Torfowiec błotny: Różnice pomiędzy wersjami

Torfowiec błotny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	mchy
Klasa	torfowce
Rząd	torfowce
Rodzina	torfowcowate
Rodzaj	torfowiec
Gatunek	torfowiec błotny
	Nazwa systematyczna
	Sphagnum palustre L.; Sp. Pl. 2: 1106 1753
Synonimy
	Sphagnum cymbifolium (Ehrhart) R. Hedwig;
	Sphagnum cymbifolium (Ehrhart) R. Hedwig;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 17:03, 15 wrz 2024

Torfowiec błotny (Sphagnum palustre L.) – gatunek mchu z rodziny torfowcowatych. Występuje dość pospolicie na terenie Polski.

Morfologia i anatomia

Pokrój: Torfowiec duży i tęgi tworzący darnie koloru najczęściej zielonego, jasnozielonego, żółtawozielonego, żółtozielonego, ochrowego, niekiedy pomarańczowo, różowawoczerwono, pomarańczowobrązowo lub brązowo nabiegłe, szczególnie w środkowych częściach główek lub u osobników męskich jesienią^[4]^[5].
Główki: Zazwyczaj duże, zwarte, od spłaszczonych do prawie kulistych bądź kulistych^[4]^[5]. Ich środkowe części, a zwłaszcza najwyżej położone gałązki, zazwyczaj różnią się kolorem od pozostałych partii torfowca, przyjmując zabarwienie pomarańczowe, różowawoczerwone, pomarańczowobrązowe, czerwonawobrązowe lub brązowe^[4]^[5].
Pęczki: Najczęściej zwarte^[5], zazwyczaj z czterema bądź pięcioma, rzadziej trzema lub sześcioma gałązkami, z których dwie lub trzy są przeważnie wydłużonymi, zwężającymi się ku końcom gałązkami odstającymi^[4]^[5]. Gałązek zwisających jest od jednej do czterech, są blade, cienkie i co najmniej tak długie jak gałązki odstające bądź dłuższe^[5].
Łodyżki: Tęgie^[5], brązowe^[4]. Kora jest dobrze rozwinięta, zbudowana z trzech bądź czterech warstw rozdętych komórek wzmocnionych delikatnymi, spiralnymi listewkami^[4]. Większość komórek kory ma od dwóch do pięciu porów w ścianach zewnętrznych^[4]. Cylinder wewnętrzny u form rosnących w cieniu jest zielony, u pozostałych od ciemnobrązowego do czarnego^[5]. Kora łodyżek gałązkowych, podobnie jak łodyżki właściwej, zbudowana jest z komórek wzmocnionych spiralnymi, widocznymi listewkami, przeważnie z dwoma do czterema porami w ścianie komórkowej^[4].
Listki łodyżkowe: Odstające lub zwisające^[5], płaskie, łopatkowate, językowate do językowato-prostokątnych lub prostokątnych^[4]^[5], z zaokrąglonym szczytem^[4]. U szczytu szersze niż u nasady^[5]. Komórki wodne są rzadko podzielone, zazwyczaj listewkowane w pobliżu szczytu po stronie brzusznej liścia^[4].
Listki gałązkowe: Duże, w zależności od siedliska mogące mierzyć od 1,5 do 3 mm długości; większe są u form rosnących w miejscach zacienionych^[5], szeroko jajowate i kapturkowate na szczycie^[4], wyraźnie wklęsłe^[5]. Komórki wodne po stronie grzbietowej liścia są dość mocno rozdęte w przekroju poprzecznym i mają tylko kilka dość dużych, eliptycznych porów w rogach komórek i wzdłuż ścian komisuralnych, tworzących charakterystyczny potrójny układ. Po stronie brzusznej są słabo wypukłe w przekroju poprzecznym i nie mają porów lub mają kilka gęściej rozmieszczonych w strefach krawędziowych liścia. Komórki chlorofilowe w przekroju poprzecznym są wąsko trójkątne, jajowato-trójkątne lub trapezowe, szerzej otwierające się na stronę brzuszną liścia^[4].
Gametangia i sporogony: Puszki kuliste, ciemnobrązowe, długości ok. 2 mm, przykryte wieczkiem, osadzone na zielonej nibynóżce.

