Sørlandet

Omgrepet Sørlandet blei første gongen føreslått av Vilhelm Krag i ein artikkel i Morgenbladet den 16. mars 1902. På denne tida var området rekna som del av Vestlandet. Avisa Vestlandske Tidende kom ut i Arendal, og jarnbanen som skulle gå frå Oslo til Kristiansand og Stavanger skulle kallast Vestlandsbanen.

Sørlandet dukka første gong opp som oppslagsord i Illustrert Norsk Konversasjonsleksikon i 1913. Same året vedtok Stortinget med 83 mot 40 stemmar å døypa om jarnbanestrekninga Oslo-Kongsberg-Kristiansand-Stavanger frå Vestlands- til Sørlandsbanen.

I ni månader i 2002 hadde landsdelen ei omfattande markering av hundreårsjubileet sitt, med ei rekke kulturarrangement og mykje festivitas. Arrangementet blei kalla Sørlandet i 100.

I følgje sørlandsforfattaren Gabriel Scott er det eigentlege Sørlandet berre ei kyststrime som strekker seg frå Åna-Sira i vest til Oksefjorden ved Tvedestrand i aust, med ei nordleg grense som buktar seg opp og ned frå 30 til 50 km inn i landet. Dette er i følgje Scott ”den bløde kyststribe”, der dialekten er prega av at ein ofte bruker stemte konsonantar framfor ustemde, som b heller enn p. Området han viser til er frå gammalt av blitt kalla Agdesida. I nord går grensa for Agdesida og Sørlandet i følgje Scott mot området som i gammal tid hadde namnet Råbyggelag.

Skarre-r-en er også eit kjenneteikn ved sørlandsdialekten. Risør ligg aust for skarregrensa, men har heller ikkje full rulle-r. Der Sørlandet byrjar, finst ein dialekt der ord som endar på r blir uttala utan ending. Bynamnet Risør blir til dømes her uttala slik: [risæ']

 

Frå vest mot aust:

• Flekkefjord
• Farsund
• Lyngdal
• Mandal
• Kristiansand
• Lillesand
• Grimstad
• Arendal
• Tvedestrand
• Risør