Odd Nansen

Odd Nansen var fødd i Bærum som son av Fridtjof Nansen og songaren Eva Sars. Han voks opp på eigedomen Polhøgda i Bærum. Etter examen artium i Oslo tok han arkitekteksamen 1926 ved NTH, der han i studietida var med på fleire UKE-revyar i Studentersamfundet, både som forfattar og skodespelar. Nansen var òg 1922-24 teatersjef i Studentersamfundets Interne Teater. Han skreiv visa «Hjemve», kjend som «Æ e' fødd i Trondhjæm uti Sanden» eller «Trondhjæm, Trondhjæm at æ reist ifrå dæ»^[2] til revyen Bing BANG i 1925.^[3]

Nansen stifta familie i 1927 og flytta til USA, der han fekk ein tredjeplass i ein arkitektkonkurranse for beste flyplass. Då Fridtjof Nansen døydde i 1930, vende familien tilbake til Noreg.

Odd Nansen etablerte eigen arkitektpraksis i Oslo 1931. Mellom anna teikna han det tidlegare signalbygget til Siemens på Linderud i Oslo.^[4]. Nansen var hovudarkitekt for bygningane på Fornebu lufthamn frå starten til flyplassen stod ferdig. Han utforma også aluminiumsverka på Sunndalsøra, i Mosjøen og på Lista.

Odd Nansen tok opp det humanitære arbeidet etter far sin. I 1936 stifta han Nansenhjelpen som hjelpte menneske på flukt frå Hitler-Tyskland. Nansen stilte seg i spissen for å hjelpa jødar på flukt då Nygaardsvold-regjeringa og fagrørsla stritta imot. Fleire av dei jødiske flyktningane Nansenhjelp greidde å hjelpe, var barn. Nina Grünfeldt sin film Ninas Barn fortel historia til desse borna.^[5] Nansen sin innsats har vorte samanlikna med svenske Raoul Wallenberg, som gjennom sin innsats i Budapest redda mange tusen menneske frå å verte deportert.

I januar 1942 vart Nansen arrestert i Gausdal av Gestapo. Sidan sat han fengsla på Grini og deretter i Sachsenhausen i Tyskland. Medan han var internert på Grini var han i fleire månader utplassert på tvangsarbeid med snøtunnelar i Nord-Noreg.^[6] I fangetida skreiv Nansen nesten kvar dag dagbok med tynn blyantskrift på små lappar. Desse lappane vart smugla ut av leirane og utgjeve i 1947. Trebandsverket Fra dag til dag vart ein bestseljar i Noreg og omsett til fleire språk. Ein av Nansen sine medfangar i Sachsenhausen, Robert Bjørk, har fortalt om korleis dagbøkene vart til.^[7]

21. mars 1945 var Nansen saman med andre norske fangar frakta med dei kvite bussane frå Sachsenhausen til Neuengamme. Nansen konstaterte at Neuengamme var ein dødsleir og meinte at den svenske Raudekrossen var ført bak lyset. Folke Bernadotte inspiserte sjølv leiren 31. mars og vart orientert av den norske tillitsmannen Sverre Løberg. Seinare kom det òg svenske sjukepleiarar til sjukestova i leiren. Òg den danske raudekrossen arbeidde i leiren. Den første transporten med sjuke frå Neuengamme til Sverige gjekk 9. april 1945. Nansen vart sjølv med bussar som gjekk nordover mot Danmark 20. april.^[8]

Etter verdskrigen gjorde Nansen ein omfattande innsats for å få Tyskland på fote igjen, mellom anna med fleire månadslange ekspedisjonar til dei utbomba områda med mat og tran. Han var aktiv i organisasjonen Én verden som formann i den norske sentralkomitéen frå starten i 1947 til 1956, sidan president i organisasjonen ein periode. Deretter var han formann i Det Norske Flyktningeråd.

Nansne gav i 1970 ut minneboka Langs veien. Opplevelser, møter og samtaler.

I 2015 kom biografien om Odd Nansen, basert på mellom anna ei bilet- og brevsamling og intervju med dei attlevande borna hans. Odd Nansen – arvtageren (Forlaget Historie & Kultur) fekk stor merksemd i pressa.^{[9][10][11][12][13]} Publikasjonar som Arkitektnytt, Bistandsaktuelt og Norsk Militært Tidsskrift omtalte boka.^[14][15]

• Storkors av Den Gyldne Kat 1953
• Kommandør av St. Olavs Orden 1970

• Fornebu lufthamn: Restaurant- og ekspedisjonsbygg (1939) og nytt ekspedisjonsbygg (1962)
• Aluminiumsverka i Mosjøen, Holmestrand, og dessutan bygga til Årdal og Sunndal Verk i både Øvre Årdal og på Sunndalsøra. Saman med Vilhelm Reinhardt på 1960-talet.
• Siemens AG sitt bygg på Linderud i Oslo

• Fra dag til dag – 13. januar 1942 til 28. april 1945 ( Dreyer)  [Fra fangenskapet. Bind 1: Fra 13. januar til 4. august 1942—Bind 2: Fra 5. august 1942 til 21. august 1943—Bind 3: Fra 22. august 1943 til 28. april 1945]
• Nestekjærlighetens front ( Dreyer) I fulltekst ved nb.no  [Tale holdt i Universitetets aula 9. april 1947]
• Langs veien: Opplevelser, møter og samtaler ( Gyldendal) I fulltekst ved nb.no  [Erindringer fra barndommen]
• Tommy. En sannferdig fortelling ( Gyldendal forlag) I fulltekst ved nb.no  [Om Haag-dommeren Thomas Buergenthal som Odd Nansen reddet i 1945]