Główki
Listek gałązkowy
Listek łodyżkowy
Przekrój poprzeczny przez łodyżkę

Ekologia i biologia

Występuje głównie na torfowiskach niskich, w olsach i borach bagiennych, a także na torfowiskach przejściowych.
Zarodnikowanie w warunkach Polski odbywa się w lipcu i sierpniu.

Zagrożenia i ochrona

Gatunek w latach 2001–2004 objęty był w Polsce ochroną częściową, następnie w latach 2004–2014 ścisłą ochroną gatunkową. Od roku 2014 ponownie wpisany na listę gatunków roślin objętych ochroną częściową w Polsce (na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin)^[6]^[7]^[8].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ B.B. Goffinet B.B., W.R.W.R. Buck W.R.W.R., Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2015-06-01] (ang.).
↑ Sphagnum palustre L.. The World Flora Online. [dostęp 2024-09-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-03-08)]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Laine i in. 2018 ↓, s. 63–68.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Stebel 2017 ↓, s. 54–56.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

Bibliografia

Karolina Lubliner-Mianowska: Torfowce. Opisy i klucze do oznaczania gatunków krajowych. Wyd. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957.
Jukka Laine, Kjell Ivar Flatberg, Pirkko Harju, Tuuli Timonen, Kari Minkkinen, Anna Laine, Eava-Stiina Tuittila, Haari Vasander: Spaghnum Mosses – The Stars of European Mires. Helsinki: University of Helsinki – Department of Forest Sciences, Sphagna Ky, 2018. ISBN 978-951-51-3143-0.
Adam Stebel: Torfowce Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Środkowopomorskie” (Pomorze Zachodnie). Sianów: Nadleśnictwo Karnieszewice, 2017. ISBN 978-83-937066-3-1.
Stanisław Kłosowski, Grzegorz Kłosowski: Rośliny wodne i bagienne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006. ISBN 978-83-7073-248-6.
Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Wyd. 2. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2007. ISBN 978-83-7073-552-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[goffinet-2] B.B. Goffinet B.B., W.R.W.R. Buck W.R.W.R., Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2015-06-01] (ang.).

[WFO-3] Sphagnum palustre L.. The World Flora Online. [dostęp 2024-09-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-03-08)]. (ang.).

[Laine-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Laine i in. 2018 ↓, s. 63–68.

[Stebel-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Stebel 2017 ↓, s. 54–56.

[rozp2001-6] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).

[rozp2004-7] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).

