[go: up one dir, main page]
Przejdź do zawartości

Torfowiec błotny: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Xqbot (dyskusja | edycje)
Boty
328 343 edycje
m robot poprawia: de:Sumpf-Torfmoos
 
(Nie pokazano 47 wersji utworzonych przez 28 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Roślina infobox
{{Takson infobox
| nazwa = Torfowiec błotny
|nazwa = Torfowiec błotny
| obrazek = Sphagnum palustre 030208a.jpg
|grafika = Sphagnum palustre 030208a.jpg
| opis obrazka =
|opis grafiki =
|alt grafiki =
⚫
| gromada = [[mchy]]
|systematyka ref = <ref name="ruggiero" /><ref name="goffinet" />
⚫
| klasa = [[torfowce (klasa)|torfowce]]
|domena = [[eukarionty]]
⚫
| rząd = [[torfowce (rząd)|torfowce]]
| rodzina = [[torfowcowate]]
|królestwo = [[rośliny]]
|podkrólestwo = [[rośliny zielone]]
⚫
| rodzaj = [[torfowiec]]
|nadgromada = [[rośliny telomowe]]
⚫
| gatunek = torfowiec błotny
⚫
|gromada = [[mchy]]
⚫
| łacina = Sphagnum palustre
⚫
|klasa = [[torfowce (klasa)|torfowce]]
⚫
| autor = [[Karol Linneusz|L.]]
⚫
|rząd = [[torfowce (rząd)|torfowce]]
⚫
| synonim = ''Sphagnum cymbifolium'' (Ehrhart) R. Hedwig)
|rodzina = [[torfowcowate]]
⚫
| wikispecies = Sphagnum palustre
⚫
|rodzaj = [[torfowiec]]
⚫
| commons = Sphagnum palustre
⚫
|gatunek = torfowiec błotny
⚫
|nazwa łacińska = Sphagnum palustre
⚫
|autor = [[Karol Linneusz|L.]]
|cytat = Sp. Pl. 2: 1106 1753{{r|WFO}}
|synonimy =
⚫
* ''Sphagnum cymbifolium'' (Ehrhart) R. Hedwig
⚫
|wikispecies = Sphagnum palustre
⚫
|commons = Category:Sphagnum palustre
}}
}}
{{cechy taksonu|chroniony}}
'''Torfowiec błotny''' (''Sphagnum palustre'' L.) – gatunek [[mchy|mchu]] z rodziny [[torfowcowate|torfowcowatych]]. Występuje dość pospolicie na terenie Polski.
'''Torfowiec błotny''' (''Sphagnum palustre'' L.) – gatunek [[mchy|mchu]] z rodziny [[torfowcowate|torfowcowatych]]. Występuje dość pospolicie na terenie Polski.


