Votz passiva

La votz passiva o mai simplament lo passiu es en gramatica un tipe de construcion (una diatèsi) se realizant sus un vèrb transitiu per produire una forma intransitiva derivada que lo subjècte recep exactament lo mèsme ròtle que l'objècte de la construccion transitiva. Es donc una tematizacion del pacient per inversion dels agissents. La votz passiva s'oposicion a la votz activa a causa de l'inversion de la reparticion en foncions sintaxicas dels ròtles semantics d'agent e de pacient.

L'argument presentat pel subjècte de la construccion transitiva se pòt presentar dins la construccion passiva per un complement d'agent (passiu agentiu) o èsser complètament desaparegut (passiu non agentiu).

Lo passiu pòt s'exprimir per una flexion diferenta del vèrb actiu, per una transformacion gramaticala amb vèrb auxiliar o per un vèrb de sens passiu, la distinccion essent alara lexicala.

Lo passiu agentiu es una construccion passiva ont l'objècte de la frasa activa ven lo subjècte de la frasa passiva, alara que lo subjècte de la frasa activa ven complement d'agent.

Lo quita vèrb pòt cambiar de forma dins las lengas flexionalas (ise plaça a la votz passiva). Segon la lengas, lo complement d'agent es sovent introduch per una preposicion:

• Actiu: [A = subjècte actor] + [B = procediment verbal] + [C = objècte pacient] ;
• Passif: [C = subjècte pacient] + [B = procediment verbal] (+ [prép.]) + [A = complement d'agent].

Plan segur l'òrdre que prenon los agissents depend de la lenga. Exemples de transformation passive des énoncés précédents :

• occitan : la mirga [subjècte pacient] es manjada [vèrb al passiu] pel (contraccion de per [prep.] + lo [art.]) cat [complement d'agent] ; Lo temps de la frasa passiva correspond al temps de l'auxiliar èsser apondut. Lo participi passat, segon de lingüistas, pren lo ròtle d'un atribut del subjècte (amb que s’acorda en genre e en nombre).
• anglés : the mouse [subjècte pacient] is eaten [vèrb al passiu] by [prep.] the cat [complement d'agent] ;
• chinés : 老鼠 / lǎoshǔ [subjècte pacient] 被 / bèi [prép.] 貓 / māo [complement d'agent] 吃了 / chīle [vèrb invariable] ;
• grèc ancian : ὁ μῦς [subjècte pacient: nomin.] ἔδεται [vèrb al passiu] ὑπὸ [prep.] τοῦ αἰλούρου [complement d'agent: cas oblic];
• japonés : 鼠は / nezumi-wa [subjècte pacient] 猫に / neko-ni [complement d'agent + postposicion] 食べられます taberaremasu [vèrb al passiu] ;
• latin : mus [subjècte pacient : nomin.] a [< ab prep.] fele [complement d'agent : cas oblic] editur [vèrb al passiu] ;
• xhosa : impuku [subjècte pacient] ityawa [vèrb al passiu] yikati [complement d'agent].

Aquí es considerat las escasenças que las frasas passivas serián lo resultat de la transformacion d'una frasa activa. Lo complement d'agent i es donc obligatòri, qu’utiliza lo subjècte de la frasa activa. En cosequéncia, sols los vèrbs transitius dirècte pòdon subir aquesta transformacion.

Lo passiu non agentif es una construccion passiva ont l'objècte de la frasa activa ven lo subjècte de la frasa passiva, alara que lo subjècte de la frasa activa es amagat. Dins unas lengas, un vèrb pòt èsser plaçat al passiu non agentiu alara qu’es intransitiu o transitiu indirècte; tanben pòt recebre un objècte pacient. Alara, lo passiu non agentiu servís de forma impersonal :

• occitan: la mirga [subjècte pacient] es manjada [vèrb transitiu dirècte al passiu] ;
• anglés: the mouse [subjècte pacient] is eaten [vèrb transitiu dirècte al passiu]; this bed [subjècte pacient] has been slept in [vèrb intransitiu al passiu] = « *caqueste lièch foguèt dormit dedins » = « dedins aqueste lièch se dormiguèt » ; Marc [subjècte destinatari] was given [vèrb transitiu al passiu] a knife [objècte pacient] = « *Marc foguèt donat un cotèl » = « a Marc se donèt un cotèl » ;
• norvegian : det sies at (« se dich que », litt. « es dich que »)
• latin : amor [vèrb transitiu al passiu] = « soi amat » ; laboratur [vèrb intransitiu al passiu] = « *es trabalhat » = « se trabalha » ;
• grèc ancian : φιλοῦμαι [vèrb transitiu al passiu] = « soi amat » ; βεϐοήθηται [vèrb transitiu indirècte al passiu] μοι [objècte indirècte] = « me foguèt portat secors » = « se’m portèt secors » ;
• chinés : 他 [subjècte] 被 [prep.] 打了 [vèrb transitiu + acomplit] (tā bèi dǎle) = « el / per / aver tustat » = « Foguèt tustat » ; 老鼠 [subjècte-pacient o subjècte agissent] 吃了 [vèrb transitiu + acomplit] (lǎoshǔ chīle) = « la mirga / aver manjat » = « la mirga foguèt manjada » o « la mirgia mangèt ».
• rus: дом [subjècte] строится [vèrb transitiu al passiu] (dom stroitsa) = « l’ostal / se bastit » = « l’ostal se bastís »

• Diatèsi
• Votz activa
• Vèrb pronominal

• Gilbert Lazard, L'Actance, Paris, Presses universitaires de France, coll. « Linguistique nouvelle », 1994, xiv-285 p., 22 cm (ISBN 2-13-045775-4 et 978-2-13-045775-6, OCLC 33131670, notice BnF no FRBNF35719390, LCCN 94233276, présentation en ligne)
• (en) Anna Siewierska, chapitre 107 « Passive constructions » dans Martin Haspelmath (dir.), Matthew S. Dryer (dir.), David Gil (dir.) et Bernard Comrie (dir.), The World Atlas of Language Structures Online, Munich, Max Planck Digital Library, 2011 (ISBN <span class="nowrap">978-3-9813099-1-1</span>)