Komarowate: Różnice pomiędzy wersjami

Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „komar”. Zobacz też: inne znaczenia słowa "komar".

Komarowate

Culicidae
Stegomyia aegypti
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	uskrzydlone
Rząd	muchówki
Rodzina	komarowate
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Komarowate, komary (Culicidae) – występująca na całym świecie rodzina owadów (nadrodzina Culicoidea) z rzędu muchówek. Znanych jest ponad 40 rodzajów i ok. 3,5 tys. gatunków komarów. Dawniej do komarowatych zaliczano także jako podrodziny: Chaoborinae (obecnie rodzina Chaoboridae) i Dixinae (obecnie rodzina Dixidae).

Dorosłe komary mają aparat gębowy kłująco-ssący. Składa się od z wydłużonych: warg (górnej i dolnej), żuwaczki, podgębia oraz szczęk I pary^[1].

Samice tych owadów ssą krew zwierząt stałocieplnych, a niektóre owadów^[2], ponieważ do powstania jaj w jajnikach wymagają odżywiania się krwią określonych gatunków zwierząt. Natomiast samce żywią się nektarem kwiatów^[2].

Samice komarów przywabia zwiększone stężenie dwutlenku węgla w wydychanym powietrzu oraz kwas mlekowy i inne składniki potu. Posługują się też termodetekcją, co sprawia, że w przypadku ludzi bardziej narażeni na ukąszenia komarów są młodzi mężczyźni, dzieci i kobiety w okresie owulacji.

Badania wykazały że receptory Anopheles gambiae (wprowadzony do mutanta muszki owocowej) reagują na 4-metylofenol oraz 1-okten-3-ol. Jeden rodzaj receptora reaguje na jeden lub niewielką liczbę związków chemicznych^[3].

Samica po przyłożeniu kłujki do ciała zwierzęcia puszcza w ruch szczęki kształtu lancetu zaopatrzonego w haczyki. Ruchy szczęk w górę i w dół powodują przecięcie skóry, następnie do rany zostaje wstrzyknięta kropelka śliny, która ma zapobiec krzepnięciu krwi. Samica odlatuje dopiero wtedy, gdy wypełni żołądek krwią ofiary. Ślina samicy zawiera substancję chemiczną, podrażniającą skórę, może także dochodzić do reakcji alergicznej. Dlatego po ukłuciu skóra czerwienieje, puchnie i swędzi.

Larwy rozwijają się w środowisku wodnym. Osobniki dorosłe latają wieczorami w dużych chmarach nad podmokłymi łąkami, w pobliżu jezior, stawów i rzek. Jedne gatunki wybierają zacienione przybrzeża, inne znowu oświetlone, wolne przestrzenie wodne.

W niektórych przypadkach jaja nie rozwijają się, o ile nie przejdą przez okres chłodu i nie znajdują się w środowisku wilgotnym przez pewien okres. Jaja – zwężone na jednym końcu – składane są na powierzchni wody tak blisko siebie, że woda nie może dostać się między nie. Po pewnym czasie wylęgają się larwy. Oddychają one wystawiając ponad powierzchnię wody specjalną rurkę, w którą zaopatrzony jest odwłok. Położenie, jakie zajmują larwy w wodzie, jest charakterystyczne dla danego gatunku. Larwy pospolitego komara brzęczącego wiszą głową w dół, natomiast larwy widliszka układają się poziomo pod powierzchnią wody. Larwy komarów są bardzo płochliwe i zaniepokojone szybko nurkują. Żywią się na ogół rozkładającą się materią organiczną i tylko niektóre gatunki są drapieżcami. Poczwarki komarów, w przeciwieństwie do poczwarek innych owadów, są bardzo ruchliwe.

Tempo rozwoju komarów jest bardzo różne – jedne rozmnażają się w ciągu kilku dni, inne zaś znacznie dłużej i rozwija się wtedy tylko jedno pokolenie w ciągu roku.

Komarowate występują od Arktyki po strefę międzyzwrotnikową.

W związku ze zmianami klimatycznymi zasięg występowania komarów ze strefy tropikalnej rozszerza się na północ, co sprawia, że w Europie (zwłaszcza południowej) rośnie zagrożenie chorobami przenoszonymi przez te gatunki.

W Polsce występuje 47 gatunków przedstawicieli tej rodziny^[2]. W niektórych latach i na niektórych terenach ich występowanie może osiągnąć nasilenie plagowe, co zwiększa prawdopodobieństwo przenoszenia chorób drogą krwi. Na niektórych terenach (np. po okresie powodzi) wdrożono programy zwalczania plagowego występowania komarów.

