[go: up one dir, main page]
Hopp til innhald

Det internasjonale fonetiske alfabetet: Skilnad mellom versjonar

Endra lenkjer
Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Gå gjennom historikken
← Eldre endring
Sletta innhald Nytt innhald
VisuellWikitekst
Xqbot (diskusjon | bidrag)
Robotar
77 862 redigeringer
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.2
 
(40 mellomliggjande versjonar av 25 brukarar er ikkje viste)
Line 1: Line 1:
{{om||staving av ord ved radiokommunikasjon|bokstaveringsalfabet}}
Det '''internasjonale fonetiske alfabetet''' (i daglegtale ''IPA-lydskrifta'', frå det engelske namnet ''International Phonetic Alphabet'') er eit fonetisk alfabet som lingvistar brukar til å representera dei språklydane ([[fon]]ar eller [[fonem]]) som [[taleorgan]]a til [[menneske]]t kan produsera. IPA er meint å vera ein standard for lydskrift i alle språk. Dei fleste teikna kjem frå [[det latinske alfabetet]], medan andre er tekne frå [[det greske alfabetet|gresk]] og nokre få teikn som ikkje finst i noko skriftspråk.
Det '''internasjonale fonetiske alfabetet''' (i daglegtale ''IPA-lydskrifta'', frå det engelske namnet ''International Phonetic Alphabet'') er eit [[Fonetikk|fonetisk]] alfabet som lingvistar brukar til å representera dei språklydane ([[fon]]ar eller [[fonem]]) som [[taleorgan]]a til [[menneske]]t kan produsera. IPA er meint å vera ein standard for lydskrift i alle språk. Dei fleste teikna kjem frå [[det latinske alfabetet]], medan andre er tekne frå [[det greske alfabetet|gresk]] og nokre få teikn som ikkje finst i noko skriftspråk.


== Pulmoniske konsonantar ==
== Pulmoniske konsonantar ==
Line 16: Line 17:
! style="width: 4em;" | [[Labiodental konsonant|La­bio–‐<br />den­tal]]
! style="width: 4em;" | [[Labiodental konsonant|La­bio–‐<br />den­tal]]
! style="width: 4em;" | [[Dental konsonant|Den­tal]]
! style="width: 4em;" | [[Dental konsonant|Den­tal]]
! style="width: 4em;" | [[Alveolar konsonant|Al­veo­lar]]
! style="width: 4em;" |[[Alveolar|Al­veo­lar]]
! style="width: 4em;" | [[Postalveolar konsonant|Post-‐<br />al­veo­lar]]
! style="width: 4em;" | [[Postalveolar konsonant|Post-‐<br />al­veo­lar]]
! style="width: 4em;" | [[Retrofleks konsonant|Re­tro–‐<br />fleks]]
! style="width: 4em;" | [[Retrofleks konsonant|Re­tro–‐<br />fleks]]
Line 130: Line 131:


