[go: up one dir, main page]
Wikipedia

Paul Henri Thiry d'Holbach: verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerking
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
AGL (overleg | bijdragen)
330.279 bewerkingen
kGeen bewerkingssamenvatting
vam -> van
 
(13 tussenliggende versies door 7 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1:
[[Bestand:D'Holbach.jpg|thumb| Paul Henri Thiry d’Holbach]]
'''Paul-Henri Thiry d’Holbachd'Holbach''' ([[Edesheim]], [[Rijnland-Palts]], [[8 december]] [[1723]] -– [[Parijs]], [[21 januari]] [[1789]]) was een [[Duitsland|Duits]]-[[Frankrijk|Franse]] geleerde en [[Materialisme (filosofie)|materialistisch]] filosoof. Hij behoorde tot de [[De verlichting|Verlichting]].
 
== Leven ==
Paul Heinrich Dietrich Thiry werd in een rijke [[Rooms-katholiek|katholieke]] familie geboren als zoon van Johann Jacob Thiry, een [[wijnboer]] en Jacoba Holbach in de Duitse [[Paltsgraafschap aan de Rijn|Palts]]. In [[1731]] ging hij bij zijn oom, baron [[François Adam d'Holbach]], in [[Parijs]] wonen. Hij studeerde rechten te [[Leiden]] van 1744-1748, waartot hij1748.<ref>Hij schreef zich inschreefin als ''Paulus Holbach Baro Palatinus'' (= [[Baron (titel)|Baron]] uit de Palts) en woonde in Leiden.</ref> Tijdens vakanties verbleef hij op het landgoed van zijn oom te [[Heeze-Leende]] en in 1749 keerde inhij naar Parijs terug. Hij werd advocaat bij het [[1749Parlement van Parijs]], naarmaar Parijsoefende terugdit ambt nooit uit. Zijn titel van baron, waaronder hij bekend zou worden, erfde hij pas bij de dood van zijn oom.
 
HijIn 1749 trouwde d'Holbach met zijn nicht Basile Geneviève Suzanne Daine. Ze overleed twee maanden na de bevalling van hun zoon François Paul Nicolas en een jaar later dan zijn oom François Adam d'Holbach. VerliefdOp ophaar zijnsterfbed schoonzusterin Charlotte-Suzanne1754 Dainewerd (gestorvenze opgetormenteerd 16door junide 1814gedachte opaan 81-jarigeeeuwige leeftijd)verdoemenis.<ref>Ritchie Robertson, hertrouwde''The hijEnlightenment. metThe haar,Pursuit dankzijof eenHappiness pauselijk1680-1790'', verkregen toestemming2020, waarvoor hij betalen[https://books.google.be/books?id=FZ2zDwAAQBAJ&pg=PT219#v=onepage&q&f=false moestp. Zij219]</ref> kregenVolgens tweede dochtersItaliaanse enbezoeker eenAlessandro zoon.Verri Dewas oudsted'Holbach zoon,hierdoor uitzo hetsterk eersteaangedaan huwelijk, werd raadsman indat het parlement,hem debevestigde anderein kapiteinzijn vanatheïsme deen dragonders.hij Eenhet vanvanaf de dochters trouwdedan met deveel markiesvuur deverdedigde. Chastenay en de andere met een graaf van Nolivos.
 
Hij hertrouwde met zijn schoonzuster Charlotte-Suzanne Daine (1733-1814), waarvoor hij een pauselijke [[Dispensatie (kerkelijk recht)|dispensatie]] betaalde. Zij kregen twee dochters en een zoon. De oudste zoon, uit het eerste huwelijk, werd raadsheer in het [[Parlement (Koninkrijk Frankrijk)|parlement]], de andere kapitein van de [[dragonders]]. Een van de dochters trouwde met de markies de Chastenay en de andere met een graaf van Nolivos.
Hij werd advocaat bij het [[Parlement van Parijs]], maar oefende dit ambt nooit uit.
 