[rozp2014-8] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{Takson infobox
- | nazwa = Torfowiec błotny
+ |nazwa                = Torfowiec błotny
- | obrazek = Sphagnum palustre 030208a.jpg
+ |grafika              = Sphagnum palustre 030208a.jpg
- | opis obrazka =
+ |opis grafiki         =
+ |alt grafiki          =
-  |systematyka_ref=<ref>{{cytuj stronę |url=http://www.eeb.uconn.edu/people/goffinet/Classificationmosses.html | tytuł=Goffinet Lab: Moss classification | data dostępu=2012-10-12 | autor = Goffinet B. | rok=2012 | język=en}}</ref>
+ |systematyka ref      = <ref name="ruggiero" /><ref name="goffinet" />
- | domena=[[eukarionty]]
- | królestwo = [[rośliny]]
+ |domena               = [[eukarionty]]
- | gromada = [[mchy]]
+ |królestwo            = [[rośliny]]
+ |podkrólestwo         = [[rośliny zielone]]
- | klasa = [[torfowce (klasa)|torfowce]]
+ |nadgromada           = [[rośliny telomowe]]
- | rząd = [[torfowce (rząd)|torfowce]]
- | rodzina = [[torfowcowate]]
+ |gromada              = [[mchy]]
+ |klasa                = [[torfowce (klasa)|torfowce]]
- | rodzaj = [[torfowiec]]
+ |rząd                 = [[torfowce (rząd)|torfowce]]
- | gatunek = torfowiec błotny
+ |rodzina              = [[torfowcowate]]
- | łacina = Sphagnum palustre
+ |rodzaj               = [[torfowiec]]
- | autor = [[Karol Linneusz|L.]]
+ |gatunek              = torfowiec błotny
- | synonim = ''Sphagnum cymbifolium'' (Ehrhart) R. Hedwig)
- | wikispecies = Sphagnum palustre
+ |nazwa łacińska       = Sphagnum palustre
+ |autor                = [[Karol Linneusz|L.]]
- | commons = Sphagnum palustre
+ |cytat                = Sp. Pl. 2: 1106 1753{{r|WFO}}
+ |synonimy             =
+* ''Sphagnum cymbifolium'' (Ehrhart) R. Hedwig
+ |wikispecies          = Sphagnum palustre
+ |commons              = Category:Sphagnum palustre
 }}
 '''Torfowiec błotny''' (''Sphagnum palustre'' L.) – gatunek [[mchy|mchu]] z rodziny [[torfowcowate|torfowcowatych]]. Występuje dość pospolicie na terenie Polski.
-== Morfologia ==
+== Morfologia i anatomia ==
+; Pokrój: Torfowiec duży i tęgi tworzący darnie koloru najczęściej zielonego, jasnozielonego, żółtawozielonego, żółtozielonego, ochrowego, niekiedy pomarańczowo, różowawoczerwono, pomarańczowobrązowo lub brązowo nabiegłe, szczególnie w środkowych częściach główek lub u osobników męskich jesienią<ref name="Laine">{{odn|ref=nie|Laine i in.|2018|s=63–68}}.</ref><ref name="Stebel">{{odn|ref=nie|Stebel|2017|s=54–56}}.</ref>.
-Mech o [[łodyga|łodyżce]] dorastającej do 20 cm, w stanie wilgotnym zielononiebieski do żółtobrązowego, po przesuszeniu białawy. Górne gałązki skupione w główki średnicy 15–20 mm. [[Liść|Liście]] łodyżkowe języczkowate, prawie płaskie, długości do 2 mm i szerokości 0,5-1 mm. Liście gałązkowe ułożone dachówkowato, okrągławe, długości do 2 mm i szerokości 0,5-1 mm, wklęsłe, na szczycie zwężone i zwinięte. [[Zarodnia|Puszki]] kuliste, ciemnobrązowe, długości ok. 2 mm, przykryte wieczkiem, osadzone na zielonej [[nibynóżka|nibynóżce]].
+; Główki: Zazwyczaj duże, zwarte, od spłaszczonych do prawie kulistych bądź kulistych{{r|Laine|Stebel}}. Ich środkowe części, a zwłaszcza najwyżej położone gałązki, zazwyczaj różnią się kolorem od pozostałych partii torfowca, przyjmując zabarwienie pomarańczowe, różowawoczerwone, pomarańczowobrązowe, czerwonawobrązowe lub brązowe{{r|Laine|Stebel}}.
