[go: up one dir, main page]
Przejdź do zawartości

Kruszyna (roślina)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Frangula)
Ten artykuł dotyczy rośliny. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Kruszyna
Ilustracja
Kruszyna pospolita
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

różowce

Rodzina

szakłakowate

Rodzaj

kruszyna

Nazwa systematyczna
Frangula Mill.
Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754[3]
Typ nomenklatoryczny

Frangula alnus L.[4]

Synonimy
  • Frangularia Samp.
  • Perfonon Raf.[3]
  • Rhamnus subg. Frangula (Miller) S. F. Gray[5]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Kwiaty kruszyny pospolitej

Kruszyna (Frangula Mill.) – rodzaj krzewu należący do rodziny szakłakowatych (Rhamnaceae). Jest siostrzany względem rodzaju szakłak Rhamnus i w wielu ujęciach systematycznych do niego włączany. Obejmuje 56 gatunków[3]. Występują one na wszystkich kontynentach półkuli północnej – w całej Europie po Syberię, w Azji Środkowej i Wschodniej na obszarze od Półwyspu Indochińskiego po Japonię, w rejonie Kaukazu i Azji Mniejszej, w północno-zachodniej Afryce oraz na rozległych obszarach obu kontynentów amerykańskich, włączając w to całą strefę międzyzwrotnikową[3]. Rodzaj najbardziej zróżnicowany jest w Nowym Świecie[5][6]. W Polsce pospolicie na całym niżu i w niższych położeniach górskich występuje jeden gatunek – kruszyna pospolita F. alnus[7].

Kruszyna pospolita ma duże znaczenie użytkowe jako roślina lecznicza (kora jest środkiem przeczyszczającym). Z jej owoców pozyskiwano także żółty barwnik[6], a węgiel drzewny z jej drewna był cenionym surowcem do wyrobu prochu strzeleckiego[6][8]. W takim samym zakresie leczniczym wykorzystywana jest kora amerykańskiego gatunku – Frangula purshiana[8].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Owoce Rhamnus caroliniana
Pokrój
Małe drzewa i krzewy, o pędach bez cierni, pąki bez łusek, owłosione[9], młode pędy zwykle owłosione, łysiejące[5].
Liście
Sezonowe, rzadko zimozielone, skrętoległe, rzadko naprzeciwległe lub skupione w pęczki na krótkopędach[9]. Blaszka pojedyncza, całobrzega lub ząbkowana[5]. Użyłkowanie liścia pierzaste, z żyłkami bocznymi niemal prostymi, przebiegającymi równolegle względem siebie[9].
Kwiaty
Wyrastają na szypułkach pojedynczo lub skupione w baldachy i pęczki w kątach liści. Są obupłciowe. Hypancjum ma kształt półkulisty i średnicę od 1 do 3 mm. Działki kielicha w liczbie 5, rzadko 4, wzniesione, rzadziej rozpostarte, nieco mięsiste, jajowatotrójkątne, zielone, żółtawe lub białe. Płatki korony także w liczbie 5, rzadziej 4, kapturkowate, jajowate i odwrotnie jajowate, u nasady zwężone w paznokieć, żółtawe. Pręcików 5, rzadko 4, podobnej długości jak płatki lub nieco dłuższe. Dysk miodnikowy cienki. Zalążnia górna, kulista, trójkomorowa (rzadko dwukomorowa) z pojedynczą szyjką, na końcu ze znamieniem dwu- lub trójdzielnym[9][5].
Owoce
Pestkowce zwykle z dwoma–trzema nasionami, rzadziej z pojedynczym. Nasiona jajowate do soczewkowatych, z dzióbkiem na szczycie, gładkie[9].
Rodzaj podobny
Szakłak Rhamnus ma często pędy cierniste, pąki okryte łuskami i nagie, żyłki boczne w liściach łukowate, kwiaty zwykle jednopłciowe i czterokrotne, rzadziej pięciokrotne, działki kielicha niemięsiste, zawsze rozpostarte, płatków czasem brak, a jeśli są to nie zwężone w paznokieć. Nasiona bez dzióbka, podłużnie żłobione[5][9].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Pozycja systematyczna

Rodzaj należący do plemienia Rhamneae, podrodziny Rhamnaceae i rodziny szakłakowatych (Rhamnaceae)[2][10].

Rodzaj jest siostrzany w stosunku do rodzaju szakłak Rhamnus. Ze względu na bliskie pokrewieństwo tych taksonów, przez wielu autorów są one łączone w jednym rodzaju Rhamnus dzielonym na podrodzaje Frangula i Rhamnus[5][9].

Wykaz gatunków[3]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-23] (ang.).
  3. ↑ a b c d e Frangula Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-30].
  4. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-03].
  5. ↑ a b c d e f g Rhamnus subg. Frangula. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-30].
  6. ↑ a b c Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 424. ISBN 83-214-1305-6.
  7. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 84, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 371, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  9. ↑ a b c d e f g John O. Sawyer, Guy L. Nesom: Frangula Miller. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-30].
  10. ↑ Genus Frangula Mill.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-01-30].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kruszyna_(roślina)&oldid=70133487”