Guèrra d'Argeria

Lo tèrme oficialament emplegat a l'epòca per la França èra « eveniments d'Argeria », pasmens se l'expression « guèrra d'Argeria » èra en cors dins lo lengatge corrent. L'expression « guèrra d'Argeria » foguèt oficialament adoptada en França lo 18 d'octòbre de 1999^[4].

La guèrra d'Argeria se realiza dins lo vam de descolonizacion que tòca los empèris occidentals après la Segonda Guèrra mondiala. S'inscrich dins l'encastre del combat antiimperialista.

Opausa subretot lo FLN, a l'origina de l'insurreccion, e sa branca armada l'ALN (constituida de mojaïdins, jondís, mossebilins, etc.) a l'armada francesa (comptant tropas d'elèit (paracasudistas, legionaris), goms marocans fins a 1956, gardas mobils, CRS, apellats del contingent o supletius musulmans).

Entre 1952 e 1962, 1 343 000 apellats o rempelats e 407 000 militars d'activa (es a dire 1 750 000 militars) foguèron enviats en Aegeria. Près de 180 000 Musulmans argerians (regulars e supletius) fin finala combatèron del costat francés pendent la guèrra d'Argeria^[5] (d'autres chiffre, « coflat », foguèron donats a de mira de propaganda^[6]).

Lo conflicte se dobla d'una guèrra civila e ideologica a l'interior de las doas comunautats, fasent nàisser d'èrsas successivas d'atemptats, assassinats e chaples sus las doas ribas de la Mediterranèa. Costat aegerian, se traduch per una luta de poder que vei la victòria del FLN suls partits argerians rivals, per exemple del Movement nacional algerian (MNA), e per una campanha de repression contra los Argerians profrancés sostenent lo ligam de l'Argeria a la Republica francesa. E mai, provòca costat francés l'afrontament entre una minoritat activa ostila a sa seguida (Liberals d'Aegeria, movement pacifista), una segonda, favorabla a l'independéncia (los « portaire de valisas » del Malhum Jeanson, lo Partit comunista argerian), e una tresena, volent lo manten de l'« Argeria francesa » (Front Argeria francesa, Jova Nacion, Organizacion armada secrèta (OAS)).

Aquela guèrra s'acaba a l'encòp sus la reconneissença de l'independéncia de l'Argeria lo 3 de julhet de 1962, pendent una allocucion televizada del general de Gaulle fasent seguida al referendum d'autodeterminacion del 1èr julhet organizada pels accòrdis d'Evian del 18 de març de 1962, sus la naissença de la Republica argeriana democratica e populara, lo 25 de setembre, e sus l'exòde d'una granda partida dels Pés Negres (al nombre d'un milion).

Al contrari a de colonias de poblament coma los EUA (Amerindians) o l'Austràlia (Aborigèns d'Austràlia), la populaxion indigèn diminíx sensiblament entre 1830 e 1868 puèi creis fortament pendent la colonizacion francesa de l'Argeria entre 1880 (gaireben 3 milions de musulmans, per gaireben 500 000 nonmusulmans) e 1960. A la data, l'Argeria compta gaireben 9,5 milions de musulmans e gaireben 1 milions d'Europèus nonmusulmans amb 130 000 josieus sefaraditas.

Las vilas son tradicionalament poblada subretot d'Europèus, josieus sefaraditas comprés, mas la populacion musulmana urbana progressa pendent tota la primièra mitat del sègle XX. En 1954, de vilas son a majoritat musulmana coma Setif (85 %), Constantina (72 %) o Mostaganèm (67 %).

L'esperança de vida en 1958 s'auçava segon Daniel Lefeuvre a 60 ans pels òmes e 67 ans per las femnas (contra respectivament 67 ans e 73 ans en França metropolitana) totes populacions confondudas. Mas segon la Banca Mondiala, s’establís a 46 ans en 1960 per la mejana de l'ensemble de las populacions^[7]. La mortalitat infantila es fòrça nautas en Argeria. Diminuís fortament per las populacions europèas entre 1946 e 1954 (gaireben 50 per 1000), mas demora plan fòrta pels musulmans (gaireben 85 per 1000 en 1954)^[8].