D'Holbach was een [[encyclopedist]] die vanaf 1751 meewerkte aan de [[encyclopédie]] van [[Denis Diderot|Diderot]] en [[Jean Le Rond d'Alembert|d'Alembert]]. Hij redigeerde bijdragen over [[metallurgie]], [[geologie]], [[geneeskunde]], [[mineralogie]] en [[chemie]]. Iedere donderdag en zondag hield hij open huis in zijn woning in de toenmalige Rue Royale Saint Roch (thans Rue des Moulins). Bij deze diners schoven vele beroemdheden en vrienden aan, zoals [[d'Alembert]], [[Jean-Jacques Rousseau|J-J. Rousseau]], [[Claude-Adrien Helvetius|Helvetius]], en buitenlanders zoals [[Friedrich Melchior Grimm]], [[Adam Smith]], [[David Hume]], [[Laurence Sterne]], [[Ferdinando Galiani]], [[Cesare Beccaria]], [[Joseph Priestley]], [[Horace Walpole]], [[Edward Gibbon]], en [[David Garrick (acteur)|David Garrick]]. Tijdens deze ontvangsten werden de artikelen van de Encyclopédie geredigeerd. D’HolbachD'Holbach redigeerdeschreef er zelf zo'n 376. DeAls woning"Encyclopédiste" wasverkeerde hij ook in de toenmaligekring Ruevan Royale[[Étienne SaintBonnot Rochde Condillac|Condillac]], die[[Marmontel]], thans[[Jean RueLe desRond Moulinsd'Alembert|Alembert]], heet.[[Claude HijAdrien isHelvétius begraven|Helvétius]], in[[Anne eenRobert anoniemJacques grafTurgot in de nabijgelegen|Turgot]], [[ÉgliseNicolas Saint-Rochde (Parijs)Condorcet|ÉgliseCondorcet]] Saint-Rochen in mindere mate ook [[Voltaire]].▼
Holbach was een [[encyclopedist]] die meewerkte aan de [[encyclopédie]] van [[Denis Diderot|Diderot]] en [[Jean Le Rond d'Alembert|d’Alembert]] vanaf [[1751]]. Daar redigeerde hij de bijdragen over de [[metallurgie]], de [[geologie]], de [[geneeskunde]], de [[mineralogie]] en de [[chemie]].
 
Vanaf [[1760]] begon D'Holbach met het uitgeven van filosofische werken, vaak onder schuilnaam of onder de naam van iemand die reeds was overleden, zoals [[Jean-Baptiste de Mirabaud]], [[Étienne-Alexandre Bernier|abbé Bernier]], [[Nicolas Antoine Boulanger]], enzovoorts. Dit deed hij om moeilijkheden met de autoriteiten te vermijden, want zijn geschriften waren anticlericaalantiklerikaal, anti-[[christelijk]], en nadrukkelijk [[Atheïsme|atheïstisch]], [[Materialisme (filosofie)|materialistisch]] en [[FatalismeDeterminisme (filosofie)|fatalistischdeterministisch]]. Dit laatste wil zeggen dat hij dacht dat het menselijk handelen, evenals dat van de natuur, uit noodzaak voortkomt. Hij was een der eerste [[Lijst van prominente atheïsten|atheïstische auteurs]], met [[Jean Meslier]] als bekendste voorganger. Hij deed geen enkele tegemoetkoming aan het [[deïsme]], zoals [[Voltaire]], noch aan het [[pantheïsme]].
Hij was een der eerste [[Lijst van prominente atheïsten|atheïstische auteurs]]. [[Jean Meslier]] was ongetwijfeld zijn enige voorganger. Hij deed geen enkele tegemoetkoming aan het [[deïsme]], zoals [[Voltaire]], noch aan het [[pantheïsme]]. Hij stierf enkele maanden voor de bestorming van de [[Bastille Saint-Antoine|Bastille]]. Hij wordt beschouwd als een der auteurs van de [[De verlichting|Verlichting]].
 
D’HolbachD'Holbach maakte gebruik van enkele bekende mensen voor de totstandkoming van zijn werken. Een aantal van die werken zijn herzien en gecorrigeerd door [[Diderot]], zoals het ''Système de la nature ou des lois du monde physique et du monde moral'' (1770), dat door Diderot van voetnoten werd voorzien en aangevuld met een laatste hoofdstuk. Ook schreef hij een nauwgezette samenvatting van het werk ''Le vrai sens du système de la nature'', diedat gepubliceerd werd in de uitgave van [[1820]].
 
