Lutung jawajski

Lutung jawajski
	Trachypithecus auratus
	(É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812)
	; Lutungi jawajskie w odmianie rudej i ciemnej
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Nadrodzina	koczkodanowce
Rodzina	koczkodanowate
Podrodzina	gerezy
Plemię	Presbytini
Rodzaj	lutung
Gatunek	lutung jawajski
Synonimy
	Cercopithecus auratus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812; Semnopithecus maurus Horsfield, 1823; Semnopithecus pyrrhus Horsfield, 1823; Pithecus pyrrhus sondaicus H.C. Robinson & Kloss, 1919; Pithecus aygula kohlbruggei Sody, 1931; Trachypithecus pyrrhus stresemanni Pocock, 1934; Trachypithecus cristatus robustus Hooijer, 1962; Presbytis johnaspinalli Nardelli, 2015;
	Cercopithecus auratus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812; Semnopithecus maurus Horsfield, 1823; Semnopithecus pyrrhus Horsfield, 1823; Pithecus pyrrhus sondaicus H.C. Robinson & Kloss, 1919; Pithecus aygula kohlbruggei Sody, 1931; Trachypithecus pyrrhus stresemanni Pocock, 1934; Trachypithecus cristatus robustus Hooijer, 1962; Presbytis johnaspinalli Nardelli, 2015;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lutung jawajski^[11] (Trachypithecus auratus) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny gerez (Colobinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Zasięg występowania

Lutung jawajski występuje we wschodniej Jawie (na północny zachód do okolic Dżakarty i na wschód od około 109°E na południowym wybrzeżu), na Bali i Lombok oraz Sempu i Nusa Barung, u południowego wybrzeża Jawy^[12].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1812 roku francuski przyrodnik Étienne Geoffroy Saint-Hilaire nadając mu nazwę Cercopithecus auratus^[2]. Holotyp pochodził z Semarang, w dystrykcie Batu, na Jawie^[13]^[12].

T. auratus należy do grupy gatunkowej cristatus, wraz z blisko spokrewnionymi T. cristatus, T. germaini, T. margarita, T. mauritius i T. selangorensis^[12]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[12].

Etymologia

Trachypithecus: gr. τραχυς trakhus „szorstki, kudłaty”; πιθηκος pithēkos „małpa”^[14].
auratus: łac. auratus „pozłacany, zdobiony złotem”, od aurum „złoto”^[15].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) samców 44–65 cm, długość ogona samców 61–87 cm; masa ciała samców około 7,1 kg^[16]. Małpy te zwykle mają srebrnoczarną sierść z odcieniami brązu widocznymi na nogach, głowach i bokobrodach. Łacińska nazwa auratus oznacza tyle, co złoty, co odnosi się do rzadziej spotykanego, rudego umaszczenia tych zwierząt^[17]. Taki sam kolor sierści pojawia się wśród zwierząt młodych, które wybarwiają się w trakcie dorastania^[18]. Jak w przypadku wszystkich lutungów ich ogony potrafią osiągać zaskakujące długości do aż 98cm^[19].

Dymorfizm płciowy

Samice posiadają jaśniejszą sierść wokół obszaru łonowego.

Ekologia

Pożywienie

Dieta tego gatunku lutungów opiera się przede wszystkim na roślinach. Małpy te jedzą liście, owoce, kwiaty oraz ich pąki. Zjadają także larwy owadów. Tak jak inne gerezy lutung jawajski posiada wyspecjalizowany żołądek, dzięki któremu może trawić rośliny w bardziej wydajny sposób^[19]. Posiadają powiększone gruczoły ślinowe, które pomagają im w rozbijaniu żywności^[17].

Tryb życia

Zwierzę społeczne, żyjące w grupach składających się z około siedmiu osobników, z jednym lub dwoma samcami. Samice wspólnie zajmują się potomstwem, jednak potrafią atakować przedstawicielki innych grup. Jasne umaszczenie młodych sprawia, że pozostali członkowie stada mogą łatwiej je dostrzegać i chronić przed niebezpieczeństwem. Nie mają wyraźnego okresu gotowego, a samice wychowują jednego potomka naraz^[17].

