Biologisk krigføring

Denne artikkelen kan ha godt av ein språkvask Sjekk at språket følgjer gjeldande nynorsk rettskriving og grammatikk og har ein konsekvent språkstil. Når dette er gjort, kan du fjerna merket.

Biologisk krigføring, òg kjend som bakteriologisk krigføring, er å gjera bruk av mikroorganismar (bakterie, virus eller sopp), eller giftstoff frå desse, som stridsmiddel. Føremålet er å uskadeleggjera, drepa eller virke demotiverande på ein motstandar (fiende).

SN-konvensjonen om biologiske våpen av 1972 forbyr produksjon og lagring av biologiske våpen, og er underteikna av over 100 medlemsland, i samband med dei grusame verknadene slike våpen har. Bruk er ikkje inkludert, slik at utilsikta bruk ikkje medfører straffeansvar (ved til dømes at nokon som er smitta, overfører smitten til andre).

Ut ifrå eit militært synspunkt er bruk av biologiske våpen av mindre interesse. Hovudsakleg fordi dei ikkje har ein umiddelbar verknad, men at det tek fleire dagar før ein ynskt verknad gjer seg gjeldendane på dei som vert eksponert, og slik sett ikkje eignar seg for å stansa ein fiende i fremrykning. Det er òg vanskeleg å forhindra at eigne styrkar vert smitta. Ved bruk mot sivilfolkesetnaden i eit anna land gjer inkubasjonstida det mogleg for ein motstandar å svara med same midlar.

I enkelte tilfelle kan likevel biologiske stridmiddel tenkjast brukt, då spreiingsmåten trass alt er vanskeleg å oppdaga. Slik bruk kan lamma eit samfunn og dermed gjera det lettare å oppnå ein militær siger.

Ideelt sett (ønskeleg) har biologiske våpen: 1) kraftig påverknad, 2) høg smitteevne, 3) motstandsdugleik overfor vaksine og 4) høve til å spreiast ved hjelp av aerosolar. Dei smittestoffa som då ville brukast, ville medføra høg dødelighet (ved riktig utplassering) og ha stor overlevelsesevne (og slik gjera bruk av aerosolar mogleg).

Per i dag er biologiske smittestoff, tenkt brukt som våpen, enkle å laga og har kort produksjonstid. Hovudproblemet er å få utplassert dem på ein effektiv måte mot lett tilgjengelege mål.

Til dømes er miltbrann sett på som eit utmerka stridmiddel/våpen. Han er vald som døme fordi han er historisk viktig og nok informasjon er kjent om den, slik at dette ikkje kan brukast som ein «bruksanvisning» for produksjon av eit biologisk våpen. Først og fremst gjer det at den dannar herde sporar, den utmerka for bruk som aerosol. Dinest gjev lungeinfeksjoner utløyst av miltbrann ingen tilleggsinfeksjonar hos andre menneske. Dermed vert verande sjukdomen vanlegvis avgrensa til sjølve «målet». Eit sykdomsforløp startar med symptom som på ei vanlege forkjøling, men går raskt over i ein meir alvorleg tilstand, med ein dødelighet på over 80 %. Avgjerande for bruk er at eigen personell lett kan vernast på førehand med eksisterande antibiotikum.

Eit masseangrep med bruk av miltbrann ville krevja partiklar i dropeform i storleiksorden 1,5 – 5 µm(mikrometer). Er dei for store vil dei filtrerast ut gjennom åndedrettssystemet , er dei for små vil dei rett og slett pustast rett ut igjen. Ved denne storleiken vil uladet støv festa seg til dropane grunna elektrostatisk spenning og lage store klumpar, noko som gir avgrensa spreiing. Difor vil smittestoffet måtta handsamast med silikat for å avisolere det. Aerosollene må spreiast på ein måte som gjer at sol og regn ikkje kan bryta dem ned, men likevel kunne smitta eit menneske. Det finst i tillegg ytterlege teknologiske vanskar for å få til den ynskte verknaden.

Smittestoff/sjukdomar som er kjent brukt, eller vurdert brukt, som stridmiddel er: miltbrann, ebola, byllepest, kolera, harepest, bruselose, shigella, tyfus, papegøyesjuke, japansk hjernebetennelse (encefalitt), gulfeber og koppar.

Miltbrann er ein bakterie som smittar lett og gjev ein ondarta infeksjonssjukdom, og kan smitta både menneske og dyr. Sjukdomen er ofte døyeleg, og symptoma kan i byrjinga likna ei vanleg forkjøling. Sjukdomen smittar ikkje frå menneske til menneske, og det finst vaksine, sjølv om han er lite effektiv og har mange bivirkninger.

Siste registrerte tilfelle av miltbrann i Noreg hos eit menneske, var på 1930-talet. Sjukdomen har ei lang historie. Skildringa til bibelen av den femte landeplagen i Egypt vert anteke å kunna ha vore miltbrann hos buskapen.

Koppar er ein svært smittefarlig sjukdom. Han vart erklært utrydda rundt 1980, men det finst virus i amerikanske og russiske forskingsinstitusjonar. Sjukdomen er døyeleg i 20–60% av tilfella.

Botulisme er ein sjukdom som kjem frå ein gift-bakterie (Clostridium botulinum) som finst i mudder og jord. Botulisme-toksinet er eit av dei meste giftige stoffa ein kjenne til. Symptoma på forgiftning er lammelse av augemusklane og problem med å svelgja og snakka. I alvorlege tilfelle kan den medføra åndedrettskollaps, som igjen kan føra til døden. Det finst ein motgift (antitoksin) mot toksinet.

