Saki białolica

Saki białolica
	Pithecia pithecia
	(Linnaeus, 1766)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Nadrodzina	małpy szerokonose
Rodzina	sakowate
Podrodzina	saki
Rodzaj	saki
Gatunek	saki białolica
Synonimy
	Simia pithecia Linnaeus, 1766; Simia leucocephala Audebert, 1797; Pithecia rufiventer É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812; Pithecia adusta Olfers, 1818; Pithecia saki Muirhead, 1819; Pithecia rufibarbata Kuhl, 1820; Pithecia ochrocephala Kuhl, 1820; Pithecia capillamentosa Spix, 1823; Pithecia pogonias J.E. Gray, 1842;
	Simia pithecia Linnaeus, 1766; Simia leucocephala Audebert, 1797; Pithecia rufiventer É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812; Pithecia adusta Olfers, 1818; Pithecia saki Muirhead, 1819; Pithecia rufibarbata Kuhl, 1820; Pithecia ochrocephala Kuhl, 1820; Pithecia capillamentosa Spix, 1823; Pithecia pogonias J.E. Gray, 1842;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Saki białolica^[11] (Pithecia pithecia) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny saki (Pitheciinae) w obrębie rodziny sakowatych (Pitheciidae).

Zasięg występowania

Saki białolica występuje w lasach Wyżyny Gujańskiej we wschodniej Wenezueli (na południe od rzeki Orinoko i na wschód od dolnego Caroní w prowincjach Delta Amacuro i Bolívar), w Gujanie i północnej Brazylii (na wschód od rzek Negro i Branco oraz na południu, w pobliżu rzeki Amazonki na wschodzie i na północny wschód od rzeki Trombetas w stanach Roraima, Amazonas, Pará i Amapá); zasięg występowania dalej na zachód i południe w Wenezueli oraz w Parku Narodowym Canaima nieznany^[12].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1766 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz nadając mu nazwę Simia pithecia^[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Linneusz wskazał Gujanę (łac. Habitat in Guiania)^[2], ograniczone do Cayenne, w Gujanie Francuskiej^[13].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[12].

Etymologia

Pithecia: epitet gatunkowy Simia pithecia Linnaeus, 1766; gr. πιθηκος pithēkos „małpa”^[14].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) samic 32,3–41,5 cm, samców 33–39,5 cm, długość ogona samic 37–43,5 cm, samców 39,8–45,5 cm; masa ciała samic 1,4 kg, samców 1,4–1,7 kg^[15]. Małpa o silnym dymorfizmie płciowym – samce mają czarne włosy z białym futrem na przedniej części głowy, zaś samice mają futro brązowo-szare.

Ekologia

Aktywne są tylko w dzień i prowadzą typowo nadrzewny, wędrowny tryb życia. Nie są zwierzętami terytorialnymi.