=== Morfologia ===
== Morfologia i anatomia ==
; Pokrój: Torfowiec duży i tęgi tworzący darnie koloru najczęściej zielonego, jasnozielonego, żółtawozielonego, żółtozielonego, ochrowego, niekiedy pomarańczowo, różowawoczerwono, pomarańczowobrązowo lub brązowo nabiegłe, szczególnie w środkowych częściach główek lub u osobników męskich jesienią<ref name="Laine">{{odn|ref=nie|Laine i in.|2018|s=63–68}}.</ref><ref name="Stebel">{{odn|ref=nie|Stebel|2017|s=54–56}}.</ref>.
Mech o [[łodyga|łodyżce]] dorastającej do 20 cm, w stanie wilgotnym zielononiebieski do żółtobrązowego, po przesuszeniu białawy. Górne gałązki skupione w główki średnicy 15–20 mm. [[Liść|Liście]] łodyżkowe języczkowate, prawie płaskie, długości do 2 mm i szerokości 0,5-1 mm. Liście gałązkowe ułożone dachówkowato, okrągławe, długości do 2 mm i szerokości 0,5-1 mm, wklęsłe, na szczycie zwężone i zwinięte. [[Zarodnia|Puszki]] kuliste, ciemnobrązowe, długości ok. 2 mm, przykryte wieczkiem, osadzone na zielonej [[nibynóżka|niebynóżce]].
; Główki: Zazwyczaj duże, zwarte, od spłaszczonych do prawie kulistych bądź kulistych{{r|Laine|Stebel}}. Ich środkowe części, a zwłaszcza najwyżej położone gałązki, zazwyczaj różnią się kolorem od pozostałych partii torfowca, przyjmując zabarwienie pomarańczowe, różowawoczerwone, pomarańczowobrązowe, czerwonawobrązowe lub brązowe{{r|Laine|Stebel}}.
; Pęczki: Najczęściej zwarte{{r|Stebel}}, zazwyczaj z czterema bądź pięcioma, rzadziej trzema lub sześcioma gałązkami, z których dwie lub trzy są przeważnie wydłużonymi, zwężającymi się ku końcom gałązkami odstającymi{{r|Laine|Stebel}}. Gałązek zwisających jest od jednej do czterech, są blade, cienkie i co najmniej tak długie jak gałązki odstające bądź dłuższe{{r|Stebel}}.
; [[Łodyżka|Łodyżki]]: Tęgie{{r|Stebel}}, brązowe{{r|Laine}}. Kora jest dobrze rozwinięta, zbudowana z trzech bądź czterech warstw rozdętych komórek wzmocnionych delikatnymi, spiralnymi listewkami{{r|Laine}}. Większość komórek kory ma od dwóch do pięciu porów w ścianach zewnętrznych{{r|Laine}}. Cylinder wewnętrzny u form rosnących w cieniu jest zielony, u pozostałych od ciemnobrązowego do czarnego{{r|Stebel}}. Kora łodyżek gałązkowych, podobnie jak łodyżki właściwej, zbudowana jest z komórek wzmocnionych spiralnymi, widocznymi listewkami, przeważnie z dwoma do czterema porami w ścianie komórkowej{{r|Laine}}.
; [[Listek (rośliny nienaczyniowe)|Listki]] łodyżkowe: Odstające lub zwisające{{r|Stebel}}, płaskie, łopatkowate, językowate do językowato-prostokątnych lub prostokątnych{{r|Laine|Stebel}}, z zaokrąglonym szczytem{{r|Laine}}. U szczytu szersze niż u nasady{{r|Stebel}}. Komórki wodne są rzadko podzielone, zazwyczaj listewkowane w pobliżu szczytu po stronie brzusznej liścia{{r|Laine}}.
; [[Listek (rośliny nienaczyniowe)|Listki]] gałązkowe: Duże, w zależności od siedliska mogące mierzyć od 1,5 do 3 mm długości; większe są u form rosnących w miejscach zacienionych{{r|Stebel}}, szeroko jajowate i kapturkowate na szczycie{{r|Laine}}, wyraźnie wklęsłe{{r|Stebel}}. Komórki wodne po stronie grzbietowej liścia są dość mocno rozdęte w przekroju poprzecznym i mają tylko kilka dość dużych, eliptycznych porów w rogach komórek i wzdłuż ścian komisuralnych, tworzących charakterystyczny potrójny układ. Po stronie brzusznej są słabo wypukłe w przekroju poprzecznym i nie mają porów lub mają kilka gęściej rozmieszczonych w strefach krawędziowych liścia. Komórki chlorofilowe w przekroju poprzecznym są wąsko trójkątne, jajowato-trójkątne lub trapezowe, szerzej otwierające się na stronę brzuszną liścia{{r|Laine}}.
; [[Gametangium|Gametangia]] i [[sporofit|sporogony]]: [[Zarodnia|Puszki]] kuliste, ciemnobrązowe, długości ok. 2 mm, przykryte wieczkiem, osadzone na zielonej [[nibynóżki|nibynóżce]].
<gallery>
Plik:Sphagnum palustre (b, 144738-474654) 8140.JPG|Główki
Plik:Sphagnum palustre (a, 150136-481739) 9499.JPG|Listek gałązkowy
Plik:Sphagnum palustre (a, 150136-481739) 9527.JPG|Listek łodyżkowy
Plik:Sphagnum palustre (b, 144738-474654) 8728.JPG|Przekrój poprzeczny przez łodyżkę
</gallery>


