Buru (lud)
 Członkowie społeczności w stroju ludowym | |
| Populacja |
35 tys. |
|---|---|
| Miejsce zamieszkania | |
| Język | |
| Religia |
chrześcijaństwo (protestantyzm), islam, wierzenia tradycyjne |
| Grupa | |
| Pokrewne | |
Buru – grupa etniczna zamieszkująca wyspę Buru, w archipelagu Moluków we wschodniej Indonezji. Ich populacja wynosi 35 tys. osób[1]. Sami określają się różnymi nazwami: geb fuka – „ludność górska”[2][3], geb fuk Buru – „ludność góry/wyspy Buru”[3], geb emliar – „ludzie ziemi”[1][4].
Posługują się własnym językiem buru[1] z wielkiej rodziny austronezyjskiej[5]. W użyciu są także języki malajski amboński i indonezyjski. Język buru wykazuje znaczne rozdrobnienie dialektalne[5][6]. Wyspa Buru, zwłaszcza w rejonie nadbrzeżnym, zamieszkiwana jest także przez ludność napływową (Galela, Sula[7], Buton, Jawajczycy[8]). W niektórych częściach wyspy ludność Buru stanowi mniejszość i wchodzi w interakcje z różnymi grupami etnicznymi. Na tych obszarach rodzimy język został w dużym stopniu wyparty przez malajski amboński[9].
Mieszkańcy Buru wyznają protestantyzm lub islam w odmianie sunnickiej[1]. Etniczna ludność Buru przeważnie deklaruje przynależność do chrześcijaństwa, a ludność napływowa (m.in. Sula i Buton na wybrzeżach północnym i zachodnim) to w dużej mierze muzułmanie[3]. We wnętrzu wyspy odnotowano obecność wierzeń tradycyjnych[1][10]. Rodzime wierzenia Buru obejmują kulty duchów i przodków[7]. Historycznie islam rozprzestrzeniał się z powodu dominacji Sułtanatu Ternate na Molukach[7]. Niemniej rdzenni mieszkańcy wnętrza wyspy prawie w zupełności oparli się wpływom Ternate[11].
Dzielą się na szereg grup regionalnych i dialektalnych, w tym Wae Sama, Masarete, Rana i Fogi[12]. Północna grupa Lisela jest stosunkowo odrębna pod względem cech językowych[13][14]. Wiele osób z ludu Buru (zwłaszcza Masarete) zamieszkuje również miasto Ambon, Dżakartę, a także Holandię. Ludność Masarete została najsilniej poddana wpływom chrześcijaństwa i edukacji[10]. W środowiskach mieszanych wśród etnicznej ludności Buru przyjął się islam[15]. Muzułmańscy Buru zamieszkują obszar nadbrzeżny, od północnych i wschodnich wybrzeży wyspy, aż po rejon zatoki Namrole na południu[16]. Ludność Buru rzutowała na etnogenezę ludu Kayeli[17][18].
Do tradycyjnych zajęć Buru należą: rolnictwo tropikalne (ryż, proso, maniok, bataty), łowiectwo (dziki, jelenie, kuskusy), hodowla psów i kur. Od XIX do XX w. byli zaangażowani w produkcję olejku kajeputowego i kopry[1]. Istotną rolę odgrywa sago[19]. Podstawę organizacji społecznej w górach tworzy lokalizowany ród patrylinearny (fena), na wybrzeżu – społeczność sąsiedzka (negri)[1]. Funkcjonuje system klanów i egzogamia, czyli zwyczaj zawierania małżeństw poza własnym klanem[7][19]. Małżeństwo ma charakter patrylokalny[7].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g Michaił Anatoljewicz Czlenow: Buruancy. W: Walerij Aleksandrowicz Tiszkow (red.): Narody i rieligii mira: encykłopiedija. Moskwa: Bolszaja rossijskaja encykłopiedija, 1998, s. 114. ISBN 978-5-85270-155-8. OCLC 40821169. [dostęp 2024-07-23]. (ros.).
- ↑ Grimes 2000 ↓, s. 76.
- ↑ a b c Reuter 2006 ↓, s. 143.
- ↑ J.A.F. Schut. Het huwelijk bij de Geb’emliar op Boeroe. „Mededeelingen vanwege het Nederlandsch Zendelinggenootschap”. 62, s. 16–35, 125–140, 197–210, 296–308, 1918. (niderl.).
- ↑ a b M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Buru, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 19, Dallas: SIL International, 2016 [dostęp 2020-06-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-28] (ang.).
- ↑ Grimes 2000 ↓.
- ↑ a b c d e M. J. Melalatoa: Ensiklopedi suku bangsa di Indonesia Jilid A–K. Jakarta: Direktorat Jenderal Kebudayaan, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, 1995, s. 200. OCLC 1027454469. [dostęp 2022-08-03]. (indonez.).
- ↑ Grimes i Lesnussa 1995 ↓, s. 623.
- ↑ Grimes i Lesnussa 1995 ↓, s. 624.
- ↑ a b Grimes 2000 ↓, s. 96.
- ↑ Grimes 2000 ↓, s. 75–76.
- ↑ Grimes 2000 ↓, s. 93–94.
- ↑ Grimes i Lesnussa 1995 ↓, przyp. 1, s. 624.
- ↑ Grimes 2000 ↓, s. 91.
- ↑ Grimes 2000 ↓, s. 94.
- ↑ Grimes 2000 ↓, s. 95.
- ↑ Reuter 2006 ↓, s. 144–148.
- ↑ Michaił Anatoljewicz Czlenow: Kajieli. W: Walerij Aleksandrowicz Tiszkow (red.): Narody i rieligii mira: encykłopiedija. Moskwa: Bolszaja rossijskaja encykłopiedija, 1998, s. 212. ISBN 978-5-85270-155-8. OCLC 40821169. [dostęp 2024-07-23]. (ros.).
- ↑ a b Grimes 2000 ↓, s. 75.
Bibliografia
- Charles E. Grimes, Wesly Lesnussa: Buru (Masarete). W: Darrell T. Tryon (red.): Comparative Austronesian Dictionary: An Introduction to Austronesian Studies. Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1995, s. 623–636, seria: Trends in Linguistics. Documentation 10. DOI: 10.1515/9783110884012.1.623. ISBN 978-3-11-088401-2. OCLC 868970232. (ang.).
- Charles E. Grimes: Defining speech communities on Buru Island: a look at both linguistic and non-linguistic factors. W: Charles E. Grimes (red.): Spices from the East: Papers in Languages of Eastern Indonesia. Canberra: Pacific Linguistics. Research School of Pacific and Asian Studies. The Australian National University, 2000, s. 73–103, seria: Pacific Linguistics 503. DOI: 10.15144/PL-503.73. ISBN 978-0-85883-460-6. OCLC 46827844. (ang.).
- Thomas Reuter: Sharing the Earth, Dividing the Land: Land and Territory in the Austronesian World. Acton: ANU E Press, 2006. ISBN 1-920942-69-6. ISBN 1-920942-70-X. OCLC 224817320. [dostęp 2024-07-23]. (ang.).