Przypisy

↑ Pithecia pithecia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 12. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1766, s. 40. (łac.).
↑ J.-B. Audebert: Histoire naturelle des singes et des makis. Paris: Chez Desray, 1799, s. 9. (fr.).
↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire. Tableau des Quadrumanes, Ou des Animaux composant le premier Ordre de la Classe des Mammifères. „Annales du Muséum d’histoire naturelle”. 19, s. 116, 1812. (fr.).
↑ I. von Olfers: Bemerkungen zu Illiger’s Überblick der Säugeth-iere nach ihrer Vertheilung über die Welttheile, rücksichtlich der Südamericanischen Arten (Species). W: W.L. von Eschwege: Journal von Brasilien oder vermischte Nachrichten aus Brasilien, auf wissenschaftlichen Reisen gesammelt. Cz. 2. Weimar: Herzoglich Sächsisch Privilegirtes Landes-Industrie-Comptoir, 1818, s. 198. (niem.).
↑ L. Muirhead: Mazology. W: D. Brewster (red.): The Edinburgh encyclopaedia. Cz. 13. Edinburgh: William Blackwood, 1819, s. 400. (ang.).
↑ ^a ^b H. Kuhl: Beiträge zur Zoologie und vergleichenden Anatomie. T. 1. Frankfurt am Main: Verlag der Hermannschen Buchhandlung, 1820, s. 44. (niem.).
↑ J.B. von Spix: Simiarum et Vespertilionum Brasiliensium species novae, ou histoire naturelle des espèces nouvelles de singes et de chauves-souris observées et recueillies pendant le voyage dans l’intérieur du Brésil exécuté par ordre de S. M. le roi de Bavière dans les années 1817, 1818, 1819, 1820. Monachii: typis F.S. Hübschmanni, 1823, s. 16. (łac.).
↑ J.E. Gray. Description of some new genera and fifty unrecorded species of mammals. „The Annals and Magazine of Natural History”. 10, s. 256, 1842. (ang.).
↑ L.K.L.K. Marsh L.K.L.K. i inni, Pithecia pithecia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-13] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 42. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 208. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Species Pithecia pithecia. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-07].
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 539, 1904. (ang.).
↑ S.F. Ferrari, L.M. Veiga, L.P. Pinto, L.K. Marsh, R.A. Mittermeier & A.B. Rylands: Family Pitheciidae (Titis, Sakis and Uacaris). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 475. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

Bibliografia

L. Solski: Przewodnik Zoo Wrocław. 2008.

[itis-1] Pithecia pithecia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Linnaeus-2] C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 12. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1766, s. 40. (łac.).

[Audebert-3] J.-B. Audebert: Histoire naturelle des singes et des makis. Paris: Chez Desray, 1799, s. 9. (fr.).

[Geoffroy-4] É. Geoffroy Saint-Hilaire. Tableau des Quadrumanes, Ou des Animaux composant le premier Ordre de la Classe des Mammifères. „Annales du Muséum d’histoire naturelle”. 19, s. 116, 1812. (fr.).

[Olfers-5] I. von Olfers: Bemerkungen zu Illiger’s Überblick der Säugeth-iere nach ihrer Vertheilung über die Welttheile, rücksichtlich der Südamericanischen Arten (Species). W: W.L. von Eschwege: Journal von Brasilien oder vermischte Nachrichten aus Brasilien, auf wissenschaftlichen Reisen gesammelt. Cz. 2. Weimar: Herzoglich Sächsisch Privilegirtes Landes-Industrie-Comptoir, 1818, s. 198. (niem.).

[Muirhead-6] L. Muirhead: Mazology. W: D. Brewster (red.): The Edinburgh encyclopaedia. Cz. 13. Edinburgh: William Blackwood, 1819, s. 400. (ang.).

[Kuhl-7] H. Kuhl: Beiträge zur Zoologie und vergleichenden Anatomie. T. 1. Frankfurt am Main: Verlag der Hermannschen Buchhandlung, 1820, s. 44. (niem.).

[Spix-8] J.B. von Spix: Simiarum et Vespertilionum Brasiliensium species novae, ou histoire naturelle des espèces nouvelles de singes et de chauves-souris observées et recueillies pendant le voyage dans l’intérieur du Brésil exécuté par ordre de S. M. le roi de Bavière dans les années 1817, 1818, 1819, 1820. Monachii: typis F.S. Hübschmanni, 1823, s. 16. (łac.).

[Gray-9] J.E. Gray. Description of some new genera and fifty unrecorded species of mammals. „The Annals and Magazine of Natural History”. 10, s. 256, 1842. (ang.).

[iucn-10] L.K.L.K. Marsh L.K.L.K. i inni, Pithecia pithecia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-13] (ang.).

[Cichocki&inni-11] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 42. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-12] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 208. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-13] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Species Pithecia pithecia. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-07].

[Palmer-14] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 539, 1904. (ang.).

[Ferrari&inni-15] S.F. Ferrari, L.M. Veiga, L.P. Pinto, L.K. Marsh, R.A. Mittermeier & A.B. Rylands: Family Pitheciidae (Titis, Sakis and Uacaris). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 475. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]