* Stjerner (*) markerer lydar som ikkje har offisielle IPA-symbol. Sjå artiklane om lydane for ''ad hoc''-symbol brukt i litteraturen.
* Stjerner (*) markerer lydar som ikkje har offisielle IPA-symbol. Sjå artiklane om lydane for ''ad hoc''-symbol brukt i litteraturen.
* Kross (†) markerer symbol som ikkje har offisiell [[Unicode]]-støtte. Frå mai 2005 gjeld dette [[labiodental flapp]], som blir symboliseres ved ''v'' med ein krok på høgre side: [[Fil:Labiodental flap (IPA).png|15px|Labiodental flapp]]
* Kross (†) markerer symbol som ikkje har offisiell [[Unicode]]-støtte. Frå mai 2005 gjeld dette [[labiodental flapp]], som blir symbolisert ved ''v'' med ein krok på høgre side: [[Fil:Labiodental flap (IPA).png|15px|Labiodental flapp]]
* I rader der symbola står i par ([[obstruent]]ar), er symbolet til høgre ein [[stemt konsonant]] (bortsett frå {{IPA|[ɦ]}}). I dei andre radene står det enkle symbolet for ein stemt konsonant.
* I rader der symbola står i par ([[obstruent]]ar), er symbolet til høgre ein [[stemt konsonant]] (bortsett frå {{IPA|[ɦ]}}). I dei andre radene står det enkle symbolet for ein stemt konsonant.
* Sjølv om det er eit felles symbol for dei koronale artikulasjonsstadene for alle konsonantar bortsett frå frikativar, blir symbola sett på som spesifikt alveolare, post-alveolare, osb., når ein tek for seg eitt enkelt språk, avhengig av korleis ein uttalar lyden på dette språket.
* Sjølv om det er eit felles symbol for dei koronale artikulasjonsstadene for alle konsonantar bortsett frå frikativar, blir symbola sett på som spesifikt alveolare, post-alveolare, osb., når ein tek for seg eitt enkelt språk, avhengig av korleis ein uttalar lyden på dette språket.
* Mørke område viser til artikulasjonar som ein rekner som umoglege.
* Mørke område viser til artikulasjonar som ein reknar som umoglege.
* Symbola {{IPA|[ʁ, ʕ, ʢ]}} representerer anten stemte frikativar eller approksimantar.
* Symbola {{IPA|[ʁ, ʕ, ʢ]}} representerer anten stemte frikativar eller approksimantar.
* Det er meir forma på tunga enn stillinga hennar som skill frikativane {{IPA|[ʃ ʒ]}}, {{IPA|[ɕ ʑ]}} og {{IPA|[ʂ ʐ]}}.
* Det er meir forma på tunga enn stillinga hennar som skill frikativane {{IPA|[ʃ ʒ]}}, {{IPA|[ɕ ʑ]}} og {{IPA|[ʂ ʐ]}}.
Line 139: Line 140:


