Żeneta olbrzymia

Żeneta olbrzymia
	Genetta victoriae
	Thomas, 1901
	; Plansza barwna autorstwa holenderskiego ilustratora Josepha Smita z 1901 roku opublikowana na łamach Proceedings of the Zoological Society of London
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	kotokształtne
Rodzina	wiwerowate
Podrodzina	wiwery
Rodzaj	żeneta
Gatunek	żeneta olbrzymia
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Żeneta olbrzymia^[3] (Genetta victoriae) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny wiwer (Viverrinae) w rodzinie wiwerowatych (Viverridae). Ssak ten zamieszkuje centralną Afrykę, nie jest zagrożony wyginięciem.

Zasięg występowania

Żeneta olbrzymia występuje w Demokratycznej Republice Konga, gdzie ogranicza się do obszaru pomiędzy rzekami Kongo, Lualaba i Ubangi^[2]^[4]^[5]. Jednak w 2005 roku jeden osobnik został sfotografowany po raz pierwszy w środowisku naturalnym, w Parku Narodowym Lasu Nyungwe w Rwandzie^[6]. Status tego gatunku w Ugandzie jest niejasny: raportowano o jego obecności w lesie Semliki, a skóry kociąt znalezione w lesie Bwamba w dystrykcie Toro, który jest wschodnim przedłużeniem lasu Semliki, wydają się reprezentować żenetę olbrzymią^[2]. W 1977 roku ssak ten został zauważony wzdłuż leśnej drogi w zachodniej Ugandzie^[2]. Badania na okazach muzealnych przeprowadzone w 2006 roku rozszerzają zakres tego gatunku o 500 km na południe, wzdłuż lewego brzegu rzeki Kongo^[7].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisany w 1901 roku przez brytyjskiego przyrodnika Oldfielda Thomasa na łamach Proceedings of the Zoological Society of London^[8]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu (skóra o numerze katalogowym 1.8.9.29 znajdująca się w kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Londynie) Thomas wskazał Entebbe w Ugandzie^[8], ograniczone w 1946 roku do „blisko Lupanzula, dziesięć mil na zachód od Beni, w Ituri Forest, w Kongo Belgijskim”^[9]. Gatunek monotypowy^[5]^[4].

Etymologia

Nazwa rodzajowa: starofrancuskie genette – żeneta^[10]. Epitet gatunkowy: zlatynizowana forma od Jeziora Wiktorii^[11], gdyż Thomas myślał, że holotyp pochodzi z Entebbe, miejscowości położonej na tym jeziorem^[8].

Morfologia

Długość ciała 55–60 cm, ogona 41,3–49 cm, stępu 9,2–10,5 cm, ucha 4,5–5,1 cm; masa ciała 2,5–3,5 kg^[4]. Jeden z największych przedstawicieli rodzaju żeneta (Genetta)^[4]. Obie płcie są podobne w ubarwieniu sierści i rozmiarze. Kolor sierści górnych części ciała waha się od żółtawego do ochrowo-białego; brzuszna strona ciała jest bledsza. Na karku występuje szeroki ciemny pas i grzebień utworzony z sierści. Ciemna linia grzbietowa jest przerywana, ale długie włosy nadają jej wygląd ciągły; włosy te tworzą wyprostowany grzbietowy grzebień. Ciemne plamy na ciele są małe i losowo rozmieszczone. Na twarzy ciemna maska, z białymi plamami nad i pod oczami. Na ogonie znajduje się około sześciu bladych pierścieni występujących przemienne z ciemnymi^[4]. Ciemne pierścienie są znacznie szersze od jaśniejszych; końcówka ogona jest ciemna. Kończyny tylne oraz przednie są brązowe do czarnego. Samica posiada jedną parę sutków^[4]. Wzór zębowy: I 3/3, C 1/1, P 4/4, M 2/2 = 40^[4].

