Brugmansja
 Brugmansia suaveolens | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Klad | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Brugmansja | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Brugmansia Pers. Syn. Pl. 1: 216 (1805) | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Brugmansia candida Pers[3]. | |||
| Synonimy | |||
| |||
Brugmansja (Brugmansia Pers.) – rodzaj wieloletnich roślin z rodziny psiankowatych (Solanaceae), obejmujący 6 gatunków i 4 mieszańce, dawniej występujące naturalnie w południowoamerykańskich Andach[5], gdzie zasiedlały lasy mgliste[6], jednak obecnie uważane są za gatunki wymarłe na wolności i występują jedynie w uprawie oraz w stanie zdziczałym po ucieczce z uprawy[7]. Niegdyś gatunki zaliczane do tego rodzaju były włączane do blisko spokrewnionego rodzaju bieluń (Datura), stąd zachowała się ich zwyczajowa, aczkolwiek nieprawidłowa polska nazwa "bieluń"[8]. W handlu spotyka się je pod spolszczoną, angielską nazwą zwyczajową "trąby anielskie". Są to rośliny śmiertelnie trujące. W ich tkankach obecne są alkaloidy tropanowe: skopolamina i atropina[9].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Szerokie krzewy, osiągające wysokość do 4 m, rzadziej drzewa, dorastające do wysokości 10 m[8].
- Kwiaty
- Bardzo duże, promieniste, 5-krotne, zwisające, o długości do 30 cm[8], wyrastające pojedynczo z kątów liściowych. Okwiat podwójny. Kielich rurkowaty, 5-klapowy lub pochwiasty. Korona kwiatu biała, różowa, czerwona, zielonkawa lub żółtawa, trąbkowata, z 5 ząbkowatymi wierzchołkami, wywiniętymi do tyłu. Pręciki niekiedy kolankowate, równe, o równowąskich główkach osadzonych u nasady. Zalążnia dwukomorowa[10].
- Gatunki podobne
- Przedstawiciele rodzaju bieluń, które są roślinami jednorocznymi, o kwiatach skierowanych pod kątem do góry i kolczastych owocach[11].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja rodzaju według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009)
- Rodzaj należy do podrodziny Solanoideae, rodziny psiankowatych, rzędu psiankowców, kladu astrowych, zaliczanych do wczesnych dwuliściennych[2].
- Wykaz gatunków[12]
- Brugmansia arborea (L.) Steud.
- Brugmansia longifolia Lagerh. (nazwa według IUCN uznawana za synonim Brugmansia ×insignis (Barb. Rodr.) Lockwood ex R.E. Schult)[6]
- Brugmansia pittieri (Saff.) Moldenke
- Brugmansia sanguinea (Ruiz & Pav.) D. Don
- Brugmansia suaveolens (Humb. & Bonpl. ex Willd.) Bercht. & J. Presl
- Brugmansia versicolor Lagerh.
- Brugmansia ×candida Pers.
- Brugmansia ×dolichocarpa Lagerh.
- Brugmansia ×insignis (Barb. Rodr.) Lockwood ex R.E. Schult.
- Brugmansia ×rubella (Soff.) Moldenke
Zagrożenie
[edytuj | edytuj kod]Siedem gatunków Brugmansia, ujętych w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych[6] ma status EW czyli "nie występujący na wolności / wyginął w stanie dzikim ":
- Brugmansia arborea
- Brugmansia aurea (według The Plant List to synonim Brugmansia sanguinea)[12]
- Brugmansia ×insignis
- Brugmansia sanguinea
- Brugmansia suaveolens
- Brugmansia versicolor
- Brugmansia vulcanicola (według The Plant List to podgatunek Brugmansia sanguinea subsp. vulcanicola (A.S.Barclay) Govaerts[12])
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]
- Rośliny ozdobne
- Popularna roślina ozdobna ze względu na atrakcyjne, pachnące kwiaty[5]. W uprawie spotyka się przede wszystkim gatunki i mieszańce[5]:
- Brugmansia aurea, o wysokości do 6 metrów i kremowych do bladozłotożółtych kwiatach,
- Brugmansia ×candida, osiągająca 4,5 metra wysokości, o białych kwiatach, mocno pachnących nocą,
- Brugmansia ×insignis, o wysokości 3 metrów i kwiatach białych,
- Brugmansia sanguinea, o kwiatach pomarańczowoczerwonych z żółtym unerwieniem, osiągająca wysokość do 12 metrów,
- a także kultywary[5]:
- Brugmansia 'Charles Grimaldi', o wysokości do 180 cm i dużych, bladopomarańczowożółtych kwiatach,
- Brugmansia 'Frosty Pink', osiągający wysokość 180 cm, o kwiatach bladomoreloworóżowobiałych.
- Roślina psychoaktywna
- W Ameryce Południowej liście i nasiona wykorzystywane są przez szamanów ze względu na działanie halucynogenne[13].
Uprawa
[edytuj | edytuj kod]Są to rośliny wrażliwe na mróz (strefy mrozoodporności 9–11), zazwyczaj nie przeżywają zim panujących w Polsce (szkodliwe są już temperatury około 0°C). Dlatego też brugmansje należy zimować w pomieszczeniach. Najlepiej rosną na stanowiskach osłoniętych, nasłonecznionych (gdzie wtedy zakwitają najbardziej obficie), w półcieniu kwitnienie jest mniej obfite. Znoszą doskonale letnie upały i ostre słońce (pod warunkiem stałej wilgotności podłoża). Brugmansje rosną najlepiej na zasobnych, żyznych glebach o średniej wilgotności. Można je uprawiać w podłożach dla roślin balkonowych z domieszką piasku lub drobnego żwiru[14]. Najlepiej uprawiać je na osłoniętych stanowiskach ze względu na dużą wrażliwość kwiatów i pędów na wiatr. Są często atakowane przez mączliki, przędziorki i ślimaki[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2011-02-17] (ang.).
- ↑ Tropicos. Missouri Botanical Garden. [dostęp 2011-02-17].
- ↑ GRIN Taxonomy for Plants. [dostęp 2011-02-17].
- ↑ a b c d e Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, s. 156-157, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ a b c IUCN 2010. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2010.4. [dostęp 2014-10-17].
- ↑ Ulrike Preissel, Hans-Georg Preissel, Brugmansia and Datura: Angel's Trumpets and Thorn Apples, 2002, ISBN 1552095983, ISBN 9781552095980.
- ↑ a b c d Jens Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-378-9.
- ↑ Louise Frost, Alistair Griffiths, Philip McMillan Browse: Plants of Eden (Eden Project). Alison Hodge Publishers, 2001. ISBN 978-0-906720-29-5.
- ↑ a b c Digital Flora of Taiwan. [dostęp 2011-02-17].
- ↑ Brugmansia (Angels Trumpets). www.clisby.eclipse.co.uk. [dostęp 2011-02-17]. (ang.).
- ↑ a b c d The Plant List (2010). Version 1. Published on the Internet. [dostęp 2011-02-17].
- ↑ Christina Pratt: An Encyclopedia of Shamanism. Rosen Publishing Group, s. 68. ISBN 978-1-4042-1140-7.
- ↑ Agnieszka Mike-Jeziorska: Brugmansja. 2013. [dostęp 2013-04-24]. (pol.).