== Ikkje-pulmoniske konsonantar ==
== Ikkje-pulmoniske konsonantar ==
{| class="wikitable" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse:collapse; text-align: center;"
|+
! colspan="2" |
!style="text-align:center;"| [[Bilabial konsonant|Bilabial]]
!style="text-align:center;"|[[Labiodental konsonant|Labiodental]]
!style="text-align:center;"|[[Dental konsonant|Dental]]
!style="text-align:center;"|[[Alveolar]]
!style="text-align:center;"|[[Postalveolar konsonant|Postalveolar]]
!style="text-align:center;"|[[Retrofleks]]
!style="text-align:center;"|[[Palatal]]
!style="text-align:center;"|[[Velar]]
!style="text-align:center;"|[[Uvular konsonant|Uvular]]
!style="text-align:center;"|[[Epiglotal konsonant|Epiglottal]]
|-
| rowspan="5" style="text-align:left;" |[[Ejektiv konsonant|Ejektiv]]
|style="text-align:left;" |[[Lukkelyd|Stopp]]
| style="text-align:center;"|[[Bilabial ejektiv|{{IPA|pʼ}}]]
|
| colspan="3" |[[Alveolar ejektiv|{{IPA|tʼ}}]]
|[[Retrofleks ejektiv|{{IPA|ʈʼ}}]]
|[[Palatal ejektiv|{{IPA|cʼ}}]]
|[[Velar ejektiv|{{IPA|kʼ}}]]
|[[Uvular ejektiv|{{IPA|qʼ}}]]
|[[Epiglottal affrikat|{{IPA|ʡʼ}}]]
|-
|style="text-align:left;" |[[Affrikat]]
|
|
|[[Dental dental affrikat|{{IPA|t̪θʼ}}]]
|[[Alveolar ejektiv affrikat|{{IPA|tsʼ}}]]
|[[Palato-alveolar ejektiv affrikat|{{IPA|t̠ʃʼ}}]]
|[[Retrofleks ejektiv affrikat|{{IPA|ʈʂʼ}}]]
|
|[[Velar ejektiv affrikat|{{IPA|kxʼ}}]]
|[[Uvular ejektiv affrikat|{{IPA|qχʼ}}]]
|
|-
| style="text-align:left;" |[[Frikativ]]
|[[Bilabial ejektiv frikativ|{{IPA|ɸʼ}}]]
|[[Labiodental ejektiv frikativ|{{IPA|fʼ}}]]
|[[dental ejektiv frikativ|{{IPA|θʼ}}]]
|[[alveolar ejektiv frikativ|{{IPA|sʼ}}]]
|[[postalveolar ejektiv frikativ|{{IPA|ʃʼ}}]]
|[[retrofleks ejektiv frikativ|{{IPA|ʂʼ}}]]
|[[palatal ejektiv frikativ|{{IPA|ɕʼ}}]]
|[[Velar ejektiv frikativ |{{IPA|xʼ}}]]
|[[Uvular ejektiv frikativ |{{IPA|qʼ}}]]
|
|-
|style="text-align:left;" |[[Lateral konsonant|Lateral]] affrikat
|style="background:#ccc"|
|style="background:#ccc"|
|[[Alveolar lateral ejektiv affrikat|{{IPA|tɬʼ}}]]
|
|[[palatal lateral ejektiv affrikat|{{IPA|cʎ̝̊ʼ}}]]
|[[palatal lateral ejektiv affrikat|{{IPA|kʟ̝̊ʼ}}]]
|
|
|
|style="background:#ccc"|
|-
|style="text-align:left;" | Lateral frikativ
|style="background:#ccc"|
|style="background:#ccc"|
|[[alveolar lateral ejektiv frikativ|{{IPA|ɬʼ}}]]
|
|
|
|
|
|
|style="background:#ccc"|
|-