Ekologia

Żeneta olbrzymia zamieszkuje lasy deszczowe, do wysokości 2000 m n.p.m.^[4]. Dwa okazy muzealne zidentyfikowane jako ten gatunek zostały zebrane z lasów liściastych w okolicach Kakanga i Mukulu w południowej Demokratycznej Republice Konga^[2]. Najprawdopodobniej ssak ten prowadzi samotny i nocny tryb życia; jedno zwierzę zostało zaobserwowano gdy biegło wzdłuż drogi leśnej około 22:30, a w niewoli jeden osobnik aktywny był tylko w nocy^[4]. Raportowano, że ssak ten śpi w wydrążonych pniach martwych drzew lub wśród winorośli^[4].

Nie jest znany skład diety żenety olbrzymiej^[4].

Nie ma żadnych informacji na temat sezonu rozrodczego^[4].

Status i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski)^[2]. Globalny stan populacji jest nieznany. Nie są znane żadne poważne zagrożenia dla tego ssaka, ale poluje się na niego jako na dziczyznę i dla skórek, które są używane do wyrobu czapek i innych obrzędowych przedmiotów^[4]^[2].

Przypisy

↑ Genetta victoriae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g P.P. Gaubert P.P., V.V. Dinets V.V., E. Do LinhE.D.L. San E. Do LinhE.D.L., Genetta victoriae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2015-4 [dostęp 2016-10-17] (ang.).
↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 141. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m A.P. Jennings, G. Veron: Family Viverridae (Civets, Genets and Oyans). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 224. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
↑ ^a ^b Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Genetta victoriae. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2016-10-17]
↑ V. Dinets. First sighting of the Giant Genet Genetta victoriae in Rwanda. „Small Carnivore Conservation”. 44, s. 25-26, 2011. (ang.).
↑ P. Gaubert, M. Papes, A.T. Peterson. Natural history collections and the conservation of poorly known taxa: Ecological niche modeling in central African rainforest genets (Genetta spp.). „Biological Conservation”. 130 (1), s. 106-117, 2006. DOI: 10.1016/j.biocon.2005.12.006. (ang.).
↑ ^a ^b ^c O. Thomas. On the more notable Mammals obtained by Sir Harry Johnston in the Uganda Protectorate. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1901 (2), s. 87, 1901. (ang.).
↑ R.E. Moreau, G.H.E. Hopkins, R.W. Hayman. The type-localities of some African mammals. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1946 (3–4), s. 410, 1946. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1946.tb00101.x. (ang.).
↑ T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Washington: Government Printing Office, 1904, s. 292, seria: North American Fauna. (ang.).
↑ victoria, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).

[itis-1] Genetta victoriae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g P.P. Gaubert P.P., V.V. Dinets V.V., E. Do LinhE.D.L. San E. Do LinhE.D.L., Genetta victoriae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2015-4 [dostęp 2016-10-17] (ang.).

[miiz-3] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 141. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[hmw1-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m A.P. Jennings, G. Veron: Family Viverridae (Civets, Genets and Oyans). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 224. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).

[msw3-5] Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Genetta victoriae. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2016-10-17]

[Dinets-6] V. Dinets. First sighting of the Giant Genet Genetta victoriae in Rwanda. „Small Carnivore Conservation”. 44, s. 25-26, 2011. (ang.).

[Gaubert&inni-7] P. Gaubert, M. Papes, A.T. Peterson. Natural history collections and the conservation of poorly known taxa: Ecological niche modeling in central African rainforest genets (Genetta spp.). „Biological Conservation”. 130 (1), s. 106-117, 2006. DOI: 10.1016/j.biocon.2005.12.006. (ang.).

[Thomas-8] O. Thomas. On the more notable Mammals obtained by Sir Harry Johnston in the Uganda Protectorate. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1901 (2), s. 87, 1901. (ang.).

[Moreau&inni-9] R.E. Moreau, G.H.E. Hopkins, R.W. Hayman. The type-localities of some African mammals. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1946 (3–4), s. 410, 1946. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1946.tb00101.x. (ang.).

[Palmer-10] T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Washington: Government Printing Office, 1904, s. 292, seria: North American Fauna. (ang.).

[Jobling-11] victoria, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]