Napój alkoholowy

Napój alkoholowy (alkohol, arab. al-kohl ‘proszek’, ‘coś delikatnego’^[1][2][3]) – napój zawierający etanol, jedna z najpopularniejszych używek. Napoje alkoholowe dzielone są na piwa, wina oraz alkohole spirytusowe. Spożywanie napojów alkoholowych jest legalne w większości krajów, a ponad 100 państw posiada przepisy regulujące ich produkcję, sprzedaż i spożywanie. W Polsce, według definicji ustawowej, napój alkoholowy to każdy produkt przeznaczony do spożycia zawierający więcej niż 0,5% alkoholu etylowego pochodzenia rolniczego^[4].

Są to: spirytus, wódki, nalewki, likiery i inne trunki zawierające destylowany alkohol. Mogą zawierać dodatki: cukier, owoce, zioła, przyprawy, a nawet kwiatostany. Klasyfikacja jest trudna, ponieważ czasami pod jedną nazwą może kryć się alkohol sporządzony – w zależności od receptury – na przykład jako nalewka lub likier lub też do sporządzenia danego trunku mógł być użyty koniak.

Zgodnie z definicją przyjętą w „Ustawie z dnia 18 października 2006 r. o wyrobie napojów spirytusowych oraz o rejestracji i ochronie oznaczeń geograficznych napojów spirytusowych”, napojem spirytusowym jest m.in. napój o zawartości alkoholu wynoszącej minimum 15% obj.^[5] Bywają one określane nazwą „napój wyskokowy”^[6][a].

Przykłady wysokoprocentowych napojów alkoholowych:

• absynt
• arak
• archi
• armagnac
• bimber
• burbon
• calvados
• gin
• genever
• grappa
• koniak
• rakija
  • brandy
• likiery
  • ajerkoniak – likier jajeczny
  • alasz – likier kminkowy
  • amaretto – likier migdałowy
  • anyżówka
  • echt stonsdorfer – likier ziołowy na bazie borówek i górskich ziół
  • goldwasser – likier ziołowy z płatkami złota
  • malibu – likier kokosowy na bazie rumu
  • sambuca
• nalewki
  • piołunówka
  • orzechówka
  • cytrynówka
  • malinówka
  • nalewka z wiśni
  • dereniówka
  • smorodinówka
• ratafia – likier lub wódka wieloowocowa
• rum
• rumtopf
• śliwowica
• tequila
• whisky
• winiak
• wódka
  • siwucha
  • wódki smakowe
    • schnapps
    • pálinka
    • wiśniówka
    • żubrówka

Są to wina, miody pitne i piwa. Wina można podzielić ze względu na kolor, z uwagi na to, z czego są przyrządzane, lub ze względu na zawartość cukru (wytrawne, półwytrawne, półsłodkie i słodkie). Znawcy twierdzą, że na miano prawdziwego wina zasługują tylko wina gronowe.

• wino
  • gronowe (z winogron)
    • sherry
    • porto
    • sangria
    • wermut
    • wino musujące
      • szampan
      • cava
  • owocowe (z innych owoców, np. z jabłek)
    • cydr
    • tanie wino
• inne
  • colonche
  • sake
  • kumys

Piwa też mogą być silniejsze, słabsze lub bezalkoholowe, jednakże zasadniczą różnicę między różnymi gatunkami piw stanowi ich proces produkcji. Poza tym wyróżnić można piwa jasne i ciemne.

• piwo
  • piwo jasne
  • piwo ciemne
    • porter

• miód pitny

Do napojów alkoholowych zalicza się również aperitify i koktajle, czyli napoje uzyskiwane po połączeniu różnych rodzajów alkoholi i soków, z dodatkiem specyficznych przypraw i substancji barwnikowych.

• aperitif
• drink
• long drink

Do napojów alkoholowych znanych najdłużej należą wino oraz piwo, natomiast w Polsce miód pitny (otrzymywany przez sfermentowanie roztworu miodu w wodzie). Robienie miodu pitnego było rytualnym aktem większości antycznych kultur i niektórzy archeolodzy twierdzą, że nabycie umiejętności produkcji alkoholu zapoczątkowało proces przeistoczenia się ludzkości z „dzikiej” w cywilizowaną. Destylacja wina do produkcji wysokoprocentowych napojów alkoholowych została odkryta przez arabskiego alchemika Gebera, a jego metody zostały zaadaptowane przez Europejczyków. Uważano, że alkohol posiada właściwości magiczne i lecznicze, a proces jego destylacji był licencjonowany przez rządy w większości krajów. W Indiach napoje alkoholowe uważa się za święte i poświęcone są one bogu Warunie. Tradycja serwowania aromatyzowanych wódek (likierów) dla gości po spożytym obiedzie uważana jest tam za gwarancję zdrowia i bezpieczeństwa. Tradycja chińska twierdzi, że zatrucie alkoholowe u ludzi spowodowane jest nieumiejętnością kooperacji z bardzo mocnymi duchowymi siłami zawartymi w napojach alkoholowych^[8].

Alkohol był istotnym elementem uczt i biesiad. Co więcej, był on uważany za uniwersalne remedium na choroby zakaźne i epidemiczne, jak dżuma, grypa hiszpanka. Zwyczaj ten był wielokrotnie opisywany w dziejach kultury (Dekameron, Maska czerwonego moru, Dziennik roku zarazy)^[9].

W Polsce w 2013 roku spożycie alkoholu w przeliczeniu na osobę wyniosło 9,67 l^[10].

Ponad połowa Polaków (56%) deklaruje, że pije alkohol okazjonalnie, mniej niż co dziesiąty badany spożywa go często (8%), a co trzeci unika okazji do picia alkoholu lub w ogóle nie bierze go do ust (33%). Najczęściej spożywanym alkoholem jest piwo^[11].

Cena prostych napojów alkoholowych (wódek czystych i spirytusu spożywczego) w wielu krajach wynika z podatków (akcyzy) nakładanych na te produkty, a nie z kosztów ich produkcji. na początku XXI w. rzeczywisty koszt wytworzenia 1 litra spirytusu w procesie fermentacji wynosił 0,2–1,2 euro, w zależności od substratu rolnego i kraju^[12][13].

W Polsce obrót napojami alkoholowymi wymaga posiadania stosownego zezwolenia.

Art. 15 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. z 2023 r. poz. 2151) zakazuje sprzedaży napojów alkoholowych osobom nietrzeźwym, do lat 18 oraz na kredyt i pod zastaw.

Zobacz kolekcję cytatów alkohol w Wikicytatach

Zobacz hasło alkohol w Wikisłowniku

• alkoholizm oraz abstynencja od alkoholu
• działanie etanolu na organizm człowieka
• napoje bezalkoholowe
• prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości
• zawartość alkoholu we krwi
• alkohol w proszku
• alkohol w wojsku

• Mity i fakty o alkoholu