| rowspan="5" style="text-align:left;" |[[Klikkelyd|Klikk]]
|style="text-align:left;"| [[Tenuis]]
|[[tenuis bilabialt klikk|{{IPA|ʘ}}]]
|
|[[tenuis dentalt klikk|{{IPA|ǀ}}]]
| colspan="2" style="text-align:center;" |[[tenuis alveolart klikk|{{IPA|ǃ}}]]
|[[tenuis retrofleks klikk|{{IPA|‼}}]]
|[[tenuis palatalt klikk|{{IPA|ǂ}}]]
|style="background:#ccc"|[[bakrealisert velart klikk|{{IPA|ʞ}}]]
|style="background:#ccc"|
|style="background:#ccc"|
|-
|style="text-align:left;"| [[Stemd språklyd|Stemt]]
|[[stemt bilabialt klikk|{{IPA|ʘ̬}}]]
|
|[[stemt dentalt klikk|{{IPA|ǀ̬}}]]
| colspan="2" style="text-align:center;" |[[stemt alveolart klikk|{{IPA|ǃ̬}}]]
|[[stemt retrofleks klikk|{{IPA|‼̬}}]]
|[[stemt palatalt klikk|{{IPA|ǂ̬}}]]
|style="background:#ccc"|
|style="background:#ccc"|
|style="background:#ccc"|
|-
|style="text-align:left;" | [[Nasal]]
|[[nasalt bilabialt klikk|{{IPA|ʘ̃}}]]
|
|[[nasalt dentalt klikk|{{IPA|ǀ̃}}]]
| colspan="2" style="text-align:center;"|ǃ̃
|[[nasalt retrofleks klikk|{{IPA|‼̃}}]]
|[[nasalt palatalt klikk|{{IPA|ǂ̃}}]]
|style="background:#ccc"|
|style="background:#ccc"|
|style="background:#ccc"|
|-
|style="text-align:left;" | Tenuis lateral
|style="background:#ccc"|
|style="background:#ccc"|
|colspan="3" style="text-align:center;"|[[tenuis alveolart lateralt klikk|{{IPA|ǁ}}]]
|
|
|style="background:#ccc"|
|style="background:#ccc"|
|style="background:#ccc"|
|-
|style="text-align:left;" | Stemt lateral
|style="background:#ccc"|
|style="background:#ccc"|
| colspan="3" style="text-align:center;" |[[stemt alveolart lateralt klikk|{{IPA|ǁ̬}}]]
|
|
|style="background:#ccc"|
|style="background:#ccc"|
|style="background:#ccc"|
|-
| rowspan="2" style="text-align:left;" |[[Implosiv]]
|style="text-align:left;"| Stemt
|[[stemt bilabial implosiv|{{IPA|ɓ}}]]
|
| colspan="3" style="text-align:center;" |[[stemt alveolar implosiv|{{IPA|ɗ}}]]
|[[stemt retrofleks implosiv|{{IPA|ᶑ}}]]
|[[stemt palatal implosiv|{{IPA|ʄ}}]]
|[[stemt velar implosiv|{{IPA|ɠ}}]]
|[[stemt uvular implosiv|{{IPA|ʛ}}]]
|
|-
|style="text-align:left;"| [[Ustemd språklyd|Ustemt]]
|[[ustemt bilabial implosiv|{{IPA|ɓ̥}}]]
|
| colspan="3" style="text-align:center;" |[[ustemt alveolar implosiv|{{IPA|ɗ̥}}]]
|[[ustemt retrofleks implosiv|{{IPA|ᶑ̊}}]]
|[[ustemt palatal implosiv|{{IPA|ʄ̊}}]]
|[[ustemt velar implosiv|{{IPA|ɠ̊}}]]
|[[ustemt uvular implosiv|{{IPA|ʛ̥}}]]
|
|}


