Lavik

Lavik var til 2004 eit prestegjeld. Prestetenesta i Høyanger vert no leia av prosten i Sunnfjord prosti og prestegjelda er nedlagde. Prestegjeldet Lavik svarte til Høyanger kommune og var delt inn i fire sokn, eitt av dei var Lavik sokn som omfattar området på nordsida av Sognefjorden, vest i prestegjeldet, og området frå Indre Oppedal til Åkre på sørsida av fjorden. Dei andre sokna er Kyrkjebø sokn, som femner den midtre delen av av prestegjeldet på nordsida av fjorden, Høyanger sokn som dekkjer austre delen, og Bjordal og Ortnevik sokn på sørsida av Sognefjorden.

I Lavik ligg Lavik kyrkje og staden var til 2013 sete for prosten i Ytre Sogn prosti. Lavik er òg namnet på eit delområde og ein grunnkrins i Høyanger kommune. I 2001 budde det 285 personar i Lavik grunnkrins.^[2]

Frå 1955 har det gått bilferje over Sognefjorden frå Lavik. Ferjestaden på sørsida av fjorden var i starten Instefjord. Frå 1965 og dei neste 26 åra gjekk ferja mellom Brekke og Lavik. Oppedal kom inn som stopp i ferjeruta i 1964. Frå 1991 har det òg vore endestoppet på sørsida av Sognefjorden etter at vegen mellom Oppedal og Instefjord stod ferdig året før. Ferjestrekninga er den nest mest trafikkerte i Sogn og Fjordane og er del av Europaveg 39, som er stamvegen mellom Bergen og Ålesund.

Lavik har vore eigen kommune i to vender. I 1838 vart Lavik formannskapsdistrikt oppretta, og femnde same området som dei to tidlegare skipreida Lavik og Klevald (Kyrkjebø). Denne utstrekkinga svarer til dagens Høyanger kommune, med unntak av garden Nybø og bruket Nygjerdet på sørsida av fjorden som då høyrde til Vik, og Bø sokn som vart overførd frå Lavik til nye Hyllestad kommune i 1862.^[3] I 1858 vart Kyrkjebø (då kalla Klævold) skild ut frå Lavik som eigen kommune. Etter delinga budde det 2042 personar i Lavik kommune som då strekte seg frå Norevikane til Bekksneset på nordsida av Sognefjorden, og frå Sørevikane til og med ytre Tredal på sørsida. I 1861 vart Lavik slegen saman med Brekke til Lavik og Brekke kommune. 1. januar 1875 vart ein del av Kyrkjebø kommune med 90 innbyggjarar overført til Lavik og Brekke kommune. 1. januar 1905 vart Lavik og Brekke kommune delt i to. Lavik kommune hadde etter delinga 1182 innbyggjarar. 1. januar 1964 vart Lavik, som då hadde 894 innbyggjarar, slegen saman med Kyrkjebø og delar av Vik kommune til den nye Høyanger kommune.

Folketalsutvikling for tidlegare Lavik kommune frå 1905 til 1964:

• Anders Gjerde: «Ferjestaden Lavik» på nettstaden til Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane
• Jukvam, Dag: Historisk oversikt over endringer i kommune- og fylkesinndelingen. Statistisk sentralbyrå 1999
• SSB: Kart som viser utstrekkinga til grunnkrinsar og delområde i Høyanger kommune
• Kart som viser soknegrenser i 1979 på nettstaden til Universitetet i Bergen