+; Pęczki: Najczęściej zwarte{{r|Stebel}}, zazwyczaj z czterema bądź pięcioma, rzadziej trzema lub sześcioma gałązkami, z których dwie lub trzy są przeważnie wydłużonymi, zwężającymi się ku końcom gałązkami odstającymi{{r|Laine|Stebel}}. Gałązek zwisających jest od jednej do czterech, są blade, cienkie i co najmniej tak długie jak gałązki odstające bądź dłuższe{{r|Stebel}}.
+; [[Łodyżka|Łodyżki]]: Tęgie{{r|Stebel}}, brązowe{{r|Laine}}. Kora jest dobrze rozwinięta, zbudowana z trzech bądź czterech warstw rozdętych komórek wzmocnionych delikatnymi, spiralnymi listewkami{{r|Laine}}. Większość komórek kory ma od dwóch do pięciu porów w ścianach zewnętrznych{{r|Laine}}. Cylinder wewnętrzny u form rosnących w cieniu jest zielony, u pozostałych od ciemnobrązowego do czarnego{{r|Stebel}}. Kora łodyżek gałązkowych, podobnie jak łodyżki właściwej, zbudowana jest z komórek wzmocnionych spiralnymi, widocznymi listewkami, przeważnie z dwoma do czterema porami w ścianie komórkowej{{r|Laine}}.
+; [[Listek (rośliny nienaczyniowe)|Listki]] łodyżkowe: Odstające lub zwisające{{r|Stebel}}, płaskie, łopatkowate, językowate do językowato-prostokątnych lub prostokątnych{{r|Laine|Stebel}}, z zaokrąglonym szczytem{{r|Laine}}. U szczytu szersze niż u nasady{{r|Stebel}}. Komórki wodne są rzadko podzielone, zazwyczaj listewkowane w pobliżu szczytu po stronie brzusznej liścia{{r|Laine}}.
+; [[Listek (rośliny nienaczyniowe)|Listki]] gałązkowe: Duże, w zależności od siedliska mogące mierzyć od 1,5 do 3 mm długości; większe są u form rosnących w miejscach zacienionych{{r|Stebel}}, szeroko jajowate i kapturkowate na szczycie{{r|Laine}}, wyraźnie wklęsłe{{r|Stebel}}. Komórki wodne po stronie grzbietowej liścia są dość mocno rozdęte w przekroju poprzecznym i mają tylko kilka dość dużych, eliptycznych porów w rogach komórek i wzdłuż ścian komisuralnych, tworzących charakterystyczny potrójny układ. Po stronie brzusznej są słabo wypukłe w przekroju poprzecznym i nie mają porów lub mają kilka gęściej rozmieszczonych w strefach krawędziowych liścia. Komórki chlorofilowe w przekroju poprzecznym są wąsko trójkątne, jajowato-trójkątne lub trapezowe, szerzej otwierające się na stronę brzuszną liścia{{r|Laine}}.
+; [[Gametangium|Gametangia]] i [[sporofit|sporogony]]: [[Zarodnia|Puszki]] kuliste, ciemnobrązowe, długości ok. 2 mm, przykryte wieczkiem, osadzone na zielonej [[nibynóżki|nibynóżce]].
+<gallery>
+Plik:Sphagnum palustre (b, 144738-474654) 8140.JPG|Główki
+Plik:Sphagnum palustre (a, 150136-481739) 9499.JPG|Listek gałązkowy
+Plik:Sphagnum palustre (a, 150136-481739) 9527.JPG|Listek łodyżkowy
+Plik:Sphagnum palustre (b, 144738-474654) 8728.JPG|Przekrój poprzeczny przez łodyżkę
+</gallery>
 == Ekologia i biologia ==
@@ Linia 28: / Linia 45: @@
 == Zagrożenia i ochrona ==
-Gatunek w latach 2004 - 2014 objęty był w Polsce ścisłą [[Ochrona gatunkowa roślin|ochroną gatunkową]]. Od roku 2014 wpisany na [[Lista gatunków roślin objętych ochroną częściową w Polsce|listę gatunków roślin objętych ochroną częściową w Polsce]].<ref>{{Cytuj pismo|nazwisko = |imię = |tytuł = Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin|czasopismo = Dz. U. z 2014 r. Nr 0, poz. 1409|wolumin = |wydanie = |strony = |data = |wydawca = |miejsce = |issn = }}</ref>