== Vokalar ==
== Vokalar ==
Line 157: Line 306:
|-
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|tʰ dʰ}}
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|tʰ dʰ}}
| [[Aspirasjon (fonetikk)|Aspirert]]
| [[Aspirasjon i fonetikk|Aspirert]]
<!-- | style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|d̚}}
<!-- | style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|d̚}}
| [[Unreleased stop|No audible release]]
| [[Unreleased stop|No audible release]]
Line 191: Line 340:
|-
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|u̟ t̟}}
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|u̟ t̟}}
| [[Mer fremre]]
| [[Meir fremre]]
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|i̠ t̠}}
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|i̠ t̠}}
| [[Meir bakre]]
| [[Meir bakre]]
Line 209: Line 358:
|-
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|ɔ̹ x̹}}
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|ɔ̹ x̹}}
| Mer [[Rundethet|rundet]]
| Meir [[Rundaheit|runda]]
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|ɔ̜ x̜ʷ}}
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|ɔ̜ x̜ʷ}}
| Mindre [[runda]]
| Mindre runda
|-
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|tʷ dʷ}}
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|tʷ dʷ}}
Line 233: Line 382:
|-
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|ẽ z̃}}
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|ẽ z̃}}
| [[Nasalisering|Nasaliser]]
| [[Nasalisering|Nasalisert]]
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|ɚ ɝ}}
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|ɚ ɝ}}
| [[R-colored vowel|Rhoticity]] -->
| [[R-colored vowel|Rhoticity]] -->
Line 251: Line 400:
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|ˌ}} || Viser staving som har bitrykk. Påverkar ikkje tonelag. ||
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|ˌ}} || Viser staving som har bitrykk. Påverkar ikkje tonelag. ||
|-
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|ː}} || Viser lang vokal eller konsonant i hovudtrykkstaving. Plasserast etter den aktuelle lyden. || <big>{{IPA|[²leːtə]}}</big> - ''lete''
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|ː}} || Viser lang vokal eller konsonant i hovudtrykkstaving. Blir plassert etter den aktuelle lyden. || <big>{{IPA|[²leːtə]}}</big> - ''lete''
|-
|-
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|ˑ}} || Viser halvlang vokal eller konsonant i bitrykkstaving. Plasserast etter den aktuelle lyden. ||
| style="text-align:center; font-size:larger;" | {{IPA|ˑ}} || Viser halvlang vokal eller konsonant i bitrykkstaving. Blir plassert etter den aktuelle lyden. ||
|-
|-
|}
|}
Line 264: Line 413:
== Bakgrunnsstoff ==
== Bakgrunnsstoff ==
* [http://www2.arts.gla.ac.uk/IPA/ipa.html Offisiell nettstad for IPA]
* [http://www2.arts.gla.ac.uk/IPA/ipa.html Offisiell nettstad for IPA]
* [http://www.ling.hf.ntnu.no/ipa/no/index.html Norske språklydar]. Interaktivt IPA-kart.
* [http://www.ling.hf.ntnu.no/ipa/no/index.html Norske språklydar] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070209125708/http://www.ling.hf.ntnu.no/ipa/no/index.html |date=2007-02-09 }}. Interaktivt IPA-kart.
* [http://www.paulmeier.com/ipa/consonants.html Bra flash-basert høyrehjelpemiddel]
* [http://www.paulmeier.com/ipa/consonants.html Bra flash-basert høyrehjelpemiddel] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061021213601/http://www.paulmeier.com/ipa/consonants.html |date=2006-10-21 }}


