[go: up one dir, main page]
Hopp til innhald

Flugeblom

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Flugeblom

Status i verda: LC Livskraftig
Status i Noreg: VU Sårbar

Systematikk
Rike: Planteriket
Klasse: Einfrøblada
Orden: Aspargesordenen
Familie: Orkidéfamilien
Slekt: Ophrys
Art: O. insectifera
Vitskapleg namn
Ophrys insectifera
Økologi
Habitat: kalkrik skog eller myr
Utbreiing: Europa

Flugeblom (Ophrys insectifera) er ei plante i flugeblomslekta Ophrys i orkidéfamilien (marihandfamilien) Orchidaceae.[1]

Utsjånad

[endre | endre wikiteksten]

Flugeblom er ei spinkel plante som kan bli kring 30 cm høg, med nokre få enkeltblomar i ein open blomsterstand. Leppa på blomen er brunsvart med form og teikningar som gjer at han liknar eit insekt.

Formeiring

[endre | endre wikiteksten]

Flugeblom er den einaste representanten i Noreg for den store slekta Ophrys,[2] som bruker ein heilt spesiell metode for å sikre seg pollinering. Blomen er utforma for å likne på eit hoinsekt av ein insektart, særeigen for kvar art. Ofte har han òg ei lukt som er karakteristisk for hoene til arten. Hannane av insektarten blir i mange tilfelle klekte ut ei stund før hoene, slik at orkideen har hanninsekta «for seg sjølv» i ein periode. Dette blir kalla narrepollinering eller psudokopulasjon («falskt samleie»). Flugeblom etterliknar hoinsekt av gravekvefsar i slekta Argogorytes.

Utbreiing

[endre | endre wikiteksten]

Flugeblom er bunden til kalkrik skog eller myr. I Noreg har han hovudområdet sitt vest for Oslofjorden, og har elles nokre funnstader ved Snåsa i Trøndelag og i Bodø-området i Nordland.[3] Flugeblom er freda,[4] og er på Norsk raudliste for artar oppgradert i 2021 frå nær truga til sårbar (VU).[5]

Arten finst òg i Sverige (status LC, svensk namn flugblomster),[6] i Danmark (CR, dansk namn flueblomst)[7] og i Finland (EN, finsk namn kimalaisorho).[8]

Flugeblom (engelsk namn fly orchid) veks spreidde stader på Dei britiske øyane utanom Skottland, og er verna gjennom den britiske Handlingsplan for biodiversitet.[9] I den britiske raudlista har arten status som sårbar (VU),[10] slik han òg er i England og Wales.[11][12] I Irland har han status som nær truga (NT).[13]

I Estland (estisk namn kärbesõis) veks flugeblom mest på øyane og vest på fastlandet og er rekna som nær truga (NT).[14] I Latvia (latvisk namn mušu ofrīda)[15] er arten sjeldan og veks berre i vest på kalkrik mark. Han er klassifisert som sterkt truga (kategori 1 – draud iznīkšana).[16] I Litauen (litauisk namn musinis ofris) vart arten oppdaga i 1993 og er berre kjend frå fire lokalitetar i nord og midt i landet.[17] Han er rekna som kritisk truga (CR).[18][19]

Ei melding om funn av underarten Ophrys insectifera ssp. aymoninii (av somme rekna som ein egen art, Ophrys aymoninii) sør i Litauen er ikkje verifisert.[20]

I Benelux veks arten (nederlandsk namn vliegenorchis, fransk namn ophrys mouche) i Nederland no berre i Limburg. I Belgia er han i sterk tilbakegang og no svært sjeldan i Flandern, litt vanlegare i kalkområda i Vallonia.[21][22] I den nederlandske raudlista er arten rekna som kritisk truga (CR, ernstig bedreigd).[23] I Belgia er han rekna som kritisk truga (CR, ernstig bedreigd) i Flandern og sterkt truga (EN, en danger) i Vallonia.[24][25] I Luxembourg er han rekna som sterkt truga (EN).[26]

Hybridar

[endre | endre wikiteksten]

I England er det påvist at flugeblom kan danne hybridar med biblom (Ophrys apifera × insectifera, òg kalla Ophrys ×pietzschii),[27] men denne er svært sjeldan. Hybriden med Ophrys sphegodes (Ophrys insectifera × sphegodes eller Ophrys ×hybrida)[28] er påvist nokre gonger i Kent.[29]