En 1954, la populacion argeriana es divisida en doas categorias distinctas, somesas a d'estatuts juridics inegals nascuts du senatus-consulte del 14 juilhet de 1865: d'una partida, un milion d'Europèus, ciutadans franceses d'estatut civil de drech comun (que vendrán los « Pés Negres ») qu'èran installats en Argeria sovent dempuèi de generacions e qu'èran associats los josieus autoctòns (levat pel periòde de l'estatut deks Josieus de 1940 a 1943 amb l'abrogacion de decrèt Crémieux), e d'autra partida, près de nòu milions d'Argerians, subjècte francés d'estatut personal de drech local (nomenats « Musulmans » o « indigèns »).

Pasmens, se los ciutadans franceses gausissián exactament dels meteis drechs e devers que lors compatriòtas metropolitans, los subjèctes argerians qu'èran someses als meteis devers (èran per exemple mobilizables pel contingent), èran privats d'una partida de lors drechs civics (votavan al Segond collègi electoral ont caliá nòus de lors vòtes per egalar lo vòte d'un sol votant del Primièr collègi).

L'arrbada al poder de Charles de Gaulle en 1958 e la promulgacion de las ordonanças de 15 de novembre de 1958 uniformiza l'estatut de las populacions d'Argeriana per l'adopcion del collègi unic.

En Argeria, dempuèi los ans 1930, près d'un milion de Pés negres i vivon qu'unes millèrs las melhoras tèrras agricòlas.

Fòrça agricultors europèus son de viticultors (400 000 ha consacrats a la vinha en Argeria) que las produccions son exportadas subretot cap a la França metropolitana que lo crompa pro car (segon l'istorian Daniel Lefeuvre) per manténer lo nivèl de vida dels colons. L'agricultura ocupa pas que 9 % de la populatcon activa francada (contra 26 % en metropòli) mas los païsans d'origina francesa ocupan l'essencial de las melhoras tèrras cultivablas. Pasmens de fonts certifican que son atribuidas als colons pas que de tèrras fins alara en èrm^[10]. Lo colon ne raclama tan que pensa poder ne cultivar amb sa familha, mas deu a partir de la segonda annada pagar l'impòst fonsièr proporcional a la superfícia, çò que dissuadís los abuses.

L'essencial de la populacion musulmana es paure. Son subretot de pichons proprietaris terrencs vivent sus las tèrras men fertilas, o de jornalièrs. Dins los ans 1950, las superfícia cultivablas estagnarián a l'entorn de 7 milions d'Modèl:Ha. La produccion agricòla aumenta pauc entre 1871 e 1948, al contrari al nombre d'abitants. Segon Daniel Lefeuvre, la produccion annala de cereales passa de 3,88 q/ab. a  2 q/ab. L'Argeria deu donc importar de produchs alimentaris.

Lo caumatge es important, 1,5 milions de personas sens emplecs en 1955. La comuna d'Argièr auriá comptat 120 barris de barracas amb 70 000 abitants en 1953.

Se la populacion musulmana es majoritàriament paure, Daniel Lefeuvre conta que gaireben 600 000 Argerians musulmans « apartenon als grops socials mas favorizats » (grands proprietaris fonsièrs, professions liberalas, membres de l'armada e de la fonccion publica)^[11].

D'un biais general, l'Argeria luènh de presentar una font economica avantatjosa es un pesuc fais per la metropòli e soss contribuables^[12].

Après la fin de la Segonda Guèrra mondiala, lo plan Marshall preveit una ajuda economica a la França e l'Argeria.

Lo 18 d'avril de 1951, la França signa lo tractat instituissent la Comunautat europèa del carbon e de l'acièr (CECA). Lo 27 de mai de 1952, lo tractat instituissent la Comunautat europèu de defensa (CED) es adoptat pel govèrn francés (mas pas ratificada pel Parlament). Lo 1èr de junh de 1955 se ten la conferéncia de Messina preparant lo tractat de Roma del 25 de març de 1957 qu'instituís la Comunautat economica europèa, preludi a l’Union europèa, nascuda lo 7 de febrièr de 1992.

A la seguida de la Segonda Guèrra mondiala, la França s'engatja resoludament dins una politaca europèa que dessenha l'avenir de la nacion. Al començament de la guèrra d'Argria, de las fòrça politicas encara poderosas ensajavan de manténer çò que demora de l'Empèri colonial francés.

Lo conflicte s'inscrich dins l'encastre del procediment de descolonizacion que se debana après la fin de la Segonda Guèrra mondiala. Per la França, aquò concernís per exemple las colonias francesas d'Indochina (guèrra d'Indochina de 1946-1954), la Guinèa, Madagascar (insurreccion malgacha de 1947), l'Africa Equatoriala francesa e l'Africa Occidentala francesa, e tanben los protectorats del Marròc qu'obtien son independéncia lo 2 de març de 1956 e de la Tunisia lo 20 de març de 1956 .

