Akkadian

L’akkadian es una lenga semitica utilizada en Mesopotamia durant l'Antiquitat. Es l'unica lenga de la branca orientala dei lengas semiticas e foguèt utilizada durant au mens tres millenis. Aquistèt un prestigi internacionau fòrça important durant lo milleni II avC e es uei una lenga utila per l'estudi dei reiaumes antics de l'Orient Mejan.

Atestat en Mesopotamia tre l'aparicion de l'escritura en 2600 avC^[1], l'akkadian es probablament pus ancian. S'impausèt dins la region durant lo periòde de dominacion de l'Empèri d'Akkad ai sègles XXIII e XXII avC. Pasmens, foguèt fòrça influenciat per la fonetica, la morfologia, la sintaxi e lo vocabulari dau sumerian, çò que renforcèt sei diferéncias a respècte deis autrei lengas semiticas. Lo prestigi e l'òbra administracion dei sobeirans akkadians, que fondèron lo premier empèri centralizat, establiguèt l'akkadian coma lenga administrative dei ciutats-estats mesopotamians^[2]. Au sègle XV avC, son usatge se desvolopèt e venguèt la lenga diplomatica de l'Orient Mejan coma o mòstran leis archius dau faraon Amenofis IV au sègle XIV avC. Aquò entraïnèt la division progressiva de l'akkadian en diferents dialèctes coma l'assirian, relativament conservator, e lo babilonian que venguèt la lenga diplomatica e comerciala de la region^[3].

L'akkadian utilizava l'escritura cuneïfòrma desvolopat per lo sumerian. Aqueu sistèma, ideografic e fonetic, èra pauc adaptat a l'akkadian. Per exemple, permetiá pas de transcriure certanei fonèmas caracteristics dei lengas semiticas e èra complèx d'utilizar^[4]. De mai, un meteis signe podiá aver de sens fonetics ò ideografics diferents e diferents signes podián aver un meteis sens. Pasmens, son prestigi èra tròp important per l'abandonar.

Lo declin de l'akkadian comencèt a partir dau sègle X avC amb l'arribada deis Aramèus. Au sègle VI avC, son usatge èra vengut rar dins la vida vidanta mai èra mantengut per leis elèits religiós, scientifics e administratius. La disparicion definitiva de la lenga sembla situada entre lo sègle I e lo sègle III apC amb l'abandon progressiu dei tèxtes juridics babilonians per lei Seleucidas e lei Parts. Sa redescubèrta aguèt luòc au sègle XIX amb lei descubèrtas arqueologicas realizadas durant aqueu periòde en Mesopotamia. D'inscripcions multilengas utilizant lo pèrsa, coma l'inscripcion de Behistun, permetèron d'establir la natura la natura sillabica de la lenga e lei trabalhs d'Edward Hincks (1792-1866), de Jules Oppert (1825-1905) e de Henry Rawlinson (1810-1895) retrobèron sei règlas principalas durant leis ans 1850^[5][6].