Kolegium Kardynałów

Kolegium Kardynałów, Kolegium Kardynałów Świętego Kościoła Rzymskiego (łac. Collegium Cardinalium Sanctae Romanae Ecclesiae) – ogół kardynałów Kościoła katolickiego, którego zadaniem jest wspomaganie papieża w kierowaniu Kościołem. Kolegium Kardynałów zbiera się na konsystorzach zwoływanych przez papieża. Po wystąpieniu wakatu Stolicy Apostolskiej Kolegium to zbiera się na konklawe w celu wybrania nowego papieża.

Kolegium Kardynalskie wywodzi się ze starożytnej rady starszych (prezbiterium) kierującej diecezją rzymską (kościołem partykularnym w Rzymie) pod przewodnictwem biskupa rzymskiego. Proboszczowie 25 (później 28) najważniejszych kościołów Rzymu powołani byli do pełnienia służby liturgicznej w głównych bazylikach (św. Jana na Lateranie, św. Piotra w Watykanie, Matki Bożej Większej, św. Pawła za Murami i św. Wawrzyńca), których od V wieku obdarzano przymiotnikiem cardinales, czyli „główni”. Z czasów papieża Symmachusa (498–514) pochodzi pierwsza zachowana lista 28 kardynałów prezbiterów (kardynalnych prezbiterów) i 7 kardynałów diakonów (kardynalnych diakonów). W VIII wieku do służby liturgicznej w głównych bazylikach dołączyli biskupi diecezji podmiejskich Rzymu, którzy zaczęli być wówczas tytułowani jako kardynałowie biskupi (kardynalni biskupi). Wreszcie pod koniec XI wieku mianem kardynałów zaczęto określać także członków 18-osobowego rzymskiego kolegium diakonów (kardynałowie diakoni)^[1]. Nazwa „Święte Kolegium Kardynałów” jest udokumentowana od pontyfikatu Eugeniusza III (1145–1153), jednak w owym czasie było ono już dobrze ugruntowaną w strukturach Kościoła instytucją. Proces jej kształtowania trwał wiele stuleci, a począwszy od pontyfikatu Leona IX (1049–1054) nabrał szczególnej dynamiki. Proces historyczny doprowadził do tego, że kolegium przekształciło się z reprezentacji duchowieństwa diecezjalnego Rzymu w międzynarodową reprezentację Kościoła Powszechnego, przy czym rzeczywiste funkcje biskupie, prezbiterialne i diakońskie kardynałów przekształciły się w tytuły honorowe.

Obecnie niemal wszyscy kardynałowie są biskupami. Jeśli nowo mianowany kardynał nie posiadałby święceń biskupich, powinien przyjąć sakrę biskupią; nominowani w podeszłym wieku kardynałowie są niekiedy zwalniani z obowiązku przyjęcia sakry (obecnie w Kolegium jest sześciu kardynałów bez sakry biskupiej: Ernest Simoni, kardynał od 2016, Raniero Cantalamessa, kardynał od 2020, Gianfranco Ghirlanda, kardynał od 2022, Luis Pascual Dri, kardynał od 2023, Timothy Radcliffe, kardynał od 2024 i Fabio Baggio, kardynał od 2024, przewidziany do przyjęcia sakry 11 stycznia 2025).

Zgodnie z tradycją wyróżnia się trzy stopnie kardynałów:

• kardynałowie biskupi (tytularni zwierzchnicy podmiejskich diecezji Rzymu – Ostia, Albano, Frascati, Palestrina, Porto-Santa Rufina, Sabina-Poggio Mirteto i Velletri-Segni, a także niektórzy kardynałowie z Kurii Rzymskiej oraz zaliczeni do kolegium kardynalskiego patriarchowie kościołów wschodnich); z grona kardynałów biskupów są wybierani Dziekan (tytularny biskup Ostii) i Subdziekan Kolegium Kardynalskiego. We włoskich źródłach występuje określenie cardinale protovescovo (kardynał protobiskup), które oznacza kardynała-biskupa o najdłuższym stażu w kolegium kardynalskim,
• kardynałowie prezbiterzy (obecnie są to na ogół biskupi diecezjalni podniesieni do godności kardynała, jako tytuł otrzymują od papieża jeden z kościołów rzymskich); pierwszy z kardynałów tego stopnia nosi tytuł kardynała protoprezbitera (czyli pierwszego prezbitera),
• kardynałowie diakoni (jako tytuł otrzymują jedną z diakonii rzymskich, są to przeważnie urzędnicy kurii rzymskiej); pierwszy z kardynałów tego stopnia nosi tytuł kardynała protodiakona (czyli pierwszego diakona); kardynałowie diakoni podczas liturgii papieskich nie koncelebrują w ornatach, lecz asystują papieżowi w dalmatykach diakońskich, różniąc się od zwykłych diakonów jedynie prawem noszenia mitry biskupiej; najstarszy stażem kardynał, który przewodniczy grupie, to kardynał protodiakon.