+Gatunek w latach 2001–2004 objęty był w Polsce ochroną częściową, następnie w latach 2004–2014 ścisłą [[Ochrona gatunkowa roślin|ochroną gatunkową]]. Od roku 2014 ponownie wpisany na [[Lista gatunków roślin objętych ochroną częściową w Polsce|listę gatunków roślin objętych ochroną częściową w Polsce]] (na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin){{r|rozp2001|rozp2004|rozp2014}}.
-{{Przypisy}}
+== Przypisy ==
+<references>
+<ref name="ruggiero">{{Ruggiero |data dostępu = 2021-03-26}}</ref>
+<ref name="goffinet">{{Goffinet |data dostępu = 2015-06-01}}</ref>
+<ref name="rozp2001">Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów ({{Dziennik Ustaw|2001|106|1167}}).</ref>
+<ref name="rozp2004">Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną ({{Dziennik Ustaw|2004|168|1764}}).</ref>
+<ref name="rozp2014">Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin ({{Dziennik Ustaw|2014|1409}}).</ref>
+<ref name="WFO">{{Cytuj stronę | url = https://www.worldfloraonline.org/taxon/wfo-0001189927 | tytuł = ''Sphagnum palustre'' L. | opublikowany = The World Flora Online | język = en | data dostępu = 2024-09-15 | archiwum = https://web.archive.org/web/20230308075819/https://www.worldfloraonline.org/taxon/wfo-0001189927 | zarchiwizowano = 2023-03-08}}</ref>
+</references>
 == Bibliografia ==
-# {{cytuj książkę |nazwisko=Kłosowski |imię=Stanisław |nazwisko2=Kłosowski |imię2=Grzegorz |tytuł=Rośliny wodne i bagienne |wydawca=Multico Oficyna Wydawnicza |miejsce=Warszawa |rok=2006 |isbn=978-83-7073-248-6}}
+* {{Cytuj książkę | nazwisko = Lubliner-Mianowska | imię = Karolina | autor link = Karolina Lubliner-Mianowska | tytuł = Torfowce. Opisy i klucze do oznaczania gatunków krajowych | wydanie = 1 | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | data = 1957}}
+* {{Cytuj książkę | odn = {{odn/id|Laine i in.|2018}} | nazwisko = Laine | imię = Jukka | nazwisko2 = Flatberg | imię2 = Kjell Ivar | nazwisko3 = Harju | imię3 = Pirkko | nazwisko4 = Timonen | imię4 = Tuuli | nazwisko5 = Minkkinen | imię5 = Kari | nazwisko6 = Laine | imię6 = Anna | nazwisko7 = Tuittila | imię7 = Eava-Stiina | nazwisko8 = Vasander | imię8 = Haari | tytuł = Spaghnum Mosses – The Stars of European Mires | wydawca = University of Helsinki – Department of Forest Sciences, Sphagna Ky | miejsce = Helsinki | data = 2018 | isbn = 978-951-51-3143-0}}
-# {{cytuj książkę |nazwisko=Wójciak |imię=Hanna |tytuł=Porosty, mszaki, paprotniki |rok=2007 |wydanie=2 |wydawca= Multico Oficyna Wydawnicza |miejsce= Warszawa |isbn = 978-83-7073-552-4}}
+* {{Cytuj książkę | odn = tak | nazwisko = Stebel | imię = Adam | tytuł = Torfowce Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Środkowopomorskie” (Pomorze Zachodnie) | wydawca = Nadleśnictwo Karnieszewice | miejsce = Sianów | data = 2017 | isbn = 978-83-937066-3-1}}
+* {{cytuj książkę |nazwisko=Kłosowski |imię=Stanisław |nazwisko2=Kłosowski |imię2=Grzegorz |tytuł=Rośliny wodne i bagienne |wydawca=Multico Oficyna Wydawnicza |miejsce=Warszawa |rok=2006 |isbn=978-83-7073-248-6}}
+* {{cytuj książkę |nazwisko=Wójciak |imię=Hanna |tytuł=Porosty, mszaki, paprotniki |rok=2007 |wydanie=2 |wydawca= Multico Oficyna Wydawnicza |miejsce= Warszawa |isbn = 978-83-7073-552-4}}
+{{Kontrola autorytatywna}}
-[[Kategoria:Mchy]]
+[[Kategoria:Torfowce]]
+[[Kategoria:Rośliny chronione]]
+[[Kategoria:Taksony opisane przez Karola Linneusza]]