Dion Chryzostom

Dion Chryzostom

gr. Chrysostomos

Złotousty

Data urodzenia	40 n.e.
Data śmierci	120 n.e.
Zawód, zajęcie	filozof
Narodowość	grecka

Dion Chryzostom (gr. Chrysostomos – Złotousty), Dion z Prusy (ur. ok. 40 w Prusie, zm. ok. 120) – grecki filozof żyjący w okresie cesarstwa rzymskiego, zwolennik stoicyzmu i cynizmu. Autor Mów (80 utworów w różnej formie – mowy, dialogi, diatryby), które są znakomitym źródłem do poznania świata antycznego za panowania cesarza Trajana.

Pochodząc z wyższej warstwy społecznej Prusy (w Bitynii), Dion zdobył wykształcenie literackie (sofistyczne). Był w zażyłych stosunkach z ludźmi z wyższych sfer Rzymu. Z powodu łączącej go przyjaźni z Flawiuszem Sabiniusem został skazany na wygnanie, gdy na przyjaciela padło podejrzenie o spiskowanie przeciwko cesarzowi Domicjanowi. Wygnanie trwało od 82 r. n.e. do 96 roku n.e. (do śmierci Domicjana). W czasie wygnania zmuszony był do zdobywania środków na utrzymanie wykonując najcięższe prace. Będąc pozbawiony wszystkiego co zapewniało mu wcześniejsze dostatnie życie zwrócił się w stronę filozofii cynickiej w której odkrył wartość trudu i wystarczanie samemu sobie. Po powrocie z wygnania jego cynickie życie się zakończyło poszerzając o elementy stoickie a nawet platońskie. Mając dobre stosunki z cesarzem Trajanem wygłaszał w jego obecności swoje mowy.

Dion twierdził, że ludzie zabiegają o różne bogactwa, dobrą reputacje i przyjemności cielesne, a nikt nie jest w stanie uwolnić się od władzy rzeczy. Twierdził, że droga do szczęścia prowadzi przez walkę z przyjemnościami i wystarczanie samemu sobie. Pod wpływem stoicyzmu twierdził, że życie zgodne z naturą to życie w biedzie, a nie w bogactwie. Zaproponował aby biedacy godni szacunku z miast przenieśli się na wieś aby tam żyć utrzymując się z pracy na roli. Uważał, że idealny ustrój to monarchia, oczywiście na czele z idealnym monarchą – mędrcem, który byłby pasterzem ludu. Twierdził, że idea Boga jest wrodzona wszystkim ludziom. Nauczał, że ludzie są braćmi, powinni naśladować Boga i upodabniać się do niego.

Z prac Diona zachowało się 80 mów dotyczących m.in. władzy, filozofii i miast greckich (np. Olimpii, Eubei), oraz Pochwała włosów cytowana w Pochwale łysiny Synezjusza z Cyreny. W utworze zatytułowanym Mowa Trojańska, czyli o tym, że Ilion nie zostało zdobyte dowodził za pomocą paradoksalnych zaprzeczeń, że historia podbicia Troi opisana przez Homera w Iliadzie jest niezgodna z prawdą.

Za najpiękniejszą z jego oracji uznawana jest Mowa XII, tak określana od miejsca, jakie zajmuje w zbiorze mów retora, zwana też Mową olimpijską od miejsca jej wygłoszenia (wyd. pol.: Dion z Prusy (Dion Chrysostomos) Mowa olimpijska o religii i pięknie. Przeł. oraz wstępem i not. opatrzył Michał Wojciechowski. Kraków 2006. «Starożytne Teksty Religijne»).

1. Pierwsza mowa o królestwie

2. Druga mowa o królestwie

3. Trzecia mowa o królestwie

4. Czwarta mowa o królestwie

5. Opowieść libijska

6. Diogenes albo O tyranii

7. Mowa eubejska albo Myśliwy

8. Diogenes albo O cnocie

9. Diogenes albo Mowa istmijska

10. Diogenes albo O sługach

11. Mowa trojańska. O tym, że Ilion nie zostało zdobyte

12. Mowa olimpijska albo O pierwotnym wyobrażeniu boga

13. W Atenach o wygnaniu

14. O niewoli i wolności I

15. O niewoli i wolności II

16. O smutku

17. O chciwości

18. O ćwiczeniu się w wymowie

19. O swym upodobaniu do słuchania

20. O wycofaniu się

21. O pięknie

22. O pokoju i wojnie

23. O tym, że mędrzec jest szczęśliwy

24. O szczęściu

25. O dajmonie

26. O naradach

27. Diatryba o tym, co dzieje się na uczcie

28. Melankomas II

29. Melankomas I

30. Charidemos

31. Mowa rodyjska

32. Do Aleksandryjczyków

33. Mowa tarsyjska I

34. Mowa tarsyjska II

35. W Kelajnach we Frygii

36. Mowa borysthenejska, którą wygłosił w ojczyźnie

37. Mowa koryncka

38. Do mieszkańców Nikomedii o zgodzie z mieszkańcami Nikai

39. O zgodzie, w Nikai po ustaniu rozruchów

40. W ojczyźnie o zgodzie z mieszkańcami Apamei

41. Do mieszkańców Apamei o zgodzie

42. Przemowa w ojczyźnie

43. Mowa polityczna w ojczyźnie

44. Wyrazy serdeczności wobec ojczyzny chcącej go uhonorować

45. Obrona swego stosunku do ojczyzny

46. W ojczyźnie, zanim zaczął filozofować

47. Wystąpienie publiczne w ojczyźnie

48. Mowa polityczna na zgromadzeniu

49. Odmowa przyjęcia urzędu, przed Radą

50. O swych czynach, przed Radą

51. Do Diodora

52. O Ajschylosie, Sofoklesie i Eurypidesie albo O łuku Filokteta

53. O Homerze

54. O Sokratesie

55. O Homerze i Sokratesie

56. Agamemnon albo O królestwie

57. Nestor

58. Achilles

59. Filoktet

60. Nessos albo Dejanira

61. Chryzeida

62. O królestwie i tyranii

63. O losie I

64. O losie II

65. O losie III

66. O sławie I

67. O sławie II

68. O sławie III

69. O cnocie

70. O filozofii

71. O filozofie

72. O wyglądzie zewnętrznym

73. O zaufaniu

74. O nieufności

75. O prawie

76. O obyczaju

77/78. O zawiści

79. O bogactwie

80. O wolności, z mów w Cylicji

81. Pochwała Włosów

Mowy 37 oraz 64 uważane są za nieautentyczne; ich autorstwo przypisuje się Faworynowi z Arelate.

W przekładzie na język polski ukazały się mowy 1-12, 16, 30, 36 i 52.^[1]

• Marian Szarmach, Dion z Prusy. Monografia historyczno-literacka. Toruń 1979. «Rozprawy [UMK]».

Uzupełnienia za zgodą autora ze strony http://www.religieifilozofie.prv.pl

Giovanni Reale "HISTORIA FILOZOFII STAROŻYTNEJ",tom I – V, Lublin, RW KUL, 1999.

Praca zbiorowa pod redakcja Aleksandra Krawczuka, 2005, Wielka Historia Świata Tom 3 Świat okresu cywilizacji klasycznych, ss. 385, Oficyna Wydawnicza Fogra, ISBN 83-85719-84-9.

Dion z Prusy, Pierwsza mowa o królestwie

Dion Chryzostom, Mowy, tom I: 1-10

Dion Chryzostom, Mowy, tom II: 11-30