Lambesis

Lambesis

Lambæsis

Tetrapylon w centrum Lambesis
Państwo	Cesarstwo Rzymskie
Kościół	Kościół katolicki
Współczesne położenie
Państwo	Algieria
Współczesna miejscowość	w pobliżu wioski Tazoult
Stolica tytularna
Multimedia w Wikimedia Commons

Lambaesis, Lambæsis, Lambaisis, Lambaesa – starożytna kolonia rzymska i miejsce stacjonowania Legio III Augusta, a obecnie stanowisko archeologiczne w Algierii położone 11 km na południowy wschód od Batny i 27 km na zachód od Timgad w pobliżu wioski Tazoult.

Lambesis zostało założone jako obóz trzeciego legionu rzymskiego określanego jako Legio III Augusta na przełomie I i II wieku n.e. w czasach cesarza Trajana^[1][2]. Po wydzieleniu przez cesarza Septymiusza Sewera z Afryki Prokonsularnej prowincji Numidii pod wojskowym zarządem legata III legionu, Lambesis zostało jej stolicą, co świadczy o znacznej rozbudowie miasta w ciągu II wieku n.e.^[3]  Następnego podziału dokonał cesarz Dioklecjan, który wydzielił z Numidii część południową, najbardziej zagrożoną napadami górskich plemion Berberów, pod nazwą Numidia Militiana ze stolicą w Lambesis, oraz północną pod nazwą Numidia Cirtensis ze stolicą w Cyrcie. Jednakże niedługo potem cesarz Konstantyn Wielki połączył obie Numidie w jedną prowincję zarządzaną z Cyrty przemianowanej na jego cześć na Konstantynę.

Latem 128 Hadrian dokonał przeglądu wojsk w Lambesis w czasie manewrów Legio III Augusta. Przy tej okazji cesarz wygłosił przemowę skierowaną do żołnierzy (adlocutio), którą uwieczniono na inskrypcji CIL VIII 2532; 18042=ILS 2487 (Hadriani adlocutio ad excertium Africanum). Żołnierze w ramach manewrów zbudowali dwa kilometry na zachód od pretorium w Lambesis obóz marszowy z silniejszymi niż zwykle wałami. Odbyły się również pokazy umiejętności kawalerii (decursio) z wykonaniem galopu kantabryjskiego (circulus cantabricus). Opinia władcy była pozytywna, choć zawierała kilka krytycznych uwag pomniejszej wagi^[4][5][6].

Lambesis było siedzibą biskupów^[7]. Obecnie jest tytularną stolicą biskupią.

Ruiny Lambesis są położone na niższych tarasach gór Auras i składają się z łuków triumfalnych (jeden Septymiusza Sewera, inny Kommodusa), świątyń, akweduktów, pozostałości amfiteatru, łaźni i dużej ilości murów domów prywatnych. Na północ i wschód znajduje się rozległy cmentarz z kamieniami pozostającymi na swych pierwotnych miejscach. Natomiast na zachodzie jest podobne miejsce, lecz kamienie zostały w większości zabrane i wykorzystane do budowy współczesnych wiosek.

W świątyni Eskulapa pozostała tylko jedna kolumna. Kapitol lub świątynia poświęcona Jupiterowi, Junonie i Minerwie, która została oczyszczona z gruzu, posiada portyk złożony z ośmiu kolumn.

Około kilometra od centrum starożytnego miasta znajdują się pozostałości dobrze zachowanego typowego obozu rzymskiego^[2]. Ma on rozmiary 500 na 420 metrów^[8]. W jego centrum są ruiny tetrapylonu, poczwórnego łuku triumfalnego^[9], budowli datowanej na 268 rok o rozmiarach 28 na 20 metrów i 15 metrów wysokości. Jej południowa fasada ma zachowany perystyl do połowy wysokości ściany z rzędem masywnych kolumn jońskich na przedzie oraz rzędem korynckich pilastrów.

Za tym budynkiem, który był zadaszony, jest duży dziedziniec pretorium dający dostęp do innych budowli, między innymi arsenału. Znaleziono w nim tysiące pocisków. Na południowy wschód leżą pozostałości łaźni.

W ruinach miasta i obozu znaleziono wiele inskrypcji (4185 inskrypcji znajduje się w CIL VIII, m.in. CIL VIII 2557.), wprawdzie większość z nich to najzwyklejsze epitafia, to najważniejsze fragmenty oddają zarys historii tego miejsca. Odczytano ponad 2500 inskrypcji odnoszących się do obozu. Miejscowe muzeum znajdują się starożytne znaleziska z okolic^[10]. Oprócz inskrypcji znaleziono posągi Eskulapa i Higiei ze świątyni Eskulapa oraz piękne mozaiki odkryte w 1905 w pobliżu łuku Septymiusza Sewera.

Jedna z inskrypcji informuje o istnieniu "klubu oficerskiego", który zbierał środki na pokrycie kosztów podróży jego członków w razie przeniesienia w inne miejsce służby^[11].

• 
  Mozaika z Lambesis
• 
  Zabudowania obozowe
• 
  Arena amfiteatru w Lambesis
• 
  Ruiny w Tazoult
• 
  Rzymski most w Tazoult
• 
  Łuk z czasów rzymskich
• 
  Łuk Septymiusza Sewera
• 
  Kaplica rodzinna

• Max Cary, Howard Hayes Scullard: Dzieje Rzymu: Od najdawniejszych czasów do Konstantyna. Tłumaczenie Jerzy Schwakopf. T. 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1992. ISBN 83-06-01859-1.
• Ross Cowan: Gwardzista rzymski 62 przed Chr.-324 po Chr. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-7889-484-1.
• Karen R. Dixon, Pat Southern: Kawaleria rzymska od I do III wieku po Chr. Oświęcim: Napoleon V, 2018. ISBN 978-83-7889-681-4.
• Andrzej Dziubiński: Historia Tunezji. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1994. ISBN 83-04-04044-1.
• Adrian Goldsworthy: Pax Romana. Wojna, pokój i podboje w świecie rzymskim. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS, 2018. ISBN 978-83-8062-204-3.
• Tadeusz Kotula: Septymiusz Serwer. Cesarz z Lepcis Magna. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987. ISBN 83-04-02155-2.
• Jona Lendering: Hadrian and his Soldiers. The Lambaesis Inscription. W: Core of the Legions. The Roman Imperial Centuria: 2010 Ancient Warfare. Karwansaray Publishers, 2010. ISBN 978-9490258023. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Wacław Ostrowski: Wprowadzenie do historii budowy miast. Ludzie i środowisko. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, 1996. ISBN 83-86569-28-X.
• Michael P. Speidel: Emperor Hadrian's Speeches to the African Army — A New Text. Mainz: Römisch-Germanisches Zentralmuseum, 2006. ISBN 3-88467-097-2. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Jerzy Strzelczyk: Wandalowie i ich afrykańskie państwo. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1992. ISBN 83-06-02205-X.

The Lambaesis Inscription. [dostęp 2018-12-11]. (ang.).