Przypisy

↑ Trachypithecus auratus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b É. Geoffroy Saint-Hilaire. Tableau des quadrumanes, ou des Animaux composant le premier Ordre de la Classe des Mammifères. „Annales du Muséum National d’Histoire Naturelle”. 19, s. 93, 1812. (fr.).
↑ Horsfield 1824 ↓, s. nienumerowana strona, nienumerowane strony, ryc. 2.
↑ Horsfield 1824 ↓, s. nienumerowana strona, nienumerowane strony, ryc. 3.
↑ H.Ch. Robinson & C.B. Kloss. On five new mammals from Java. „Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 4, s. 374, 1919. (ang.).
↑ H.J.V. Sody. Six new mammals from Sumatra, Java, Bali and Borneo. „Natuurkundig tijdschrift voor Nederlandsch Indië”. 91, s. 349, 1931. (ang.).
↑ R.I. Pocock. The monkeys of the genera Pithecus (or Presbytis) and Pygathrix found to the East of the Bay of Bengal. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1934 (4), s. 931, 1934. (ang.).
↑ D.A. Hooijer. Quaternary langurs and macaques from the Malay Archipelago. „Zoologische Verhandelingen”. 55, s. 41, 1962. (ang.).
↑ F. Nardelli. A new Colobinae from the Sundiac region: The Golden-crowned Langur Presbytis johnaspinalli, sp. nov. „International Zoo News”. 62 (5), s. 328, 2015. (ang.).
↑ V.V. Nijman V.V., Trachypithecus auratus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-12] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 52. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 258. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Trachypithecus (Trachypithecus) auratus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-09-12].
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 683, 1904. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 742–743. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Javan Langur (Trachypithecus auratus) [online], uakari.tripod.com [dostęp 2018-12-15] .
↑ N.N. Rowe N.N., The Pictorial Guide to the living Primates, East Hampton, Nowy Jork: Pogonias Press, 1996 .
↑ ^a ^b D.D. Macdonald D.D., The New Encyclopedia of Mammals, Oxford: Oxford University Press, 2001 .

Bibliografia

T. Horsfield: Zoological researches in Java, and the neighbouring islands. London: Printed for Kingsbury, Parbury, & Allen, 1824, s. ryciny i nienumerowane strony. (ang.).

[itis-1] Trachypithecus auratus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Geoffroy-2] É. Geoffroy Saint-Hilaire. Tableau des quadrumanes, ou des Animaux composant le premier Ordre de la Classe des Mammifères. „Annales du Muséum National d’Histoire Naturelle”. 19, s. 93, 1812. (fr.).

[CITEREFHorsfield1824[https://www.biodiversitylibrary.org/page/47292945_nienumerowana_strona],_[https://www.biodiversitylibrary.org/page/47292935_nienumerowane_strony],_ryc._[https://www.biodiversitylibrary.org/page/47292927_2]-3] Horsfield 1824 ↓, s. nienumerowana strona, nienumerowane strony, ryc. 2.

[CITEREFHorsfield1824[https://www.biodiversitylibrary.org/page/47292945_nienumerowana_strona],_[https://www.biodiversitylibrary.org/page/47292925_nienumerowane_strony],_ryc._[https://www.biodiversitylibrary.org/page/47292923_3]-4] Horsfield 1824 ↓, s. nienumerowana strona, nienumerowane strony, ryc. 3.

[Robinson&Kloss-5] H.Ch. Robinson & C.B. Kloss. On five new mammals from Java. „Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 4, s. 374, 1919. (ang.).

[Sody-6] H.J.V. Sody. Six new mammals from Sumatra, Java, Bali and Borneo. „Natuurkundig tijdschrift voor Nederlandsch Indië”. 91, s. 349, 1931. (ang.).

[Pocock-7] R.I. Pocock. The monkeys of the genera Pithecus (or Presbytis) and Pygathrix found to the East of the Bay of Bengal. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1934 (4), s. 931, 1934. (ang.).

[Hooijer-8] D.A. Hooijer. Quaternary langurs and macaques from the Malay Archipelago. „Zoologische Verhandelingen”. 55, s. 41, 1962. (ang.).

[Nardelli-9] F. Nardelli. A new Colobinae from the Sundiac region: The Golden-crowned Langur Presbytis johnaspinalli, sp. nov. „International Zoo News”. 62 (5), s. 328, 2015. (ang.).

[iucn-10] V.V. Nijman V.V., Trachypithecus auratus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-12] (ang.).

[Cichocki&inni-11] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 52. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-12] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 258. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-13] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Trachypithecus (Trachypithecus) auratus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-09-12].

[Palmer-14] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 683, 1904. (ang.).

[Jobling-15] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[Zinner&inni-16] D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 742–743. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[:2-17] Javan Langur (Trachypithecus auratus) [online], uakari.tripod.com [dostęp 2018-12-15] .

[18] N.N. Rowe N.N., The Pictorial Guide to the living Primates, East Hampton, Nowy Jork: Pogonias Press, 1996 .

[:3-19] D.D. Macdonald D.D., The New Encyclopedia of Mammals, Oxford: Oxford University Press, 2001 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]