Califat de Sokoto

Lo Califat de Sokoto foguèt un estat teocratic musulman dau nòrd de Nigèria qu'existiguèt de 1804 a 1903. Sa capitala èra installada a Sokoto. Foguèt fondat a partir dei ciutats-estats hausàs e foguèt destruch per lei Britanics que colonizèron la region a partir de la fin dau sègle XIX.

Installats dins lo nòrd dau Nigèria modèrne, lei Hausas fondèron durant l'Edat Mejana de ciutats-estats fortificadas dirigidas per un sarki kasa (« cap dau país »). Liadas entre elei per de cambis comerciaus e culturaus, gardèron una omogeneitat culturala que favorizèt la formacion de la lenga hausà. En revènge, lei relacions foguèron pas totjorn pacificas e de guèrras regularas leis opausèron. A partir dau sègle XIV, l’islam apareissèt e venguèt la religion deis elèits dins lo corrent de la segonda mitat dau sègle seguent. Aqueu sègle, lei ciutats-estats comencèron tanben d’estructurar de rets comerciaus per participar au comèrci d’esclaus e de matèrias premieras ambé leis Europèus^[1]. Ai sègles XVII e XVIII, la region hausa èra la pus prospèra de la savana e son influéncia s’estendiá lòng dei rets comerciaus de Sahara e fins ai còstats dau Golf de Guinèa.

Pasmens, a partir deis annadas 1750, lei ciutats declinèron en causa d’una tièra de crisis. Militarament, deguèron faciar leis atacas regularas de Korokofa. Politicament, lei sarki assaièron de si transformar en sobeiran absolut, ço qu’èra contrari ais interès de l’aristocracia. Enfin, regardant leis afaires religiós, apareissèt un islam rigorós apareissèt e s’opausèt a l’islam oficiau dau poder que mesclava fe musulmana e rites tradicionaus africans. En 1804, comencèt una revòuta dirigida per lo cap religiós Osman dan Fodio que proclamèt lo jihad. Fins a 1808, conquistèt lei vilas principalas e obtenguèt lo sostèn de la populacion gràcias a una reforma dei sistèmas d’impòsts e de l'administration. Puei, contunièt son expansion en direccion dau sud-oèst. En revènge, en direccion de l’èst, foguèt blocat per lo reiaume de Kanem Borno.

En 1812, s’organizèt aquelei conquistas que formèron lo Califat de Sokoto. L’islam venguèt la religion de la màger part deis abitants. Pasmens, la cultura hausa dispareguèt pas e integrèt la religion novèla. Après la fin de la guèrra, lo Califat restaurèt rapidament la patz e la region hausa retrobèt rapidament sa prosperitat economica e sa posicion dominanta. Fins ais annadas 1830, contunièt son expansion en direccion dau Golf de Guinèa onte sometèt lo reiaume d'Oyo e lei Yorubàs fins a la batalha d'Oshogbo en 1840 que l'obligèt de se retirar.

A partir deis annadas 1840, lo Califat comencèt de declinar en causa de revòutas e de guèrras frontalieras durant lo rèine d'Ali Bello (1842-1855). Lei ciutats-estats e sei sultans reprenguèron son autonòmia e lo califat gardèt solament un poder nominau sus la region. Quand, en 1902-1903, lei Britanics ataquèron lo Califat, lei diferentei ciutats aguèron donc de politicas diferentas e poguèron pas opausar de resisténcia organizada. Au començament de 1903, la resisténcia de Kano foguèt rompuda gràcias a l'artilhariá e Sokoto tombèt en març. Lo califa e sei darriers partisans assaièt sensa succès de contuniar la lucha mai foguèt rapidament vencut marcant la fin dau Califat.