HAZOP

Lo metòde HAZOP^[1] (abreviacion de l'anglés HAZard and OPerability analysis, « analisi de riscs e de seguretat de foncionament ») es un metòde d'analisi dei riscs industriaus creada e desvolopada au sen de la companhiá britanica Imperial Chemical Industries durant leis ans 1960-1970. Permet d'identificar e d'avalorar dei situacions susceptiblas de representar un risc per lo personau, leis equipaments ò la mesa en òbra dei mejans de prevencion adeqüats. Concebut per l'industria quimica, es encara un otís de basa en engèni quimic, mai son usatge s'es difusat dins d'autrei brancas de l'industria. Sa premiera aparicion dins una publicacion oficiala data de 1983.

L'HAZOP es un metòde preponderant dins l'analisi deis industrias basadas sus un procès (industria quimica, petroquimia, industria farmaceutica, etc.). Permet d'examinar leis installacions dependentas dau mestritge de condicions operatòrias precisas (debit, pression, temperatura, etc.). Per aquò, son sistematicament analizadas lei possibilitats e lei consequéncias d'una deriva dei paramètres dau sistèma. Lei derivas potencialas son produchas per l'articulacion de mòts claus (« mai de... », « mens de... », etc.) e de paramètres dau procès. L'utilizacion de diagramas PID es frequenta per visualizar leis installacions e leis analisis HAZOP son generalament menadas per una còla d'especialistas de la seguretat industriala e de l'engèni quimic.

Lo metòde HAZOP es un apròchi sistematic e estructurat destinat a determinar lei problemas potenciaus susceptibles d'èsser descubèrts en examinant la seguretat dei concepcions e en revisant lei procès e leis operacions existentas dins leis industrias quimicas, petroquimicas, farmaceuticas ò nuclearas. Es un mejan d'identificar, d'estimar e de contraròtlar lei perilhs e lei riscs dei procès complèxes, especialament per lei compausats quimics fòrça dangeirós que pòdon causar de damatges considerables ai personas, ai bens e a la fama de la companhiá utilizatritz. En particular, lo metòde HAZOP s'interèssa ai riscs potenciaus liats au foncionament de l'entrepresa, ais incidents passats aguent agut de consequéncias catastroficas, ai factors contrarotlats per l'òme e ai consequéncias d'un defalhiment dei mesuras de contraròtle.

Per aquò, lo metòde HAZOP prepausa de detectar d'un biais proactiu lei perilhs per formular rapidament de mesuras de reduccion dei riscs, de tenir còmpte dei riscs presents durant lei fasas de modificacion dei procès en plaça e d'estudiar leis efiechs dei desviacions dei sistèmas.

Lo metòde HAZOP es normalament articulada a l'entorn de cinc etapas que son la creacion de la còla HAZOP, l'identificacion dei procès, la definicion dei paramètres, la mesa en plaça d'un sistèma de deteccion e de seguir dei derivas e la comunicacion dei resultats en vista de favorizar lo melhorament dei procès.

Idealament, un grop HAZOP es multidisciplinari e compausat d'un cap e de membres capables de collaborar entre elei e de portar de perspectivas diferentas en foncion de son domeni d'expertisa. Aquò permet de cubrir una gama pus larga de riscs e de desviacions possiblas. Una còla HAZOP es donc generalament formada d'engenhaires eissits de brancas diferentas l'engèni quimic ò la mantenença industriala, d'operators trabalhant sus leis installacions regardadas e de professionaus de la seguretat au trabalh.

L'identificacion dei procès permet d'obtenir una representacion deis installacions, generalament sota la forma de diagrama de procès, de bornelariá e d'instrumentacion (PID). L'identificacion dei nos, dei linhas e dei malhas es un element major d'aquela etapa. Lei « nos » son de sosensembles pertinents per leis analisis ulteriors. Son normalament de seccions de procès onte de cambiaments se debanan. Per estudiar aquelei transformacions, es necessari de dispausar de la lista dei substàncias quimicas e de conéisser sei proprietats. Lei « linhas » e lei « malhas » son lei constituents dei nos. Lei diagramas PID son una nòrma de dessenh tecnic fòrça utilizada per representar lei procès, leis equipaments e lei sistèmas de contraròtle presents dins l'usina.

La còla HAZOP deu definir lei paramètres e lei limits d'esplecha segura durant l'estudi dei nos. Aquò permet de determinar lei derivas potencialas en associant un paramètre fisicoquimic (temperatura, pression, debit, etc.) e un mòt clau que correspònd a una desviacion (mai, mens, superior a, inferior a, etc.). La combinason d'un paramètre e d'un mòt clau constituís una deriva. Per exemple, l'associacion « pression » e « superior a una valor limita » caracteriza una subrepression.

Après l'identificacion dei perilhs possibles, cada deriva cresibla deu èsser l'objècte d'un estudi per determinar sei causas e sei consequéncias. Fau tanben identificar de mejans de deteccion e de contraròtle dei consequéncias possiblas. Puei, es necessari de metre en plaça d'estrategias de reduccion ò d'eliminacion dei dangiers per mantenir la seguretat dau luòc de l'usina. Aqueu trabalh deu tanben integrar un seguit regular destinat a verificar l'eficacitat dei mesuras mesas en plaça. Aquò pren generalament la forma d'inspeccions regularas, d'audits de seguretat e de revisions dei trabalhs precedents de la còla HAZOP. Fau tanben formar lo personau en carga de l'esplecha deis installacions per li aprendre lei proceduras adaptadas en cas de deteccion d'un problema.

La comunicacion dei resultats a dos objectius. Lo premier es la formulacion de recomandacions destinadas a melhorar lei procès en plaça (modificacion dei proceduras, modificacions dei procès, etc.). La segonda es destinada a favorizar lo melhorament continü au sen de l'entrepresa en favorizant la circulacion dei donadas e deis idèas a totei lei nivèus.

Lo metòde HAZOP a plusors limits. Premier, necessita de ressorsas umanas importantas que son pas totjorn disponiblas, especialament dins lei companhiás pus pichonas. Leis engenhaires representan egalament un còst salariau pus important e d'entrepresas son de còps temptadas de redurre lor nombre. Au nivèu tecnic, lo metòde HAZOP prepausa unicament una analisi simpla dei derivas potencialas e es mens adaptada a la combinason simultanèa de mai d'una deriva. Es tanben pas totjorn simple d'identificar totei lei derivas possiblas sus una installacion, especialament dins leis unitats aguent un nombre important de sistèmas transversaus. Enfin, lo metòde HAZOP es lòng car l'estudi de cada deriva potenciala pòu menar a un trabalh important de modelizacion e de recèrca.

La varianta pus coneguda dau metòde HAZOP es lo metòde What if ?. Remplaça lo mòt clau per la question que se passa se ?. Per exemple, que se passa se la temperatura passa lo limit maximau ? Aquò permet generalament d'accelerar l'analisi dei riscs, mai necessita de personaus encara pus qualificats que per lo metòde HAZOP tradicionau.

• (en) Trevor A. Kletz, HAZOP & HAZAN. Notes on the Identification and Assessment of Hazards (2nd ed.), Rugby, IChemE, 1983.
• (fr) M. Royer, HAZOP : une méthode d'analyse des risques. Mise en oeuvre, Techniques de l'ingénieur, 2009.

1. ↑ De còps escrich « Hazop ».