=== Ekologia i biologia ===
== Ekologia i biologia ==
* Występuje głównie na [[torfowisko niskie|torfowiskach niskich]], w [[ols]]ach i [[bór bagienny|borach bagiennych]], a także na [[torfowisko przejściowe|torfowiskach przejściowych]].
* Występuje głównie na [[torfowisko niskie|torfowiskach niskich]], w [[ols]]ach i [[bór bagienny|borach bagiennych]], a także na [[torfowisko przejściowe|torfowiskach przejściowych]].
* [[Zarodnik]]owanie w warunkach Polski odbywa się w lipcu i sierpniu.
* [[Zarodnik]]owanie w warunkach Polski odbywa się w lipcu i sierpniu.


=== Zagrożenia i ochrona ===
== Zagrożenia i ochrona ==
Gatunek w latach 2001–2004 objęty był w Polsce ochroną częściową, następnie w latach 2004–2014 ścisłą [[Ochrona gatunkowa roślin|ochroną gatunkową]]. Od roku 2014 ponownie wpisany na [[Lista gatunków roślin objętych ochroną częściową w Polsce|listę gatunków roślin objętych ochroną częściową w Polsce]] (na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin){{r|rozp2001|rozp2004|rozp2014}}.
Gatunek objęty jest w Polsce ścisłą [[ochrona gatunkowa roślin|ochroną gatunkową]].


== Przypisy ==
{{Przypisy|stopień= ===}}
<references>
<ref name="ruggiero">{{Ruggiero |data dostępu = 2021-03-26}}</ref>
<ref name="goffinet">{{Goffinet |data dostępu = 2015-06-01}}</ref>
<ref name="rozp2001">Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów ({{Dziennik Ustaw|2001|106|1167}}).</ref>
<ref name="rozp2004">Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną ({{Dziennik Ustaw|2004|168|1764}}).</ref>
<ref name="rozp2014">Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin ({{Dziennik Ustaw|2014|1409}}).</ref>
<ref name="WFO">{{Cytuj stronę | url = https://www.worldfloraonline.org/taxon/wfo-0001189927 | tytuł = ''Sphagnum palustre'' L. | opublikowany = The World Flora Online | język = en | data dostępu = 2024-09-15 | archiwum = https://web.archive.org/web/20230308075819/https://www.worldfloraonline.org/taxon/wfo-0001189927 | zarchiwizowano = 2023-03-08}}</ref>
</references>