{{språkspire}}
{{språkspire}}
{{Autoritetsdata}}


[[Kategori:Lingvistikk|Internasjonale fonetiske alfabetet]]
[[Kategori:Lingvistikk|Internasjonale fonetiske alfabetet]]
[[Kategori:Alfabet|Internasjonale fonetiske alfabetet]]
[[Kategori:Alfabet|Internasjonale fonetiske alfabetet]]
[[Kategori:Lingvistikk]]
[[Kategori:Lingvistikk]]

<!--interwiki (no, sv, da first; then other languages alphabetically by name)-->

[[no:Det internasjonale fonetiske alfabetet]]
[[sv:Internationella fonetiska alfabetet]]
[[da:Internationale fonetiske alfabet]]
[[af:Internasionale Fonetiese Alfabet]]
[[als:Internationales Phonetisches Alphabet]]
[[ar:أبجدية صوتية دولية]]
[[frp:Alfabet Fonetico Internacienal]]
[[ast:Alfabetu Fonéticu Internacional]]
[[bn:আন্তর্জাতিক ধ্বনিমূলক বর্ণমালা]]
[[zh-min-nan:Kok-chè Im-phiau]]
[[ba:Халыҡ-ара фонетик әлифба]]
[[be:Міжнародны фанетычны алфавіт]]
[[be-x-old:Міжнародны фанэтычны альфабэт]]
[[bar:Internationals Phonetischs Alphabet]]
[[bo:རྒྱལ་སྤྱིའི་སྒྲ་རྟགས།]]
[[br:Lizherenneg Fonetikel Etrebroadel]]
[[bg:Международна фонетична азбука]]
[[ca:Alfabet fonètic internacional]]
[[cv:Пĕтĕм тĕнчери фонетика алфавичĕ]]
[[cs:Mezinárodní fonetická abeceda]]
[[cy:Gwyddor Seinegol Ryngwladol]]
[[de:Internationales Phonetisches Alphabet]]
[[dv:ބައިނަލްއަޤްވާމީ އަޑުބިނާގެ އަލިފުބާ]]
[[et:IPA]]
[[el:Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο]]
[[en:International Phonetic Alphabet]]
[[es:Alfabeto Fonético Internacional]]
[[eo:Internacia Fonetika Alfabeto]]
[[ext:IPA]]
[[eu:Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa]]
[[fa:الفبای آوانگاری بین‌المللی]]
[[fr:Alphabet phonétique international]]
[[fy:Ynternasjonaal Fonetysk Alfabet]]
[[gv:Abbyrlhit Sheeanagh Eddyr-ashoonagh]]
[[gd:Aibidil Eadar-nàiseanta Fogharach]]
[[gl:Alfabeto Fonético Internacional]]
[[gan:國際音標]]
[[ko:국제 음성 기호]]
[[hy:Միջազգային Հնչյունական Այբուբեն]]
[[hi:अन्तर्राष्ट्रीय ध्वन्यात्मक वर्णमाला]]
[[hr:Međunarodna fonetska abeceda]]
[[id:Alfabet Fonetis Internasional]]
[[ia:Alphabeto Phonetic International]]
[[os:Æхсæнадæмон фонетикон алфавит]]
[[is:Alþjóðlega hljóðstafrófið]]
[[it:Alfabeto fonetico internazionale]]
[[he:אלפבית פונטי בינלאומי]]
[[jv:Abjad Fonètik Internasional]]
[[ka:საერთაშორისო ფონეტიკური ანბანი]]
[[kk:IPA]]
[[kg:API]]
[[ku:Alfabeya Fonetîk a Navneteweyî]]
[[lo:ສັດທະອັກສອນສາກົນ]]
[[la:Abecedarium Phoneticum Internationale]]
[[lv:Starptautiskais fonētiskais alfabēts]]
[[lb:Internationaalt Phonetescht Alphabet]]
[[li:Internationaal Fonetisch Alfabet]]
[[jbo:sornai bacru alfabeta]]
[[lmo:Alfabet Funetich Internaziunal]]
[[hu:Nemzetközi fonetikai ábécé]]
[[mk:Меѓународна фонетска азбука]]
[[mg:Abidy Ara-drafipeo Iraisam-pirenena]]
[[mr:आंतरराष्ट्रीय उच्चारानुरूप अक्षर पद्धती]]
[[arz:ألف-به دوليه صوتيه]]
[[ms:Abjad Fonetik Antarabangsa]]
[[mwl:Alfabeto Fonético Anternacional]]
[[nl:Internationaal Fonetisch Alfabet]]
[[nds-nl:Internasjonaal Klaankenskrift]]
[[ne:अन्तर्राष्ट्रीय ध्वन्यात्मक लिपि]]
[[ja:国際音声記号]]
[[nrm:API]]
[[oc:Alfabet fonetic internacionau]]
[[pa:ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਧੁਨਾਤਮਕ ਲਿਪੀ]]
[[pap:Alfabèt Fonétiko Internashonal]]
[[pl:Międzynarodowy alfabet fonetyczny]]
[[pt:Alfabeto fonético internacional]]
[[ksh:Ingernazzjonaal Foneetisch Allfabeet]]
[[ro:Alfabetul Fonetic Internaţional]]
[[ru:Международный фонетический алфавит]]
[[se:Riikkaidgaskasaš fonetihkalaš transkriberenvuogádat]]
[[sco:Internaitional Phonetic ABC]]
[[sq:Alfabeti Fonetik Ndërkombëtar]]
[[simple:International Phonetic Alphabet]]
[[sk:Medzinárodná fonetická abeceda]]
[[sl:Mednarodna fonetična abeceda]]
[[szl:Mjyndzynorodowe Fůnetyczne Abecadło]]
[[sr:Међународни фонетски алфабет]]
[[sh:Međunarodna fonetska abeceda]]
[[su:IPA (linguistik)]]
[[fi:Kansainvälinen foneettinen aakkosto]]
[[ta:அனைத்துலக பலுக்கல் அரிச்சுவடி]]
[[tt:Xalıqara Yañğırış Älifbası]]
[[th:สัทอักษรสากล]]
[[tg:Алифбои Фонетикии Байналхалқӣ]]
[[tr:Uluslararası Fonetik Alfabesi]]
[[uk:Міжнародний фонетичний алфавіт]]
[[ur:بین الاقوامی اصواتی ابجدیہ]]
[[vi:Bảng mẫu tự phiên âm quốc tế]]
[[vo:Lafab Fonetik Bevünetik]]
[[wa:Alfabet fonetike eternåcionå]]
[[vls:Internationoal Fonetisch Alfabet]]
[[zh-yue:萬國音標]]
[[zh:國際音標]]

Siste versjonen frå 9. oktober 2022 kl. 17:52

For staving av ord ved radiokommunikasjon, sjå bokstaveringsalfabet.

