Sègle IV apC

Sègle IV : en Mesoamerica, periòde de dominacion de la vila de Teotihuacan marcat per una creissença demografica fòrta de la vila e una influéncia majora dins la region (→ 378).
Sègle IV : dins la partida occidentala de Sahèl, formacion dau reiaume de Ghana gràcias ai ressorsas eissidas de l'esplecha de jaciments d'aur e dau comèrci transsaharian. Es probablement lo premier estat vertadier de la region.

301-311 : en China, segonda partida de la Guèrra deis Uech Princes amb de combats fòrça violents dins lei plans dau nòrd dau país e la region dau Fluvi Jaune. Lei destruccions foguèron agravadas per una invasion dei Xiongnu. Finalament, lo conflicte entraïnèt la fragmentacion politica dau nòrd, ocupat per divèrsei principats « barbars » fondats per de nomadas. Lo sud demorèt tengut per una branca novèla de la dinastia Jin (lei « Jin Orientaus »). Una partida importanta de la populacion s'enfugiguèt vèrs lo sud entraïnant la sinizacion de la region.
309 : mòrt dau sobeiran sassanida Hormizd II. Un complòt entraïnèt l'eliminacion de sei tres eiretiers e fisèt lo poder a un enfant, Shapur II, plaçat sota la regéncia de sa maire e de plusors senhors importants de Pèrsia.
313 : dins l'Empèri Roman, adopcion de l'edicte de Milan. Laissèt la libertat de culte a totei leis abitants, çò qu'entraïnèt la fin dei persecucions còntra lei crestians.
v. 325 : introduccion dau cristianisme dins lo reiaume d'Aksum. La religion novèla i conoguèt un succès rapide, especialament au sen de l'aristocracia.
325 : premier concili de Nicèa qu'entraïnèt la confiermacion de la condamnacion dei tèsis d'Arius e l'adopcion de 20 canons comuns. Permetèt tanben a l'emperaire d'afiermar son autoritat sus leis evesques.
330 : dins l'Empèri Roman, transferiment de la capitala a Constantinòble. Aqueu desplaçament permetiá a l'emperaire de melhorar la susvelhança dei frontieras de Danubi e d'Eufrates qu'èran fòrça menaçadas. De mai, la vila èra fòrça ben protegida e situada lòng d'una rota comerciala importanta.
333 : fin de la patz entre Romans e Sassanidas. Coma durant lei conflictes precedents, l'enjòc principau foguèt lo contraròtle d'Armenia (→ [[337]).
337 : mòrt de l'emperaire roman Constantin e generalizacion dau conflicte entre Romans e Sassanidas (→ 350).
350 : fin de la guèrra entre Romans e Sassanidas (→ 333 e 337). Lo conflicte s'acabèt sensa cambiament territòri important.
358-363 : guèrra novèla entre l'Empèri Roman e l'Empèri Sassanida. Maugrat lo pilhatge de Ctesifont, lei Romans foguèron tocats per de problemas de succession e obligats d'acceptar la pèrda de cinc províncias de Mesopotamia e d'Armenia.
364 : a la mòrt de l'emperaire Jovian, partiment de l'Empèri Roman entre Valentinian I^èr (mitat occidentala) e Valens (mitat orientala).
365-366 : dins l'Empèri Roman, guèrra civila entre Valens e l'usurpator Procòpi. S'acabèt per la victòria dau premier.
367-369 : guèrra entre Romans e Visigòts. Menaçats de famina per lo blocus organizat per l'emperaire Valens, lei Visigòts foguèron obligats de se sometre.
376 : importanta desfacha dei Gòts còntra lei Huns, un pòble nomada originari de l'estèpa eurasiatica qu'èra a migrar vèrs l'oèst. Lo rèi Fritigern demandèt d'intrar dins l'Empèri Roman. L'emperaire Valens acceptèt e lo laissèt s'installar en Mèsia (→ 378).

378 : victimas de rapinas organizadas per d'oficiers romans, lei Gòts dau rèi Fritigern se revoutèron e comencèron de pilhar Mèsia e Tràcia. Esquichèron una armada romana a la batalha d'Andrinòple onte l'emperaire Valens foguèt tuat. Puei, pilhèron lei Balcans (→ 382).
378 : dins de circonstàncias mau conegudas, conquista de la ciutat-estat maia de Tikal per Teotihuacan. Amb lo sostèn d'autrei pòbles maias, lei venceires i installèron una dinastia novèla que destruguèt ò transformèt plusors monuments bastits per sei predecessors. Gràcias a l'ajuda de Teotihuacan, Tikal venguèt rapidament la ciutat pus poderosa de l'espaci maia.
379 : mòrt dau rèi sassanida Shapur II. Fòrça lòng, son rèine foguèt marcat per un renfòrçament dau zoroastrisme. Foguèt remplaçat per Ardachir II.
382 : après de combats dins lei Balcans, signatura d'un acòrdi de patz entre Romans e Gòts. Lei seconds acceptèron de tornar anar en Mèsia mai recebèron un tribut important e sei caps recebèron de cargas importantas.
393 : enebiment dei Jòcs Olimpics Antics, sospichats d'ajudar au mantenement dau paganisme, per Teodòsi I^èr (→ 1896).
395 : mòrt de l'emperaire Teodòsi I^èr e partiment definitiu de l'Empèri Roman.