Referansar

[endre | endre wikiteksten]
  1. ↑ «Artsdatabanken: Artsopplysningar flugeblom». Artsdatabanken. Henta 27. februar 2022. 
  2. ↑ «Artsdatabanken: Namnetre flugeblom». Artsdatabanken. Henta 27. februar 2022. 
  3. ↑ «Artskart: Flugeblom, registrerte funn etter 2010». Artsdatabanken. Henta 27. februar 2022. 
  4. ↑ «Forskrift om fredning av truede arter». Lovdata. 21. desember 2001. Henta 27. februar 2022. 
  5. ↑ «Raudlista: Flugeblom». Artsdatabanken. 24. november 2021. Henta 27. februar 2022. 
  6. ↑ «Artfakta: Ophrys insectifera flugblomster». Artdatabanken. Henta 6. mars 2022. 
  7. ↑ «Naturbasen: Tyndakset Flueblomst Ophrys insectifera». Naturbasen. Henta 6. mars 2022. 
  8. ↑ «LAJI: Ophrys insectifera». LAJI.FI. Henta 6. mars 2022. 
  9. ↑ «UK Biodiversity Action Plan» (PDF). Joint Nature Conservation Committee. 2007. Henta 9. mars 2022. 
  10. ↑ «GB Red List for vascular plants (revised Feb 2021)». Botanical Society of Britain & Ireland. 2021. Henta 9. mars 2022. 
  11. ↑ «A Vascular Plant Red List for England» (PDF). Botanical Society of Britain & Ireland. 2014. Henta 9. mars 2022. 
  12. ↑ «A Vascular Plant Red Data List for Wales / Rhestr o Blanhigion Fasgwlaidd Data Coch ar gyfer Cymru». Plantlife Wales. 2008. Henta 9. mars 2022. 
  13. ↑ «Ireland Red List No. 10: Vascular Plants» (PDF). National Parks & Wildlife Service. 2016. Henta 9. mars 2022. 
  14. ↑ «eElurikkus: Ophrys insectifera» (på estisk og engelsk). Tartu Ülikool (Tartu universitet). Henta 5. februar 2023. 
  15. ↑ «Latvijas daba: mušu ofrīda» (på latvisk). Enciklopēdija «Latvijas Daba». Henta 5. februar 2023. 
  16. ↑ Torleif Ingelög, Roger Andersson og Martin Tjernberg, red. (1993). Red Data Book of the Baltic Region (på engelsk). Swedish Threatened Species Unit. Uppsala in co-operation with Institute of Biology, Riga. s. 25-68. ISBN 91-88506-00-2. Henta 5. februar 2023. 
  17. ↑ Zigmantas Gudžinskas (2001). «Diversity, state, and protection of Orchidaceae species in Lithuania». Jour. Eur. Orch. 33 (1): 415–441. ISSN 0945-7909. 
  18. ↑ Zigmantas Gudžinskas, Mindaugas Ryla (2006). Lietuvos gegužraibiniai (Orchidaceae) – Orchids (Orchidaceae) of Lithuania (på litauisk). Botanikos instituto leidykla. s. 60-61. ISBN 9986-662-28-1. Henta 5. februar 2023. 
  19. ↑ Valerijus Rašomavičius, red. (2021). Lietuvos raudonoji knyga / Red Data Book of Lithuania (PDF) (på litauisk og engelsk). Aplinkos ministerija (Miljødepartementet). s. 415. ISBN 978-9955-37-230-1. Henta 5. februar 2023. 
  20. ↑ Zigmantas Gudžinskas, Mindaugas Ryla (2006). Lietuvos gegužraibiniai (Orchidaceae) – Orchids (Orchidaceae) of Lithuania (på litauisk). Botanikos instituto leidykla. s. 9. ISBN 9986-662-28-1. Henta 5. februar 2023. 
  21. ↑ «Verspreidingsatlas Vaatplanten: Ophrys insectifera subsp. insectifera». FLORON. Henta 22. januar 2024. 
  22. ↑ «Verspreidingskaart: Vliegenorchis – Ophrys insectifera». Waarnemingen.be. Henta 22. januar 2024. 
  23. ↑ «Rode Lijst Vaatplanten 2012» (PDF). FLORON. Henta 15. januar 2024. 
  24. ↑ «Rode Lijsten». Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. Henta 15. januar 2024. 
  25. ↑ «Liste des espèces wallonnes». Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. Henta 15. januar 2024. 
  26. ↑ «Red List of the vascular plants of Luxembourg». Musée national d’histoire naturelle Luxembourg. Henta 15. januar 2024. 
  27. ↑ «PoWO: Ophrys × pietzschii». Plants of the World Online. Henta 28. januar 2023. 
  28. ↑ «PoWO: Ophrys × hybrida». Plants of the World Online. Henta 28. januar 2023. 
  29. ↑ Anne and Simon Harrap (2009). Orchids of Britain and Ireland (2. utg.). London: A & C Black. ISBN 978-1-408-10571-9. 

Bakgrunnsstoff

[endre | endre wikiteksten]


Henta frå «https://nn.wikipedia.org/w/index.php?title=Flugeblom&oldid=3537376»