Det internasjonale fonetiske alfabetet (i daglegtale IPA-lydskrifta, frå det engelske namnet International Phonetic Alphabet) er eit fonetisk alfabet som lingvistar brukar til å representera dei språklydane (fonar eller fonem) som taleorgana til mennesket kan produsera. IPA er meint å vera ein standard for lydskrift i alle språk. Dei fleste teikna kjem frå det latinske alfabetet, medan andre er tekne frå gresk og nokre få teikn som ikkje finst i noko skriftspråk.

Pulmoniske konsonantar

[endre | endre wikiteksten]
Artikulasjonsstad → Labial Koronal Dorsal Radikal (ingen)
Artikulasjonsmåte ↓ Bi­la­bial La­bio–‐
den­tal 		Den­tal Al­veo­lar Post-‐
al­veo­lar 		Re­tro–‐
fleks 		Pa­la­tal Ve­lar Uvu­lar Fa­ryn–‐
gal 		Epi–‐
glot­tal 		Glot­tal
Nasal    m    ɱ    n    ɳ    ɲ    ŋ    ɴ  
Plosiv p b * * t d ʈ ɖ c ɟ k ɡ q ɢ   ʡ ʔ  
Frikativ ɸ β f v θ ð s z ʃ ʒ ʂ ʐ ç ʝ x ɣ χ ʁ ħ ʕ ʜ ʢ h ɦ
Approks­imant    β̞    ʋ    ɹ    ɻ    j    ɰ      
Vibrant    ʙ    r    *    ʀ    *  
Flikk eller flapp    *    Labiodental flapp†    ɾ    ɽ          *  
Lateral Frikativ ɬ ɮ *    *    *       
Lateral Approks­imant    l    ɭ    ʎ    ʟ  
Lateral flapp      ɺ    *      *    
  • Stjerner (*) markerer lydar som ikkje har offisielle IPA-symbol. Sjå artiklane om lydane for ad hoc-symbol brukt i litteraturen.
  • Kross (†) markerer symbol som ikkje har offisiell Unicode-støtte. Frå mai 2005 gjeld dette labiodental flapp, som blir symbolisert ved v med ein krok på høgre side: Labiodental flapp
  • I rader der symbola står i par (obstruentar), er symbolet til høgre ein stemt konsonant (bortsett frå [ɦ]). I dei andre radene står det enkle symbolet for ein stemt konsonant.
  • Sjølv om det er eit felles symbol for dei koronale artikulasjonsstadene for alle konsonantar bortsett frå frikativar, blir symbola sett på som spesifikt alveolare, post-alveolare, osb., når ein tek for seg eitt enkelt språk, avhengig av korleis ein uttalar lyden på dette språket.
  • Mørke område viser til artikulasjonar som ein reknar som umoglege.
  • Symbola [ʁ, ʕ, ʢ] representerer anten stemte frikativar eller approksimantar.
  • Det er meir forma på tunga enn stillinga hennar som skill frikativane [ʃ ʒ], [ɕ ʑ] og [ʂ ʐ].
  • Den labiodentale nasalen [ɱ] er ikkje kjend som fonem i noko språk.