Als erkend geleerde werdwas ThiryD'Holbach lid van dediverse Academiewetenschappelijke deracademieën, Wetenschappenwaaronder die van onder meer [[Pruisische Academie van Wetenschappen|Berlijn]] (1752), [[Mannheim]] (1766) en [[Sint-Petersburg]] (1780). Hij oefende invloed uit op de Nederlandse [[Patriotten]]beweging.
 
[[Bestand:Paul Heinrich Dietrich Baron d'Holbach.jpg|thumb|left| Paul Henri Thiry d’Holbach]]
 
Hij stierf in 1789, enkele maanden voor de [[bestorming van de Bastille]]. Hij is begraven in een anoniem graf in de [[Église Saint-Roch (Parijs)|Église Saint-Roch]].
▲Iedere donderdag en zondag hield hij open huis. Bij deze diners schoven vele beroemdheden en vrienden aan, zoals [[d'Alembert]], [[Jean-Jacques Rousseau|J-J. Rousseau]], [[Claude-Adrien Helvetius|Helvetius]], en buitenlanders zoals [[Friedrich Melchior Grimm]], [[Adam Smith]], [[David Hume]], [[Laurence Sterne]], [[Ferdinando Galiani]], [[Cesare Beccaria]], [[Joseph Priestley]], [[Horace Walpole]], [[Edward Gibbon]], en [[David Garrick (acteur)|David Garrick]]. Tijdens deze ontvangsten werden de artikelen van de Encyclopédie geredigeerd. D’Holbach redigeerde er zelf zo'n 376. De woning was in de toenmalige Rue Royale Saint Roch, die thans Rue des Moulins heet. Hij is begraven in een anoniem graf in de nabijgelegen [[Église Saint-Roch (Parijs)|Église Saint-Roch]].
 
== Werk ==
D'Holbach plaatste de redelijke mens aan de basis van zijn [[natuurfilosofie]]. Zijn uiteindelijke doel was om de moraal en ieder godsdienstig principe te herleiden tot enkel natuurlijke beginselen. In zijn samenvattende werk ''Système de la nature'', dat zich soms voordoet als een verzameling van uiteenlopende argumenten die soms in tegenspraak zijn met elkaar, verdedigt hij het atheïsme, het materialisme en het fatalisme (wetenschappelijk [[determinisme (filosofie)|determinisme]]) tegen ieder religieus of deïstisch beginsel.
 
De verschijning van zijn ''Système de la nature'' stuitte op geweldige tegenwerking:. Het parlement veroordeelde het boek op last van de regering, op 18 augustus 1770. Het boek werd verbrand aan de voet van de grote trap van het paleis. Ook de ''Contagion sacrée'' werd verbrand, samen met nog vier van zijn werken. Vervolgens trachtten tal van auteurs, waaronder [[Voltaire]], om de stellingen uit ''Système de la nature'' te ontzenuwen.
 
Er worden vijftig werken aan hem toegeschreven, waaronder filosofische werken en theologiekritieken, en werken over de chemie, de natuurkunde, de metallurgie, de geologie, politiek en recht. Holbach oefende invloed uit op de Nederlandse [[Patriotten]]beweging.▼
Het boek werd verbrand aan de voet van de grote trap van het paleis. Ook de ''Contagion sacrée'' werd verbrand, samen met nog vier van zijn werken. Vervolgens trachtten tal van auteurs, waaronder [[Voltaire]], om de stellingen uit ''Système de la nature'' te ontzenuwen.
 
▲Er worden vijftig werken aan hem toegeschreven, waaronder filosofische werken en theologiekritieken, en werken over de chemie, de natuurkunde, de metallurgie, de geologie, politiek en recht. Holbach oefende invloed uit op de Nederlandse [[Patriotten]]beweging.
 
