Wończa
Wygląd
Wończa pachnąca | |||
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Rodzaj |
wończa | ||
Nazwa systematyczna | |||
Osmanthus Loureiro Fl. Cochinch. 17, 28. Sep 1790[3] | |||
Typ nomenklatoryczny | |||
O. fragrans Loureiro[3] | |||
Synonimy | |||
|
Wończa[5], osmantus[6] (Osmanthus) – rodzaj krzewów i małych drzew należący do rodziny oliwkowatych. Zalicza się do niego około 30[7]–36[8] gatunków. Występują one w południowo-wschodniej Azji (tylko w Chinach rosną 23 gatunki) oraz w Ameryce Północnej. Wszystkie gatunki mają wonne kwiaty, a wończa pachnąca jest rośliną przyprawową[7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Zimozielone krzewy i niewielkie drzewa[7] osiągające do 14 m wysokości[9].
- Liście
- Naprzeciwległe, pojedyncze i ogonkowe. Ich blaszka liściowa jest całobrzega lub piłkowana, często punktowana z powodu obecności gruczołków[7], nierzadko kolczasta[9].
- Kwiaty
- Skupione w wierzchotkowe kwiatostany skrócone do pęczków rozwijających się w kątach liści lub krótkich wiech, które powstawać mogą także na szczytach pędów. Kwiaty obupłciowe i jednopłciowe, wsparte są parą orzęsionych przysadek. Kielich jest dzwonkowaty i składa się z czterech działek. Korona tworzona jest przez cztery zrośnięte w różnym stopniu płatki, ma kształt dzwonkowaty, walcowaty lub urnowaty i zwykle kolor biały lub żółtawy. Pręciki są zwykle dwa, rzadko cztery, zwykle przyrośnięte do górnej części płatków. W każdej z komór zalążni rozwijają się dwa zalążki. Znamię jest główkowate lub dwudzielne[7].
- Owoce
- Pestkowce[7] mięsiste, barwy fioletowej do ciemnoniebieskiej z pojedynczym nasionem[9].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj z rodziny oliwkowatych (Oleaceae), a w jej obrębie z plemienia Oleeae[4].
- Wykaz gatunków[8]
- Osmanthus americanus (L.) A.Gray1
- Osmanthus armatus Diels
- Osmanthus attenuatus P.S.Green
- Osmanthus austrocaledonicus (Vieill.) Knobl.
- Osmanthus cooperi Hemsl.
- Osmanthus cymosus (Guillaumin) P.S.Green
- Osmanthus decorus (Boiss. & Balansa) Kasapligil
- Osmanthus delavayi Franch.
- Osmanthus didymopetalus P.S.Green
- Osmanthus enervius Masam. & T.Mori
- Osmanthus fordii Hemsl.
- Osmanthus fragrans Lour. – wończa pachnąca
- Osmanthus gracilinervis L.C.Chia ex R.L.Lu
- Osmanthus hainanensis P.S.Green
- Osmanthus henryi P.S.Green
- Osmanthus heterophyllus (G.Don) P.S.Green – wończa różnolistna, osmantus różnolistny[6]
- Osmanthus insularis Koidz.
- Osmanthus iriomotensis T.Yamaz.
- Osmanthus kaoi (T.S.Liu & J.C.Liao) S.Y.Lu
- Osmanthus lanceolatus Hayata
- Osmanthus marginatus (Champ. ex Benth.) Hemsl.
- Osmanthus matsumuranus Hayata
- Osmanthus mexicanus Lundell
- Osmanthus minor P.S.Green
- Osmanthus monticola (Schltr.) Knobl.
- Osmanthus pubipedicellatus L.C.Chia ex H.T.Chang
- Osmanthus reticulatus P.S.Green
- Osmanthus rigidus Nakai
- Osmanthus sandwicensis Benth. & Hook.f.
- Osmanthus scortechinii King & Gamble
- Osmanthus serrulatus Rehder
- Osmanthus suavis King ex C.B.Clarke
- Osmanthus sumatranus P.S.Green
- Osmanthus urceolatus P.S.Green
- Osmanthus venosus Pamp.
- Osmanthus yunnanensis (Franch.) P.S.Green
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Kwiaty wończy pachnącej Osmanthus fragrans wykorzystuje się w Azji Wschodniej do aromatyzowania m.in. herbaty, napojów alkoholowych i zup[potrzebny przypis].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-11-12] (ang.).
- ↑ a b Osmanthus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-11-12].
- ↑ a b Genus Osmanthus Lour.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-04-11].
- ↑ Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyższych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900, s. 387. (pol.).
- ↑ a b Czekalski Mieczysław: Osmantus różnolistny. [w:] ogrod.info [on-line]. 2014. [dostęp 2019-01-02].
- ↑ a b c d e f Osmanthus Loureiro. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-11-12].
- ↑ a b Osmanthus. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-11-12].
- ↑ a b c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 412. ISBN 0-333-73003-8.
Identyfikatory zewnętrzne: