Bertran de Lamanon

Bertran de Lamanon (Bertrand de Lamanoun^[1][2] ò d'Alamanoun^[3] en nòrma mistralenca; Bertrams, Bertran[d] d'Al[l]amano[n] ò de Lamanon en occitan ancian; v. 1210-1270^[4]; fl. 1229-1266) èra un cavalier e trobador provençau, foncionari, diplomata e ambaissador de la cort dau còmte de Provença.^[5] Vint e dos de sas òbras subrevivon, principalament de tençons e de sirventés provocaires, dont fòrça tractan de tèmas de crosada.

La vida de Bertran es l'una de lei mai cortas deis trobadors amb solament vint e sèt mots dins un sol manuscrit:

Entre lei ponchs segurs d'aquela corta biografia, es qu'èra originari de Lamanon. Es descrich coma lo filh d'un senhor de Brugieras,^[6] probablament Pònç de Bruguiers (ca: Ponç de Bruguers; fr: Pons de Bruguers/Brugières) qu'arribat en Provença au fin dau sègle XII dins lo selhatge d'Anfós Ier e auriá recebut la senhoriá de Lamanon dau còmte-rei. Segon Martin Aurell, Bertran es lo primier de prendre lo nom "de Lamanon".^[7][8]

Bertran aguèt un filh, Pèire de Lamanon, que fo avesque de Sisteron de 1292 a 1304,^[9]. Bertran es tanben l'oncle (per son fraire Pònç) d'un autre Pèire de Lamanon, funcionari, militar, ambaissador, e giustiziere.^[6][10]

Bertran apareis pasmens pron sovent dins lei documents de l'epòca, de maniera que sa febla vida constituís pas un andicap major. Es atestat per lo primier còp au servici de Raimon Berenguier IV de Provença en 1235. A contunhat a servir son successor, Carles Ier, fins en 1260 au mens, data a la quala apareis per lo darrier còp dins lei documents. Se supausa de còps qu'a acompanhat Carles en 1265 quand aqueste conquistèt lo reiaume de Sicília.

Lo 5 de junh de 1241, a Montpelhièr, signa l'acte de divòrci de Raimon VII de Tolosa e de Sancha, filha d'Anfós II d'Aragon. Foguèt egalament signatari dau tractat de patz de 1262 entre Carles Ier e la vila de Marselha. Dins lo meteis recuèlh de documents que conten aqueu darrièr, n'es un que mòstra Bertran e son fraire Pònç reconeissent lo drech de l'avesque d'Avinhon de desbarcar a Bèuvéser, per lo quau devián annalament dos autbòis ò doas perditz.

Dins un primier obratge de 1233, Bertran critica lo comportament opressiu de Raimon Berenguier devèrs sos subjècts provençaus quand a prononciat sos vòts de crosat. Dins un obratge de 1247, Carles es criticat per aver projectat de partir en crosada mentre que deuriá argumentar sas pretensions sus Provença. Un tèma similar apareis dins un autre poèma, que critica Carles per aver previst de combatre lei turcs e lei Khwarezmians en plaça de tractar amb Provença. Dins una òbra indatabla, Bertran exprimís sa frustracion devèrs sa dama e prefeririá èsser empresonat per lei "Masmutz" (musulmans) puslèu que per ela.

Dins un sirventés, Bertran se planh de la vida dins la capitala provençala d'Ais de Provença: "Devi pensar ai procèsses e ais avocats per redigir leis actes notariaus; pòdi agachi lo lòng de la rota per veire s'un corrièr arriba ... E puèi me dison 'Monte a cavau, ès convocat au tribunau, auràs una emenda e seràs pas graciat se l'audiéncia pòt pas aver luòc a causa de tu'."^[11] Dins Pos anc nous valc amors, seigner Bertran, Bertran espèra amb impaciéncia l'arribada de l'Anticrist, per tau de possedir una dama que li resistís.^[12]

Dins D'un sirventes mi ven gran voluntate, escrich après la mòrt de l'emperaire Frederic II en 1250 e abans 1265, Bertran fustiga la papautat per aver exprès mantengut vacant lo tròne dau Sant Empèri Roman Germanic per tau d'extorquir de l'argent ai candidats imperiaus: coma se possedissiá l'Empèri.^[13] Bertran suggerís que lei candidats deurián anar au combat, perque la Glèisa sostendriá segurament lo mai fòrt – au mens fins que son poder comence de declinar. Mas totei lei candidats poirián far melhor se partissián simplament en crosada en Tèrra Santa, alara lo Papa lor acordariá d'indulgéncias, mas segurament pas son argent.

L'una de lei darrieras òbras de Bertran foguèt escricha entre la Setena e l'Ochena Crosada (1260-1265) e deplora lo declin de la crestiantat en Otramar. L'òbra mai celèbra de Bertran es probablament Us cavaliers si jazia. Entre leis autres trobadors amb lei quaus Bertran compausava de tençons se trobavan Guigon de Cabanas (Vist hai, Bertran, pos no-us uiron mei oill e Amicx Guigo, be.m asaut de ton sen) e Sordèu (Bertrans, lo joy de dompnas e d'amia e Mout m'es greu d'En Sordel, car l'es faillitz sos senz). Còntra Sordèu, Bertran cresiá que lo còr deviá pas èsser balhat qu'a lei damas mai nòblas e non partejat entre lei coards.^[14] Pasmens, seguissiá Sordèu quand compausava un ibrid d'un sirventés e d'un planh.^[15]

• Un sirventes farai ses alegratge
• Qi qe s'esmai ni.s desconort
• De l'arciuesque mi sa bon
• Ja de chantar nulh temps no serai mutz
• Pueis chanson far no m'agensa
• Lo segle m'es camiatz
• De la sal de Proenza.m doill
• D'un sirventes mi ven gran voluntatc
• L'escurgazhar a me fa tan gran feresa
• Tut nos cuzauam ses faillia
• Vist hai, Bertran, pos no-us uiron mei oill
• Amicx Guigo, be.m asaut de ton sen
• Bertrans, lo joy de dompnas e d'amia
• Doas domnas aman dos cavalliers
• Mout m'es greu d'En Sordel, car l'es faillitz sos senz
• Seigner coms, eu.s prec que.m diiatz
• Pos anc no.us ualc amors, senh'en Bertran
• De uos mi rancur, compaire
• Una chanzon dimeia ai talan
• Nuls hom non deu eser meraveilaz
• S'ieu agues uirat l'escut

• Lista de trobadors e trobairises

• Betran d'Alamano: Òbras completas. a Trobar.org
• Once a gentleman was lying... trans. James H. Donalson
• Lyric allusions to the crusades and the Holy Land.

• Martin Aurell « Le troubadour Bertran de Lamanon (c. 1210-1270) et les luttes de son temps », Boletín de la Real Academia de Buenas Letras de Barcelona, 1987-1988, p. 121-162.
• Cabré, Miriam. "Italian and Catalan troubadours" (pp. 127–140). The Troubadours: An Introduction. Simon Gaunt and Sarah Kay, edd. Cambridge: Cambridge University Press, 1999. ISBN: 0-521-57473-0.
• Chaytor, H. J. The Troubadours. Cambridge: Cambridge University Press, 1912.
• Egan, Margarita, ed. and trans. The Vidas of the Troubadours. New York: Garland, 1984. ISBN: 0-8240-9437-9.
• Harvey, Ruth. "Courtly culture in medieval Occitania" (pp. 8–27). The Troubadours: An Introduction. Simon Gaunt and Sarah Kay, edd. Cambridge: Cambridge University Press, 1999. ISBN: 0-521-57473-0.
• Salverda de Grave, J. J. Le Troubadour Bertran D' Alamanon. Toulouse, 1902.
• Throop, Palmer A. "Criticism of Papal Crusade Policy in Old French and Provençal." Speculum, Vol. 13, No. 4. (Oct., 1938), pp. 379–412.

• (en) Aqueste article es parcialament o en totalitat eissit d’una traduccion de l’article de Wikipèdia en anglés intitolat « Bertran d'Alamanon ».

• (it) Aqueste article es parcialament o en totalitat eissit d’una traduccion de l’article de Wikipèdia en italian intitolat « Bertran de Lamanon ».