Prešovská kalvária

Prešovská kalvária
	; Prešovská kalvária, kaplica IV
Państwo	Słowacja
Miejscowość	Preszów
Typ budynku	zespół kaplic
Styl architektoniczny	barok
Rozpoczęcie budowy	1720
Ukończenie budowy	1769
	Położenie na mapie Słowacji Prešovská kalvária
	48,988070°N 21,225860°E/48,988070 21,225860
	Multimedia w Wikimedia Commons

Prešovská kalvária – barokowy zespół budowli sakralnych wybudowany w XVIII wieku w Preszowie, na wzniesieniu znajdującym się na zachód od miasta^[1]. W przeszłości uważana za drugą najpiękniejszą kalwarię na terytorium Królestwa Węgier, po Kalwarii Bańsko-Szczawnickiej^[2].

Historia

Inicjatorem budowy kalwarii w Preszowie było Towarzystwo Chrystusa Konającego założone na początku XVIII przez zakon jezuitów. Fundatorami było miasto oraz mieszczanie i okoliczna szlachta^[2]. Budowę kaplic rozpoczęto w 1720, kościół wybudowano w latach 1752–1753. Budową kościoła i kalwarii kierował jezuita František Perger (który również prowadził budowę kalwarii w Bańskiej Szczawnicy)^[3]. W 1721 konsekrowano pierwszą kaplicę (Modlitwa Chrystusa na Górze Oliwnej)^[3]. Większość zespołu powstała do 1769, kilka kaplic powstało w końcu XIX wieku^[2].

Opis

W skład kompleksu wchodzą kaplice drogi krzyżowej, kaplica Świętych Schodów, kościół Świętego Krzyża i cmentarz. Kaplice wybudowane do 1769 wybudowane są w dwóch rzędach. Są to z jednej strony: Modlitwa Chrystusa na Górze Oliwnej, Chrystus przed Arcykapłanem, Biczowanie, Niesienie Krzyża (Jezus spotyka płaczące niewiasty), z drugiej strony: Ukrzyżowanie, Złożenie do Grobu, Zmartwychwstanie, Objawienie Apostołom (Niewierny Tomasz) i Wniebowstąpienie. Wraz z później wybudowanymi kaplicami i kościołem całość kalwarii obejmuje 14 stacji Drogi Krzyżowej^[3].

Większość kaplic posiada podobny kształt architektoniczny, są niewielkie, z półkolisto zakończonym wejściem, nad którym umieszczony był herb fundatora^[2]. Wśród nich wyróżnia się kaplica Świętych Schodów, wybudowana w 1765 jako wyraz wdzięczności Karola Stanisława Radziwiłła za udzielenie mu azylu w Preszowie po przegranej bitwie pod Słonimem. Kaplica Świętych Schodów wzorowana była na kaplicy Sancta Scala w Rzymie na Lateranie. Wewnątrz znajduje się 28 stopni z miejscem na relikwie, na ołtarzu kaplicy znajduje się Pietà, a jej ściany ozdabiają malowane sceny autorstwa preszowskiego malarza Ondreja Trtiny^[2]. Na budynku jeszcze w 1896 r. widoczny był napis "Carolus Radziwiłł princeps Lithuaniae benefactor 1765" wraz z łacińsko-słowiańskim dopiskiem: "Sacri gradus - Svate Schodi"^[4].

W obrębie zespołu znajduje się również cmentarz, który początkowo miał być miejscem pochówków darczyńców kalwarii, a później chowano na nim także okolicznych mieszkańców^[2].

Opis poszczególnych stacji


zdjęcie	stacja	opis
	Stacja I – Ostatnia wieczerza	Kaplica wybudowana w 1886 roku jako początkowa stacja drogi krzyżowej, fundacji Marii Szalokyovej (z domu Bercsikovej). W kartuszu nad wejściem umieszczone jest wyobrażenie Eucharystii. Kaplica na tle innych kaplic wyróżnia się kolorystyką. We wnętrzu ołtarz z obrazem Ostatnia Wieczerza. Na ścianach kaplicy malowane sceny: Przybycie Jezusa do Jerozolimy oraz przejście Jezusa po wieczerzy do ogrodu Getsemani, ich autorstwo przypisuje się Vendelínowi Stenhurowi, nauczycielowi rysunku w szkołach preszowskich (1880 – 1890)^[5].
	Stacja II – Jezus na Górze Oliwnej	Wybudowana jako pierwszy budynek zespołu kalwarii w 1721 roku z fundacji barona Samuela Dessewffy'ego. We wnętrzu na sklepieniu wymalowane symbole Eucharystii: kielich i hostia. W części ołtarzowej płaskorzeźbiona w drewnie scena – Jezus na Górze Oliwnej^[6].
	Stacja III – Jezus przed Arcykapłanem	Wybudowana z fundacji Ignaca Staberhoffera, doradcy cesarskiego i dyrektora kopalń. We wnętrzu na sklepieniu wymalowane symbole męczeństwa: liście palmowe i krzyż. W części ołtarzowej płaskorzeźbiona w drewnie scena – Jezus przed arcykapłanem Annaszem^[7].
	Święte Schody	Wybudowana w 1765 z fundacji Karola Stanisława Radziwiłła, wyróżnia się na tle pozostałych kaplic formą i tematem (kaplica przerywa ciąg drogi krzyżowej). We wnętrzu na ołtarzu Pietà z 1904, ufundowana przez firmę Mayer z Monachium^[8].
	Stacja IV – Biczowanie	Wybudowana w 1767^[9].
	Stacja V i VI – Ecce homo	Jedna z trzech większych kaplic wybudowana w 1767. Obejmuje również stację Koronowanie cierniem^[10].
	Stacja VII – Pan Jezus spotyka płaczące niewiasty	Wybudowana z fundacji Terézi Rajnoldovej de Mednyanszky. We wnętrzu płaskorzeźbiona w drewnie scena – Jezus spotyka płaczące niewiasty^[11].
	Stacja VII – Ukrzyżowanie	Wybudowana z fundacji hrabiny Zuzanny Barkóciovej. We wnętrzu płaskorzeźbiona w drewnie scena – Przybicie do krzyża^[12].
	Stacja VIII – Jezus na krzyżu	Ostatnią stacją drogi Jezusa na Golgotę jest kościół Świętego Krzyża^[13].
	Stacja X – Zdjęcie Jezusa z krzyża
	Stacja XI – Złożenie do grobu
	Stacja XII – Zmartwychwstanie
	Stacja XIII – Niewierny Tomasz
	Stacja XIV – Wniebowstąpienie