=== Bibliografia ===
== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Lubliner-Mianowska | imię = Karolina | autor link = Karolina Lubliner-Mianowska | tytuł = Torfowce. Opisy i klucze do oznaczania gatunków krajowych | wydanie = 1 | wydawca = Państwowe Wydawnictwo Naukowe | miejsce = Warszawa | data = 1957}}
{{Bibliografia start}}
* {{Cytuj książkę | odn = {{odn/id|Laine i in.|2018}} | nazwisko = Laine | imię = Jukka | nazwisko2 = Flatberg | imię2 = Kjell Ivar | nazwisko3 = Harju | imię3 = Pirkko | nazwisko4 = Timonen | imię4 = Tuuli | nazwisko5 = Minkkinen | imię5 = Kari | nazwisko6 = Laine | imię6 = Anna | nazwisko7 = Tuittila | imię7 = Eava-Stiina | nazwisko8 = Vasander | imię8 = Haari | tytuł = Spaghnum Mosses – The Stars of European Mires | wydawca = University of Helsinki – Department of Forest Sciences, Sphagna Ky | miejsce = Helsinki | data = 2018 | isbn = 978-951-51-3143-0}}
⚫
# {{cytuj książkę |nazwisko=Kłosowski |imię=Stanisław |nazwisko2=Kłosowski |imię2=Grzogorz |tytuł=Rośliny wodne i bagienne |wydawca=Multico Oficyna Wydawnicza |miejsce=Warszawa |rok=2006 |isbn=978-83-7073-248-6}}
# {{cytuj książkę |nazwisko=Wójciak |imię=Hanna |tytuł=Porosty, mszaki, paprotniki |rok=2007 |wydanie=2 |wydawca= Multico Oficyna Wydawnicza |miejsce= Warszawa |isbn = 978-83-7073-552-4}}
* {{Cytuj książkę | odn = tak | nazwisko = Stebel | imię = Adam | tytuł = Torfowce Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Środkowopomorskie” (Pomorze Zachodnie) | wydawca = Nadleśnictwo Karnieszewice | miejsce = Sianów | data = 2017 | isbn = 978-83-937066-3-1}}
⚫
* {{cytuj książkę |nazwisko=Kłosowski |imię=Stanisław |nazwisko2=Kłosowski |imię2=Grzegorz |tytuł=Rośliny wodne i bagienne |wydawca=Multico Oficyna Wydawnicza |miejsce=Warszawa |rok=2006 |isbn=978-83-7073-248-6}}
{{Bibliografia stop}}
* {{cytuj książkę |nazwisko=Wójciak |imię=Hanna |tytuł=Porosty, mszaki, paprotniki |rok=2007 |wydanie=2 |wydawca= Multico Oficyna Wydawnicza |miejsce= Warszawa |isbn = 978-83-7073-552-4}}


{{Kontrola autorytatywna}}
⚫
[[Kategoria:Mchy]]


⚫
[[Kategoria:Torfowce]]
[[de:Sumpf-Torfmoos]]
[[Kategoria:Rośliny chronione]]
[[nl:Gewoon veenmos]]
[[Kategoria:Taksony opisane przez Karola Linneusza]]
[[fi:Etelänrahkasammal]]

Aktualna wersja na dzień 17:03, 15 wrz 2024

Torfowiec błotny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

mchy

Klasa

torfowce

Rząd

torfowce

Rodzina

torfowcowate

Rodzaj

torfowiec

Gatunek

torfowiec błotny

Nazwa systematyczna
Sphagnum palustre L.
Sp. Pl. 2: 1106 1753[3]
Synonimy
  • Sphagnum cymbifolium (Ehrhart) R. Hedwig
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Torfowiec błotny (Sphagnum palustre L.) – gatunek mchu z rodziny torfowcowatych. Występuje dość pospolicie na terenie Polski.