W Polsce (i w Europie), pospolity jest:

• komar brzęczący (Culex pipiens), z dużymi przezroczystymi skrzydłami i dwiema podłużnymi pręgami na żółtobrunatnym tułowiu. Ma on liczne rasy biologiczne, uważane przez niektórych za odrębne gatunki. Rasy te wykazują wybiórczość w stosunku do żywicieli. Np. jedna z nich atakuje tylko ptaki, inna – tylko ludzi.
• Theobaldia annulata z białymi i brunatnymi pierścieniami na nogach oraz 3-5 brunatnymi plamami na skrzydłach. Samica składa jaja wiosną w wodach stojących, przede wszystkim silnie zanieczyszczonych. Po 2-4 dniach wylęgają się larwy długości 8 mm, silnie owłosione. Ruchliwa poczwarka – następne stadium rozwojowe komara – ma maczugowaty, rozszerzony tułów zaopatrzony z przodu w dwie rurki oddechowe.
• Inne gatunki wystęujące w Polsce to m.in. komar widliszek (Anopheles maculipennis), Anopheles atroparvus, Anopheles messeae, Anopheles claviger i Anopheles plumbeus.

Niektóre komary tropikalne

• Anopheles gambiae – gatunek roznoszący malarię^[3].
• Aedes aegypti występuje na obszarze pomiędzy 42° szerokości północnej, a 40° szerokości południowej. Ma on ponad 4 mm długości i grzbietową stroną tułowia z rysunkiem w kształcie liry. Samice składają po 40-150 jaj odpornych na wysychanie. Mogą one kilka miesięcy pozostawać poza wodą. Rozwój odbywa się już w niewielkiej ilości wody mieszczącej się w dziupli drzewa, czy nawet w skorupie ślimaka. W dogodnych warunkach rozwój trwa zaledwie kilkanaście dni. Aedes aegypti prowadzi dzienny tryb życia, może jednak atakować ludzi również i w nocy. Komar ten jest przenosicielem żółtej febry, dengi, tularemii, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych^[4].
• Anopheles mosquito i inne komary z tego rodzaju przenoszą malarię i filariozę.
• Stegomia calopus przenosi podobnie jak Aedes aegypti żółtą febrę.
• Phlebotomus papatasii przenosi podobnie jak Aedes aegypti gorączkę Denga.

Larwami owadów żywią się: wodne owady, ryby oraz płazy^[2]. Dorosłymi osobnikami żywią się owady (np. ważki) i ptaki (np. jaskółki)^[2] czy nietoperze^[5].

Choroby roznoszone przez komary to m.in.:

• malaria
• żółta febra
• denga
• filariozy
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (West Nile virus)
• gorączka doliny Rift

Rodzina komarowatych dzieli się na następujące podrodziny i rodzaje:

• Podrodzina Anophelinae
  • Anopheles
  • Bironella
  • Chagasia
• Podrodzina Culicinae
  • Aedeomyia
  • Aedes (czasem wydzielany jest rodzaj Ochlerotatus).
  • Armigeres
  • Ayurakitia
  • Coquillettidia
  • Culex
  • Culiseta
  • Deinocerites
  • Eretmapodites
  • Ficalbia
  • Galindomyia
  • Haemagogus
  • Heizmannia
  • Hodgesia
  • Isostomyia
  • Johnbelkinia
  • Limatus
  • Lutzia
  • Malaya
  • Mansonia
  • Maorigoeldia
  • Mimomyia
  • Onirion
  • Opifex
  • Orthopodomyia
  • Psorophora
  • Runchomyia
  • Sabethes
  • Shannoniana
  • Topomyia
  • Trichoprosopon
  • Tripteroides
  • Udaya
  • Uranotaenia
  • Verrallina
  • Wyeomyia
  • Zeugnomyia
• Podrodzina Toxorhynchitinae
  • Toxorhynchites

• Plagi egipskie – trzecia plaga komary ('kinim')

• Barbara Skierska 1971. Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XXVIII Muchówki – Diptera Zeszyt 9 a Komary – Culicidae Larwy i poczwarki. PWN, Warszawa.
• Barbara Skierska 1977. Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XXVIII Muchówki – Diptera Zeszyt 9 b Komary – Postacie dojrzałe. PWN, Warszawa.