[go: up one dir, main page]
Przejdź do zawartości

Filarete

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Filarete
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1400
Florencja

Data i miejsce śmierci

1469
Rzym

Zawód, zajęcie

rzeźbiarz, architekt, teoretyk sztuki

Multimedia w Wikimedia Commons

Filarete, właściwie Antonio di Pietro Averlino, Averulino (ur. ok. 1400 we Florencji, zm. ok. 1469 w Rzymie) – włoski rzeźbiarz, architekt, teoretyk sztuki[1].

Na polecenie Piotra Medyceusza w 1451 roku przeniósł się do Florencji, gdzie pracował nad Zamkiem Sforzów[2][3]. W następnych latach zaprojektował również m.in. drzwi z brązu w bazylice św. Piotra w Rzymie i Ospedale Maggiore w Mediolanie (ob. siedziba Uniwersytetu Mediolańskiego)[1][2]. Jego dzieła łączą cechy późnogotyckiej tradycji lombardzkiej i kultury renesansu Toskanii[4][5]. Na przestrzeni lat jego dzieła zostały zniszczone lub znacząco zmodyfikowane[6].

Jest autorem liczącego 25 tomów Trattato d’architettura (pl. Traktat o architekturze), napisanego w latach 1460–1464[1][4][7]. Był to pierwszy traktat teoretyczny napisany w języku starowłoskim (latino volgare)[4]. Praca nie została wydana drukiem, znana jest dzięki odpisom, które w XVI wieku krążyły po Włoszech i Hiszpanii[7][8].

Jako pierwszy artysta renesansowy zainteresował się problemami urbanistycznymi[1]. Efektem jego prac stał się projekt miasta idealnego Sforzinda (na cześć Franciszka I Sforzy)[1][2]. Zawód architekta porównywał do lekarza, którą wcześniej stosował Witruwiusz[9]. W swojej pracy Filarete powielił niektóre pomysły Albertiego[8]. Styl pisarski Filarete był niespójny, co skrytykował Giorgio Vasari w Żywotach najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów[10].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e Filarete, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-12-31].
  2. ↑ a b c Paczowski 2013 ↓, s. 49.
  3. ↑ Debolini 2006 ↓, s. 42, 44.
  4. ↑ a b c Debolini 2006 ↓, s. 45.
  5. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 205.
  6. ↑ Debolini 2006 ↓, s. 141.
  7. ↑ a b Puchalska 2014 ↓, s. 122.
  8. ↑ a b Wyrobisz 1967 ↓, s. 193.
  9. ↑ Nicholl 2006 ↓, s. 242.
  10. ↑ Puchalska 2014 ↓, s. 123.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Francesca Debolini, Da Vinci, Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2006, ISBN 978-83-60529-03-4.
  • Charles Nicholl, Leonardo Da Vinci. Lot wyobraźni, Warszawa: WAB, 2006.
  • Bohdan Paczowski, Zapis przestrzeni architektonicznej czy zapis jej idei?, „Pretekst”, 4, 2013.
  • Iwona Puchalska, Miasto idealne – miasto jako ideał, [w:] Maria Cieśla-Korytowska, Iwona Puchalska, Olimp – ideał, doskonałość, absolut, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2014.
  • Andrzej Wyrobisz, Teoria i praktyka budowy hiszpańskich miast kolonialnych w Ameryce Północnej w XVI—XVÏÏI w., „Biuletyn Historii Sztuki”, 29.1, 1967.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Filarete&oldid=75301738”