Niszczyciele typu Framée

Niszczyciele typu Framée

Kraj budowy	Francja
Użytkownicy	Marine nationale
Stocznia	FCM(inne języki) w Hawrze, ACL w Nantes
Wejście do służby	1900
Zbudowane okręty	4
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	319 t normalna
Długość	58,21 m
Szerokość	6,3 m
Zanurzenie	3 m
Napęd	2 maszyny parowe VTE o mocy łącznej 5200 KM (indykowanych), 4 kotły parowe, 2 śruby
Prędkość	26 węzłów
Załoga	61
Uzbrojenie	1 działo 65 mm 6 dział 47 mm 2 wyrzutnie torped 381 mm

Niszczyciele typu Pique (inaczej Framée) – seria francuskich niszczycieli z początku XX wieku, będących w służbie podczas I wojny światowej.

Niszczyciele typu Pique należały do grupy pierwszych francuskich niszczycieli, tzw. 300-tonowych, stanowiąc ich drugą serię, po typie Durandal^[1]. Cztery niszczyciele tego typu, klasyfikowane jako kontrtorpedowce (contre-torpilleurs d′escadre), zostały zamówione w ramach uzupełniającego budżetu na 1897 rok, pod oznaczeniami M′4 do M′7^[2]. W stosunku do typu Durandal wydłużono kadłub o metr i zastosowano cztery mniejsze kotły parowe zamiast dwóch, które były łatwiejsze w obsłudze, lecz zwiększały komplikację i nie były zastosowane na dalszych niszczycielach^[1]. Przez to, jako jedyne z 300-tonowych niszczycieli wyróżniały się czterema kominami w miejsce dwóch^[3]. W części literatury okręty określane są jako typ Framée, od pierwszego wodowanego i ukończonego okrętu^[3]. „Pique” uważany był jednak za okręt główny, z najwcześniejszym numerem w budżecie (M′4)^[1].

Zamówiono cztery okręty 27 października 1897 roku^[2]. Okręty otrzymały, podobnie jak inne niszczyciele programu 300-tonowego, nazwy od historycznych broni piechoty: Epée (miecz), Framée (włócznia, hasta), Pique (pika), Yatagan (jatagan). Zbudowano je po dwa w stoczniach po dwa w dwóch stoczniach: Société Nouvelle des Forges et Chantiers de la Méditerranée(inne języki) (FCM) w Hawrze i Ateliers et Chantiers de la Loire (ACL) w Nantes^[2].

Okręty miały typowy dla francuskich niszczycieli tego okresu kadłub o zaokrąglonych burtach, przechodzących w pokład górny o zaokrąglonym profilu, nad którym na śródokręciu i rufie na niewielkiej wysokości był zabudowany lekki drewniany pokład dla obsługi uzbrojenia. Pokład dziobowy nie był podniesiony i również był zaokrąglony w przekroju poprzecznym. Początkowo okręty miały otrzymać taranowe dziobnice, lecz ostatecznie w 1898 roku zdecydowano wykonać pionowe dziobnic^[1]. Ich własności morskie były dobre, aczkolwiek niszczyciele typu Pique miały początkowo problemy ze stabilnością i musiały zostać odciążone, m.in. przez usunięcie jednego z masztów^[3]. Okręty miały cztery kotły parowe i cztery cienkie kominy, w dwóch szeroko rozstawionych grupach. Maszyny parowe znajdowały się w dwóch osobnych przedziałach pomiędzy oboma kotłowniami^[4], co zwiększało nieco żywotność okrętów. Nietypową cechą francuskich niszczycieli był ster umieszczony przed śrubami^[4]. Załoga liczyła 61 osób, w tym 4 oficerów^[1].

Wyporność normalna wynosiła 319 ton, a pełna z maksymalnym zapasem węgla – 347,82 t^[1]. Długość całkowita wynosiła 58,21 m, a na linii wodnej i między pionami 56,62 m. Szerokość największa kadłuba wynosiła 6,31 m, na linii wodnej: 5,96 m, a maksymalna, między listwami odbojnikowymi: 6,55 m^[1]. Zanurzenie średnie wynosiło 2,41 m, na rufie: 2,79 m, a maksymalne do ochraniacza steru 3,02 m^[1].

Uzbrojenie głównego kalibru stanowiło pojedyncze działo 65 mm M1891 o długości lufy L/50 (50 kalibrów), umieszczone na niewielkiej nadbudówce dziobowej^[1]. Było ono dzięki temu dobrze chronione od zalewania falami. Uzupełniało je sześć armat kalibru 47 mm M1885, rozmieszczone na pokładzie po trzy na burtach^[1]. Dwa na każdej burcie były obok nadbudówki dziobowej i przedniego komina i jedno koło rufowego komina. Broń torpedową stanowiły dwie pojedyncze obrotowe wyrzutnie torped kalibru 381 mm w osi wzdłużnej pokładu: na śródokręciu między kominami i na rufie^[1][3]. Stosowano torpedy M1887^[1]. Wyrzutnie miały po jednej torpedzie zapasowej. W skład wyposażenia wchodzi reflektor o średnicy 40 cm^[1].

Napęd stanowiły dwie trzycylindrowe maszyny parowe potrójnego rozprężania, o średnicach cylindrów: 460 mm, 660 mm i 1000 mm i skoku tłoka 590 mm^[1]. Moc projektowa wynosiła 5200 indykowanych KM przy 310 obr/min^[1]. Maszyny napędzały bezpośrednio dwa wały śrub. Parę dostarczały cztery kotły parowe systemu Normand, produkowane przez FCM, o ciśnieniu roboczym 16 at^[1]. Projektowa prędkość maksymalna wynosiła 26 węzłów^[1]. Okręty przekroczyły moc projektową i, z wyjątkiem „Pique”, prędkość projektową^[1]. Zapas węgla wynosił normalnie 33,63 t, a maksymalnie 67,86 t^[1]. Zasięg z normalnym zapasem wynosił 1541 mil morskich przy 14 węzłach^[1].

Niszczyciele typu Pique w momencie wejścia do służby odpowiadały standardowi dla tej klasy na świecie, jednakże szybko stały się przestarzałe w obliczu szybkiego wzrostu wielkości niszczycieli przed I wojną światową.

Na bazie typu Pique oparto budowane dla Rosji niszczyciele typu Wnimatielnyj (początkowo nazwanego Foriel), które różniły się głównie uzbrojeniem^[4].

Główny niszczyciel typu - "Framée" zatonął 11 sierpnia 1900 w kolizji z pancernikiem „Brennus”(inne języki) podczas manewrów^[5]. Pozostałe okręty służyły podczas I wojny światowej, chociaż były już wtedy przestarzałe i odpowiadały wielkością nowo budowanym torpedowcom.

Podczas wojny zatonął "Yatagan" w kolizji z brytyjskim parowcem SS "Teviot" pod Dieppe 3 listopada 1916^[5]. Reszta okrętów przetrwała wojnę, po czym została wycofana ze służby w latach 1920-1921.

• Conway’s All the world’s fighting ships 1860–1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene Kolesnik (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1979, s. 323, 326. ISBN 0-85177-133-5. (ang.).
• Stephen Roberts: French Warships in the Age of Steam 1859-1914. Seaforth Publishing, 2021. ISBN 978-1-5267-4533-0. (ang.).