La principala causa del desencadenament d'aquela guèrra es lo blocatge de totas las refòrmas, degut al fragil equilibri del poder jos la IVa Republica, e a l'oposicion capuda de la massa dels Pés Negres e de lors representants ostils a tota reforma en favor dels musulmans, tot coma aquela dels Argerians: atal, la lei sul novèl estatut de l'Argeria, propausada en 1947, es votada ni pels deputats del colonat, ni pels quinze representants dels « Franceses musulmans » d'Argeria^[13].

Alara que de desenas de milièrs d’abitants de l'Argeria francesa, estimadas a 68 000 combatents, participèron a la liberacion de la França e que d'intellectuals revendican l’egalitat dels drechs, los abitants musulmans de l'Argeria francesa son a l'epòca considerats comma de ciutadans de segond òrdre, al meteis temps que lo regim de l'indigenat es abrogat en teoria en 1945.

En 1947, l'aplicacion del novèl estatut de l'Argeria foguèt gaireben obertament falsada per l'administracion, que faguèt arrestat los « marrits » candidats e truca los resultats en favor dels intransigeants, al punt qu'unes foguèron elegit a vegada per mai de 100 % dels inscrichs.

Pendent los dotze meses que precedarián lo desencadenament del 1èr de novembre, se realizèron pas mens de 53 atemptats (« anti franceses »)^[14].

En 1960, 85 000 musulmans (apelat, engatjats, militars d'activa, apelats FSNA o Franceses de soca nordafricana) servissián dins l'Armada regulara mai gaireben 150 000 supletius (60 000 harkis, 62 000 GAD, 8 600 GMS et 19 000 Mokhaznis) o al total près de 235 000 musulmans combatent a las costats dels soldats franceses.

Al total, un pauc mai de 110 000 FSNA foguèron incorporats dins l'armada regulara de 1956 a 1961^[15].

Lo 19 de març 1962, jorn del alt al fuòc, segon lo rapòrt a l'ÒNU del controlaire general a las armadas Christian de Saint-Salvy, i aviá en Argeria, 263 000 musulmans engatjats del costat francés (60 000 militars (FSNA), 153 000 supplétifs dont 60 000 harkis et 50 000 notables francophiles) représentant, familles comprises, plus de 1 million de personnes menacées sur 8 millions de musulmans algériens^[16].

1. ↑ La formulation "Révolution de Novembre" est également employée, préférentiellement du côté algérien in femmes rurales, héroïnes anonymes sur www.elmoudjahid.com
2. ↑ Reconnaissance solennelle de l'indépendance de l'Algérie par la France (J.O.R.F. du 4 juillet 1962, p. 6483) ; transfert de souveraineté entre la France (J.O. de l'état algérien du 6 juillet 1962, p. 4) et l'exécutif provisoire de l'état algérien (J.O. de l'état algérien du 6 juillet 1962, p. 5).
3. ↑ Pervillé 2002, p. 132-139 (chap.
4. ↑ (fr)
5. ↑  {{{títol}}}. .
6. ↑ Charles-Robert Ageron, « Les supplétifs algériens dans l'armée française pendant la guerre d'Algérie », dans Raphaëlle Branche, La guerre d'indépendance des Algériens : 1954-1962, Perrin, 2009, p. 198-199Modèl:Chapitre.
7. ↑ .
8. ↑ D'après un article de Daniel Lefeuvre dans le hors-série de Guerre & Histoire, Algérie 1954-1962, la dernière guerre des Français, mars 2012
9. ↑ R. Aron et al., Les Origines de la guerre d'Algérie, Paris, Fayard, 1962
10. ↑ Almanach Hachette, 1895, page « Pour coloniser en Algérie ».
11. ↑ D'après un article de Daniel Lefeuvre dans le hors-série de Guerre & Histoire, Algérie 1954-1962, la dernière guerre des Français, mars 2012, p. 45
12. ↑ Jacques Marseille, Empire colonial et capitalisme français.
13. ↑ Vote du statut de 1947, opposition des colons et abstention des parlementaires musulmans.
14. ↑ Jean-Charles Jauffret (dir.
15. ↑ Charles-Robert Ageron, Le drame des Harkis en 1962, Vingtième Siècle.
16. ↑ Philippe Denoix, Article Harkis in Encyclopædia Universalis, 2010