Morze Eromanga
Morze Eromanga (ang. Eromanga Sea[1][2]) – duży zbiornik morski istniejący we wczesnej kredzie na terenie wschodniej, centralnej i północnej Australii (przy maksymalnym zasięgu obejmowało część terytoriów następujących dzisiejszych jednostek administracyjnych: Australia Południowa, Australia Zachodnia, Nowa Południowa Walia, Queensland oraz Terytorium Północne[3]).
Eromanga było chłodnym[3], płytkim morzem epikontynentalnym, które zaczęło powstawać w barremie, szczyt swojego zasięgu osiągnęło w albie, a zanikło w cenomanie. Istniało przeszło 30 mln lat[4]. W czasie maksimum zasięgu zajmowało około 60% obecnego lądu australijskiego[5]. Było to morze śródlądowe – o niezbyt szerokich cieśninach łączących je z ówczesnym oceanem[6]. Jego głębokość porównuje się do głębokości Zatoki Karpentaria[2] i szacuje na dochodzącą w czasie maksimum transgresji do ok. 100 m[7]. Dużą rolę w zmianach głębokości i ukształtowania dna zbiornika odgrywały regionalne ruchy tektoniczne[8]. W strefie przybrzeżnej osadzały się głównie osady piaszczyste, w bardziej odległej od brzegu części szelfu utwory mułowcowe, a w strefie pelagicznej muły wapienne[6]. W osadach tego morza znaleziono mięczaki: amonity, belemnity, małże i ślimaki, fragmenty gąbek i szkarłupni, a także mikroskamieniałości: bentoniczne i planktoniczne otwornice, okrzemki, radiolarie, małżoraczki[9].
Niektóre skamieniałości południowej części morza Eromanga uległy wtórnej opalizacji i obecnie zbudowane są z opalu, w tym szlachetnego. M.in. znaleziono zopalizowany szkielet plezjozaura (o masie opalu 36 kg) i pliozaura, a także kręgi ichtiozaura. Ponadto występują tam rostra belemnitów, zbudowane obecnie z opalu. Liczne zopalizowane skamieniałości różnych kręgowców znaleziono też w osadach estuariów i lądowych przybrzeżnych. Reprezentują one ryby, dinozaury, żółwie, pterozaury, a także ssaki[1].
Morze powstało na obszarze jurajsko-kredowego basenu sedymentacyjnego Eromanga[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Voiculescu-Holvad 2018 ↓.
- ↑ a b Campbell i Haig 1999 ↓, s. 440.
- ↑ a b Australian Museum [1]
- ↑ Campbell i Haig 1999 ↓, s. 403 i 404.
- ↑ a b Campbell i Haig 1999 ↓, s. 403.
- ↑ a b Campbell i Haig 1999 ↓, s. 404.
- ↑ Campbell i Haig 1999 ↓, s. 441.
- ↑ Campbell i Haig 1999 ↓, s. 444–445.
- ↑ Campbell i Haig 1999 ↓.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- R.J. Campbell, D.W. Haig, Bathymetric change during Early Cretaceous intracratonic marine transgression across the northeastern Eromanga Basin, Australia, „Cretaceous Research”, 20, 1999, s. 403–446 (ang.).
- Christian Voiculescu-Holvad, The Opalised Fossils of Australia: Mineralogical and Paleontological Treasures from the Australian Outback, 2018, DOI: 10.13140/RG.2.2.31076.99209 (ang.).