Ikkje-pulmoniske konsonantar

[endre | endre wikiteksten]
Bilabial Labiodental Dental Alveolar Postalveolar Retrofleks Palatal Velar Uvular Epiglottal
Ejektiv Stopp pʼ tʼ ʈʼ cʼ kʼ qʼ ʡʼ
Affrikat t̪θʼ tsʼ t̠ʃʼ ʈʂʼ kxʼ qχʼ
Frikativ ɸʼ fʼ θʼ sʼ ʃʼ ʂʼ ɕʼ xʼ qʼ
Lateral affrikat tɬʼ cʎ̝̊ʼ kʟ̝̊ʼ
Lateral frikativ ɬʼ
Klikk Tenuis ʘ ǀ ǃ ‼ ǂ ʞ
Stemt ʘ̬ ǀ̬ ǃ̬ ‼̬ ǂ̬
Nasal ʘ̃ ǀ̃ ǃ̃ ‼̃ ǂ̃
Tenuis lateral ǁ
Stemt lateral ǁ̬
Implosiv Stemt ɓ ɗ ᶑ ʄ ɠ ʛ
Ustemt ɓ̥ ɗ̥ ᶑ̊ ʄ̊ ɠ̊ ʛ̥

Vokalar

[endre | endre wikiteksten]
Endre Fremre Nesten-
fremre 		Midtre Nesten-
bakre 		Bakre
Trong
i • y
ɨ • ʉ
ɯ • u
ɪ • ʏ
• ʊ
e • ø
ɘ • ɵ
ɤ • o
ə
ɛ • œ
ɜ • ɞ
ʌ • ɔ
æ
ɐ
a • ɶ
ɑ • ɒ
Nesten-trong
Halvtrong
Sentral
Halvopen
Nesten-open
Open
  • Der symbola opptrer i par, er det til høgre ein runda vokal. Alle andre er urunda.

Diakritiske teikn

[endre | endre wikiteksten]
ɹ̩ n̩ Syllabisk e̯ ʊ̯ Ikkje-syllabisk
tʰ dʰ Aspirert
n̥ d̥ Ustemt s̬ t̬ Stemt
b̤ a̤ Luftfylt stemme b̰ a̰ Knirkerøyst
t̪ d̪ Dental t̼ d̼ Lingval-labial
t̺ d̺ Apikal t̻ d̻ Laminal
u̟ t̟ Meir fremre i̠ t̠ Meir bakre
ɔ̹ x̹ Meir runda ɔ̜ x̜ʷ Mindre runda
tʷ dʷ Labialisert tʲ dʲ Palatalisert
tˠ dˠ Velarisert tˁ dˁ Faryngalisert
ɫ z̴ Velarisert eller faryngalisert

Suprasegmentale diakritikon

[endre | endre wikiteksten]

Suprasegmentale diakritika er teikn som blir nytta for å gje trykk, tonelag og lengde på vokalar og konsonantar.

Teikn Tyding og bruk Eksempel
ˈ Viser staving som har hovudtrykk, og at tonelag 1 skal brukast. Skal plasserast til venstre for den aktuelle stavinga. [ˈlʷoːʋən] - loven
² Viser staving som har hovudtrykk, og at tonelag 2 skal brukast. Skal plasserast til venstre for den aktuelle stavinga. [²lʷoːʋən] - låven
˜ Viser cirkumfleks tonelag i einstavingsord. [˜lʷɔːn] - trøndersk låne med apokope
ˌ Viser staving som har bitrykk. Påverkar ikkje tonelag.
ː Viser lang vokal eller konsonant i hovudtrykkstaving. Blir plassert etter den aktuelle lyden. [²leːtə] - lete
ˑ Viser halvlang vokal eller konsonant i bitrykkstaving. Blir plassert etter den aktuelle lyden.

Sjå òg

[endre | endre wikiteksten]

Bakgrunnsstoff

[endre | endre wikiteksten]
Henta frå «https://nn.wikipedia.org/w/index.php?title=Det_internasjonale_fonetiske_alfabetet&oldid=3412348»