Tutoyeren of vousvoyeren: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
meer |
|||
Regel 8:
In veel talen, waaronder het moderne Engels, bestaat geen onderscheid tussen tutoyeren en vousvoyeren, maar men heeft ook daar de keuze iemand wel of niet met de voornaam aan te spreken, zodat er tóch een vorm van tutoyeren bestaat.
Tutoyeren kan als onbeleefd gelden, afhankelijk van de relatie en leeftijd van de sprekers
In [[Vlaanderen]] en Zuid-[[Nederland]] is in de omgangstaal de oude vorm [[gij]] (ge), waarvan [[gij|u]] de objectsvorm is, nog algemeen gebruikelijk, zowel in een vertrouwelijk als in een formeel register (hoewel voor dat laatste ook vaak "u" wordt gebruikt). In het onderwijs worden alleen de vormen "jij" en "je" aangeleerd, maar onder invloed van het dialect en de Vlaamse tussentaal blijft "gij"/"ge" dominant in de spreektaal.
Regel 65:
In de Bijbel komt vousvoyeren eigenlijk alleen voor als men een koning aanspreekt, of als de spreker achting wil uitdrukken. Voorbeelden zijn te vinden in Esther 5:8, Genesis 41:25-35, Genesis 33:13-14 (waar Jakob zijn eigen broer vousvoyeert), I Samuel 25:24-28. In moderne Bijbelvertalingen, zoals de [[Nieuwe Bijbelvertaling|NBV]] is dit niet altijd even duidelijk weergegeven, en worden bovendien de woorden "u" en "jij" gebruikt naar het inzicht van de vertaler.
In het [[Latijn]] werd aanvankelijk iedereen, tot aan keizers en goden toe, getutoyeerd.
Het huidige tutoyeren is overigens ontstaan uit het vousvoyeren in de vroege middeleeuwen. De huidige vormen "jij" en "gij" waren in die tijd namelijk nog hoofdzakelijk beleefdheidsvormen, waarbij het oudere "du" de normale enkelvoudsvorm was. Deze vorm werd echter na verloop van tijd als te onbeleefd beschouwd, waardoor men ten slotte iedereen ging vousvoyeren en de oude vorm helemaal verdween. Zodoende werden "jij" en "gij" zowel voor het enkelvoud als het meervoud gebruikt. Ditzelfde gebeurde ook in het Engels, waar het oude ''thou'' al in de tijd van [[William Shakespeare|Shakespeare]] aan het verdwijnen was, en de oude meervoudsvorm ''ye'' en later ''you'' de normale vorm werd ongeacht het aantal toehoorders. In de laatste paar eeuwen ontstond in het Nederlandse taalgebied echter een behoefte aan een nieuwe beleefdheidsvorm, waardoor in sommige streken en in het Standaardnederlands het huidige "u" ontstond. Historisch gezien is "u" dus eigenlijk ''dubbel'' gevousvoyeerd.
Regel 109:
Het westelijk gedeelte van Nederland is binnen Nederland vrijwel het enige gedeelte van het land waar men soms nog "u" tegen ouders en familieleden zegt. Ook in streng-christelijke gezinnen komt het voor. Bewoners van de overige gebieden van Nederland zien dit thans als erg afstandelijk.
In het Nederlands is tutoyeren thans normaal tussen mensen die elkaar kennen en tegen jongeren. Jongeren moet ruim worden opgevat - iemand van 30 jaar kan zonder meer getutoyeerd worden. Dat was enkele decennia geleden nog ondenkbaar.
Tegenwoordig ziet men ook dat bedrijven hun klanten tutoyeren, bijvoorbeeld op de website van internetbedrijven.
Bij de Nederlandse vestigingen van het Zweedse meubelbedrijf [[IKEA]] is dit het voorschrift.
Wordt de klant persoonlijk aangesproken, dan zijn deze bedrijven wat conservatiever, vooral als de klant wat ouder is.
De Nederlandse uitgever van de boeken ''[[voor Dummies]]'' instrueert de schrijvers en vertalers dat de lezer "jij" is.
Communiceert men op het [[internet]] met onbekenden, bijvoorbeeld in [[nieuwsgroep]]en en op de overlegpagina's van [[Wikipedia]], dan is vousvoyeren niet gebruikelijk.
