Kultura Dżarmo

Kultura Dżarmo – wczesnoneolityczna kultura archeologiczna odkryta w północnej Mezopotamii w 1948 roku przez Roberta Johna Braidwooda.

Kultura Dżarmo obejmowała swoim zasięgiem obszar 12–16 tys. m² na wschód od Kirkuk (50 km na wschód od miasta^[1]) na stokach Zagrosu na wysokości około 800 m n.p.m.^[2] Jej granice zakreślały rzeki Mały Zab od północy i Dijala od południa^[1].

Kultura Dżarmo zbadana została w połowie XX wieku przez ekspedycję pod kierunkiem Roberta Johna Braidwooda. W dwunastu warstwach, z których najstarsza datowana jest na VII tysiąclecie p.n.e., odkryto pozostałości osad, składających się z domostw z glinianych cegieł zbudowanych na kamiennych fundamentach i zamykanych drewnianymi drzwiami. Ich liczba na poszczególnych poziomach sięgała 20–23. Szacuje się, że mieszkało w nich około 150–200 osób, które uprawiały soczewicę i jęczmień, a także zajmowały się zbieractwem, myślistwem i hodowlą, o czym świadczą odnalezione kości dzikich (niedźwiedź, leopard, jeleń) i udomowionych (koza, owca, onager, kor) zwierząt. Kultura pod względem rozwoju cywilizacyjnego stanowiła ogniwo pomiędzy dwoma etapami: okresu osad, gdzie głównym elementem wytwórczym było rolnictwo, a okresem osad, w których w większym stopniu obok rolnictwa rozwinęło się garncarstwo lub hodowla^[2].

Na obszarze kultury Dżarmo nie znaleziono naczyń glinianych, co sugeruje, że nie znali garncarstwa^[1]. Kamienne narzędzia różnią się od narzędzi zachodniej kultury natufijskiej, a znalezione pozostałości wyrobów z obsydianu wykazują związki kultury Dżarmo z kulturami Anatolii. O przenikaniu i wpływach pozostałych kultur bliskowschodnich na kulturę Dżarmo świadczą odkryte na obszarze objętym jej zasięgiem posążki bogini-matki^[2], co może świadczyć o początkującym stadium rozwoju religii w społeczeństwie Dżarmo^[1], zaś nowym elementem niewykrytym w kulturach sąsiadujących z Dżarmo są figurki psów i kotów^[2], co nasuwa przypuszczenia o udomowieniu tych zwierząt^[1].

• Bielicki M., Zapomniany świat Sumerów, Warszawa 1966, s. 154–256.
• Zabłocka J., Historia Bliskiego Wschodu w starożytności (od początku osadnictwa do podboju perskiego), Wrocław 1982, s. 20–21. ISBN 83-04-00710-X.