Na czele Kolegium Kardynalskiego jako pierwszy wśród równych stoi jego dziekan. Funkcja dziekana Kolegium Kardynalskiego jest związana z godnością kardynała biskupa Ostii. Z chwilą wakatu dziekan wybierany jest przez kardynałów biskupów (mających tytuły diecezji podmiejskich), zebranych pod przewodnictwem subdziekana (lub – gdy go nie ma – najstarszego z kardynałów biskupów) i przedstawiany do zatwierdzenia papieżowi. Podobnie dokonuje się, pod przewodnictwem dziekana, wyboru subdziekana. Ważną rolę w Kolegium Kardynalskim obok dziekana odgrywają: kamerling, protoprezbiter oraz protodiakon.

Na dzień 7 grudnia 2024:

• jest 253 żyjących kardynałów, z których 140 posiada prawa elektorskie (jest także dwóch byłych kardynałów: papież Franciszek^[a] i były duchowny Theodore McCarrick^[b])
• jest 41 kardynałów z nominacji Jana Pawła II (w tym 6 elektorów), 63 z nominacji Benedykta XVI (w tym 24 elektorów) i 149 z nominacji Franciszka (w tym 110 elektorów)
• kardynał Baltazar Porras Cardozo jest ostatnim, który utracił prawa elektorskie w związku z osiągnięciem wieku 80 lat (10 października 2024)
• kardynał Oswald Gracias jest następnym, który utraci prawa elektorskie w związku z osiągnięciem wieku 80 lat (24 grudnia 2024)
• kardynał Giovanni Angelo Becciu jest jedynym, który nie ma praw elektorskich, pomimo tego, że nie osiągnął jeszcze wieku 80 lat (wiek ten osiągnie 2 czerwca 2028^[c])
• biskupi Lucas Van Looy oraz Paskalis Bruno Syukur są jedynymi żyjącymi duchownymi, którzy odmówili nominacji kardynalskiej po jej ogłoszeniu przez papieża
• kardynałem z najdłuższym stażem jest Michael Michai Kitbunchu (został kreowany 2 lutego 1983 przez Jana Pawła II)
• kardynałem z najdłuższym stażem, należącym do grona elektorów, jest Vinko Puljić (został kreowany 26 listopada 1994 przez Jana Pawła II)
• kardynałem najmłodszym wiekiem jest Mykoła Byczok (urodzony 13 lutego 1980)
• kardynałem najstarszym wiekiem jest Angelo Acerbi (urodzony 23 września 1925)
• kardynałem, który zmarł jako ostatni jest Miguel Ángel Ayuso Guixot (25 listopada 2024 w wieku 72 lat)

Poniżej znajduje się pełna lista kardynałów obecnych w Kolegium. W skład konklawe wchodzą kardynałowie elektorzy, czyli wyłącznie ci, którzy w dniu zaistnienia wakatu Stolicy Apostolskiej nie osiągnęli jeszcze wieku 80 lat.

• kardynałowie z nominacji Jana Pawła II
• kardynałowie z nominacji Benedykta XVI
• kardynałowie z nominacji Franciszka
• kardynałowie biorący udział w konklawe w 2013 roku
• Polscy kardynałowie
• Tytularne kościoły kardynalskie
• Rada Kardynałów
• Kardynałowie

• Collegio Cardinalizio. [dostęp 2023-06-29]. (wł.)
• Elenco dei Cardinali in ordine alfabetico (The Holy See Press Office: Biographival notes). [dostęp 2023-06-29]. (wł.)
• The Cardinals of the Holy Roman Church w słowniku biograficznym kardynałów Salvadora Mirandy  [dostęp 2023-06-29] (ang.) (ang.)
• Araldica Vaticana. [dostęp 2023-06-29]. (ang.)
• Giga-Catholic Information w bazie gcatholic.org [dostęp 29.06.2023] (ang.). (ang.)
• Obszerne informacje na temat biskupów katolickich. [dostęp 2023-06-29]. (ang.)