Voor (kleine) kinderen is het normaal dat ze iedereen tutoyeren. Dat wordt hen vergeven omdat ze de omgangsvormen nog niet kennen. Tegenwoordig merkt men dat dit zelfs voor oudere kinderen geldt.
Verschillende mensen (waaronder columnisten en in november 2011 de [[Partij voor de Vrijheid|PVV]]-fractie in de Nederlandse [[Tweede Kamer der Staten-Generaal|Tweede Kamer]]) hebben geopperd dat scholieren weer "u" tegen hun leraren zouden moeten zeggen.
Regel 126 ⟶ 129:
Noemenswaardig is de [[Herziene Statenvertaling]] uit 2010 waarin het woord "gij" niet meer voorkomt. Opmerkelijk is dat in plaats daarvan vrijwel steeds "u" wordt gezegd, ook tegen ondergeschikten. Alleen onder familieleden (maar niet tegen ouders) is het "jij". Dat betekent dat de Statenvertaling met de herziening heel beleefd is geworden.
De regels voor het tutoyeren zijn per taal verschillend en veranderen ook in de loop der tijd. Bij taalcursussen wordt dat vaak vergeten. De cursus schrijft dan dat Franse kinderen ''vous'' zeggen tegen hun ouders (wat onjuist is) omdat Nederlandse kinderen ''u'' zeggen (wat verouderd is).
=== Frans ===
Regel 157 ⟶ 162:
Sinds het eind van de vorige eeuw is de groep van "intieme vrienden", mede onder invloed van het Engels, toegenomen. Over het algemeen kan men zeggen dat er "geduzt" wordt als er een gemeenschappelijk doel of hobby is. Dat geldt ook op het werk. Jongeren bieden ook vaak het "Du" aan meestal in de vorm "We zijn hier niet zo formeel".
Ook in het leger wordt altijd ''Sie'' gezegd tegen een ondergeschikte. Ongevraagd een ondergeschikte ''duzen'' wordt als doelgerichte onbeleefdheid aangezien en door Duitse gerechtshoven als beledigend.
Regel 163 ⟶ 167:
=== Spaans ===
Het Spaanse equivalent van "jij" is ''tú'' (bez. vnw. ''tu(s)''), met als meervoud ''vosotros'' of ''vosotras'' ("jullie") (bez. vnw. ''vuestro(s)'', ''vuestra(s)''). Voor "u" gebruikt het Spaans ''Usted'', dat ontstaan is uit ''vuestra merced'' (uwe genade). Bij het aanspreken van meerdere personen wordt het meervoud ''Ustedes'' gebruikt.
Deze woorden kunnen worden afgekort tot ''Ud'' en ''Uds'', ook wel ''Vd'' en ''Vds''.
''Vuestra merced'' is in principe vrouwelijk, maar het genus van ''Usted'' hangt af van de persoon die men aanspreekt. Dit in tegenstelling tot het Franse ''Majesté'', dat altijd vrouwelijk is.
In Zuid-Amerika is het informele ''vosotros'' ongebruikelijk en zegt men altijd ''ustedes'' tegen meerdere personen, ongeacht in welke relatie men tot hen staat.
Regel 204 ⟶ 211:
Voor de aangesprokene zullen hartelijkheid en vriendelijkheid mogelijk zwaarder wegen dan [[protocol]].
==Literatuur==
*In [[Max Havelaar]] constateert Batavus Droogstoppel dat de opvoeding van het zoontje van Sjaalman gebrekkig is, want het kind zegt ''jij'' tegen Droogstoppel.
*[[Pietje Bell]] (1914) zegt, omdat hij nog klein is en de omgangsvormen nog niet kent, ''jij'' tegen de drogist. Daar oogst hij geen sympathie mee.
*De Engelsen in [[Alleen op de wereld]] spreken Frans met elkaar, wellicht uit beleefdheid voor Rémi, die alleen Frans kent. Rémi verbaast zich erover dat ze ''vous'' tegen elkaar zeggen. Later zal hij leren dat de Engelsen elkaar nooit tutoyeren. (In veel vertalingen komt dit niet voor.)
== Externe link ==
| |||