Biologiske våpen kan òg verta spesielt utvikla for å øydeleggja planter og avlinger. I løpet av andre verdskrig utvikla USA og Storbritannia sprøytemiddel som verkte hemmande (og drepande) på utviklinga til planter og tok desse i bruk under Vietnamkrigen og Malakka-konflikten.

I løpet av den kalde krigen utvikla USA avlingsdrepende midlar som kunne øydeleggja landbruket til ein motstandar. Tanken var at ved å leggja landbruket i den kommunistiske delen av verda øyda, ville ein kunna forhindra desse statane å halda fram ein igangsett krig.

Moderne plantevernmiddel til bruk mot insekt stammar frå tysk forsking på nervegassar.

Nytta av biologiske våpen er vanskeleg å oppdaga før sjukdomen har brote ut og sjukdomsteikn viser seg hos menneske eller dyr.

Den beste måten å verna seg mot biologiske våpen, er å vaska hendene i varmt vann og med såpa eller andre desinfiserande midlar etter å ha vore i kontakt med noko ein har mistanke om er infisert. Det er òg viktig at rifter og sår vert godt tildekket. Ved inntak av mat og drikke bør ein forsikra seg om at desse er kontrollert og godkjent av autorisert personell. Ein medisinsk metode i forsvaret av sivilfolkesetnaden er lager av antibiotikum og vaksiner, og ei opplæring av medisinsk personell for raskt og nøyaktig å kunna stilla ein diagnose og gjennomføra handsaming. Allmennpraktiserende leger og helsepersonell er stort sett ukjent med korleis smittestoff er vorte omgjort til potensielle våpen og kva det inneber.

Beskyttelsesrom med eit høgare trykk enn lufta utanfor er eitt høve, og vil gje godt vern, men dette vil ikkje vera «lønnsomt» i stor skala, og bør difor berre nyttast for særs viktige installasjonar (slik som Stortinget). Dette fordi i dei fleste situasjonar vil eit smittestoff spreia seg i ein smal, elipseformet sky med vindretninga frå utslippsstedet. Personar utanfor dette området vil ikkje rammast, med unntak av sekundære infeksjonar. Personar innanfor området vil allereie ha vorte ramma og ikkje kunne handsamast med eksisterande forsvarsmetodar. Dei vil trenga umiddelbar medisinsk handsaming.

Nye forbindingsmetoder, slik som «biobandasjering», er meint å hjelpa til i handsaminga av personar som er skadelidende i område ramma av biologiske våpen.

Det er verd å merka seg at mange klassiske og moderne smittestoff i biologiske våpen er henta frå sjuke dyr (dyresykdommer), med unntak av koparar. Sånn sett er det sannsynleg at husdyr vil visa teikn på smitta samstundes som, eller til og med før, menneske.

I samband med det største «uhellet» som hittil er kjent, miltbrann-utbrotet i Sverdlovsk (Jekaterinaburg), 1979, vart sauer som var så langt unna som 200 km frå utslippstedet (kjend som Område 15), smitta av sjukdomen. Anlegget er den dagen i dag framleis avstengt for utenforstående.

Sett i lys av dette kan moglegvis eit velutviklet overvåkingssystem, der medisinske personell og veterinærar deltek, identifisera eit biologisk angrep i starten av ein epidemi og forhindra utbrot blant den delen av folkesetnaden og/eller buskapen som er vorte smitta, men enno ikkje har utvikla sjukdomen. Til dømes vil det ved eit utbrot av miltbrann vera sannsynleg at ein liten del av folkesetnaden (dei med nedsett immunforsvar eller som var nære utslippstedet ) innan 24–36 timar vil framvisa klassiske symptom på smitta. Ved gjentekne modelleringer har det vist seg at viss desse opplysningane vert gjord tilgjengeleg for lokalt helsepersonell i sanntid, vil meir enn 80 % av dei som er vorte smitta kunne handsamast med antibiotikum, og slik forhindra nye utbrot av sjukdomen og dermed redusera dødeligheten.

• Wendy Orent, Plague, The Mysterious Past and Terrifying Future of the World's Mosa Dangerous Disease, Simon & Schuster, Inc., New York, NY (2004), ISBN 0-7432-3685-8
• Alan Zelicoff og Michael Bellomo, Microbe: Are we Ready for the Next Plague?, AMACOM Books, New York, NY (2005) ISBN 0-8144-0865-6
• Edward M.Eitzen Jr., M.D., M.P.H., FACEP, FAAP og Ernest T.Takafuji, M.D., M.P.H., Brigadar Russ Zajtchuk, MC, U.S. Army. (1997). Historical Overview of Biological Warfare. I Medical Aspects of Chemical and Biological Warfare, side 415-423. Office of The Surgeon General, Washington, DC.
• Jim Keith Biowarfare In America, Illuminet Press (1999) ISBN 1-881532-21-6
• Forsking.no: Kva er biologiske våpen?

• Center for Biosecurity of UPMC (engelsk)
• BiodefenseEducation.org (engelsk)
• Info on chemical and biological weapons for emergency and security personnel (engelsk)
• The Terrorist Threat, Part sin I, II & III (engelsk)
• US Army Treatment Summary Sheet (engelsk)
• Lewis, Susan K. "History of Biowarfare." NOVA Online, 2001. http://www.pbs.org/wgbh/nova/bioterror/history.html (2003–04–24)
• DECONference: Yearly conference on decontamination, including a decontamination drill (engelsk)
• Drug Preparedness and Response to Terrorism (engelsk)
• alt.war.biological Usenet – Google
• Rapport counter measures of Coalition in War of Gulf (engelsk)
• Council for Responsible Genetics (engelsk)
• Kva er biologiske våpen? - artikkel frå forsking.no 11.2 .04