Morfologia i anatomia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Torfowiec duży i tęgi tworzący darnie koloru najczęściej zielonego, jasnozielonego, żółtawozielonego, żółtozielonego, ochrowego, niekiedy pomarańczowo, różowawoczerwono, pomarańczowobrązowo lub brązowo nabiegłe, szczególnie w środkowych częściach główek lub u osobników męskich jesienią[4][5].
Główki
Zazwyczaj duże, zwarte, od spłaszczonych do prawie kulistych bądź kulistych[4][5]. Ich środkowe części, a zwłaszcza najwyżej położone gałązki, zazwyczaj różnią się kolorem od pozostałych partii torfowca, przyjmując zabarwienie pomarańczowe, różowawoczerwone, pomarańczowobrązowe, czerwonawobrązowe lub brązowe[4][5].
Pęczki
Najczęściej zwarte[5], zazwyczaj z czterema bądź pięcioma, rzadziej trzema lub sześcioma gałązkami, z których dwie lub trzy są przeważnie wydłużonymi, zwężającymi się ku końcom gałązkami odstającymi[4][5]. Gałązek zwisających jest od jednej do czterech, są blade, cienkie i co najmniej tak długie jak gałązki odstające bądź dłuższe[5].
Łodyżki
Tęgie[5], brązowe[4]. Kora jest dobrze rozwinięta, zbudowana z trzech bądź czterech warstw rozdętych komórek wzmocnionych delikatnymi, spiralnymi listewkami[4]. Większość komórek kory ma od dwóch do pięciu porów w ścianach zewnętrznych[4]. Cylinder wewnętrzny u form rosnących w cieniu jest zielony, u pozostałych od ciemnobrązowego do czarnego[5]. Kora łodyżek gałązkowych, podobnie jak łodyżki właściwej, zbudowana jest z komórek wzmocnionych spiralnymi, widocznymi listewkami, przeważnie z dwoma do czterema porami w ścianie komórkowej[4].
Listki łodyżkowe
Odstające lub zwisające[5], płaskie, łopatkowate, językowate do językowato-prostokątnych lub prostokątnych[4][5], z zaokrąglonym szczytem[4]. U szczytu szersze niż u nasady[5]. Komórki wodne są rzadko podzielone, zazwyczaj listewkowane w pobliżu szczytu po stronie brzusznej liścia[4].
Listki gałązkowe
Duże, w zależności od siedliska mogące mierzyć od 1,5 do 3 mm długości; większe są u form rosnących w miejscach zacienionych[5], szeroko jajowate i kapturkowate na szczycie[4], wyraźnie wklęsłe[5]. Komórki wodne po stronie grzbietowej liścia są dość mocno rozdęte w przekroju poprzecznym i mają tylko kilka dość dużych, eliptycznych porów w rogach komórek i wzdłuż ścian komisuralnych, tworzących charakterystyczny potrójny układ. Po stronie brzusznej są słabo wypukłe w przekroju poprzecznym i nie mają porów lub mają kilka gęściej rozmieszczonych w strefach krawędziowych liścia. Komórki chlorofilowe w przekroju poprzecznym są wąsko trójkątne, jajowato-trójkątne lub trapezowe, szerzej otwierające się na stronę brzuszną liścia[4].
Gametangia i sporogony
Puszki kuliste, ciemnobrązowe, długości ok. 2 mm, przykryte wieczkiem, osadzone na zielonej nibynóżce.
  • Główki
    Główki
  • Listek gałązkowy
    Listek gałązkowy
  • Listek łodyżkowy
    Listek łodyżkowy
  • Przekrój poprzeczny przez łodyżkę
    Przekrój poprzeczny przez łodyżkę

Ekologia i biologia

[edytuj | edytuj kod]

Zagrożenia i ochrona

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek w latach 2001–2004 objęty był w Polsce ochroną częściową, następnie w latach 2004–2014 ścisłą ochroną gatunkową. Od roku 2014 ponownie wpisany na listę gatunków roślin objętych ochroną częściową w Polsce (na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin)[6][7][8].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. ↑ B. Goffinet, W.R. Buck, Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2015-06-01] (ang.).
  3. ↑ Sphagnum palustre L.. The World Flora Online. [dostęp 2024-09-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-03-08)]. (ang.).
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m Laine i in. 2018 ↓, s. 63–68.
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m Stebel 2017 ↓, s. 54–56.
  6. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).
  7. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
  8. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Karolina Lubliner-Mianowska: Torfowce. Opisy i klucze do oznaczania gatunków krajowych. Wyd. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957.
  • Jukka Laine, Kjell Ivar Flatberg, Pirkko Harju, Tuuli Timonen, Kari Minkkinen, Anna Laine, Eava-Stiina Tuittila, Haari Vasander: Spaghnum Mosses – The Stars of European Mires. Helsinki: University of Helsinki – Department of Forest Sciences, Sphagna Ky, 2018. ISBN 978-951-51-3143-0.
  • Adam Stebel: Torfowce Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Środkowopomorskie” (Pomorze Zachodnie). Sianów: Nadleśnictwo Karnieszewice, 2017. ISBN 978-83-937066-3-1.
  • Stanisław Kłosowski, Grzegorz Kłosowski: Rośliny wodne i bagienne. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006. ISBN 978-83-7073-248-6.
  • Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Wyd. 2. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2007. ISBN 978-83-7073-552-4.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Torfowiec_błotny&oldid=74769132”