Als "Encyclopédiste" verkeerde Holbach, in de kring van [[Étienne Bonnot de Condillac|Condillac]], [[Marmontel]], [[Jean Le Rond d'Alembert|Alembert]], [[Claude Adrien Helvétius |Helvétius]], [[Anne Robert Jacques Turgot |Turgot]], [[Nicolas de Condorcet|Condorcet]] en in mindere mate ook [[Voltaire]].
 
== Heeze ==
Regel 37 ⟶ 32:
In [[1759]] verkocht hij het kasteel Heeze aan [[Jan Maximiliaan van Tuyll van Serooskerken (1710-1762)]]. De financiële afhandelingen door de erfgenamen duurden tot 1775 voordat baron d'Holbach los was van Kasteel Heeze en zijn Heerlijkheid.<ref>https://www.dbnl.org/tekst/_doc003197101_01/_doc003197101_01_0008.php | DBNL en werkgroep 18e eeuw 'Holbach et les Pays-Bas'</ref>
 
Of Paul Henri nog vaak in Heeze kwam, is niet bekend. Hij verbleef meestal in [[Parijs]] of op kasteel [[Grandval (Frankrijk)|Grandval]].
 
== Varia ==
Volgens d'Holbach schuilde in ieder mens in meerdere of mindere mate "le désir d'être despote": de (meestal heimelijke) wens anderen hun wil op te leggen en te bepalen hoe de maatschappij zou moeten worden ingericht.
 
== Bibliografie ==
* 1767 - [https://books.google.gr/books?id=JLFaAAAAcAAJ&printsec=frontcover ''De l'imposture sacerdotale : ou Recueil de pièces sur le clergé'']. Vert. van: 1. A true picture of popery. 2. P. Giannone, Professione di fede. 3. Popery a crafit. 4. Priestanity. 5. Apology for the danger of the Church, etc. 6. The creed of an independent Whig
* 1768 - [https://books.google.gr/books?id=qYJjAAAAcAAJ&printsec=frontcover ''Lettres philosophiques : sur l'origine des préjugés, du dogme de l'immortalité de l'ame, de l'idolâtrie & de la superstition; sur le systême de Spinosa & sur l'origine du mouvement dans la matiere'']. Vertaald uit het Engels van John Toland
* 1768 - [https://books.google.gr/books?id=LLRaAAAAcAAJ&printsec=frontcover ''La contagion sacrée, ou histoire naturelle de la superstition'']. Door Paul-Henri-Thiry d'Holbach, die voorgeeft het werk van Jean Trenchard en Thom. Gordon uit het Engels te hebben vertaald
* 1768 [https://books.google.gr/books?id=bEcqoT4iN5sC&printsec=frontcover ''Les prêtres démasqués ou Des iniquités du clergé chrétien'']. Ouvrage trad. de l'anglais. Auteur: Paul-Henri-Thiry d'Holbach
* 1768 - [https://books.google.gr/books?id=C4lnAAAAcAAJ&printsec=frontcover ''Examen des prophéties qui servent de fondement à la religion chrétienne, avec un Essai critique sur les prophêtes & les prophéties en général'']. Vert. van Anthony Collins' "A discourse of the grounds and reasons of the Christian religion"
* 1769 - ''Discours sur les miracles de Jésus-Christ'' [https://www.delpher.nl/nl/boeken/view?coll=boeken&identifier=dpo:8518:mpeg21 Tome premier], [https://www.delpher.nl/nl/boeken/view?coll=boeken&identifier=dpo:8525:mpeg21 Tome second]. Vert. van Thomas Woolston's: A discourse on the miracles of our Saviour. London, 1727
* 1769 - [https://books.google.gr/books?id=rpplAAAAcAAJ&printsec=frontcover ''De la cruauté religieuse'']
* 1769 - [https://books.google.gr/books?id=6a1aAAAAcAAJ&printsec=frontcover ''Essai sur la nature et la destination de l'ame humaine'']. Par A. Collins; trad. de l'Anglois, sur la derniere ed. rev. & corr. par l'auteur
* ca. 1770 - [https://books.google.gr/books?id=MMdmAAAAcAAJ&printsec=frontcover''Lettres à Sophie'']
* 1770 - [https://books.google.gr/books?id=AolnAAAAcAAJ&printsec=frontcover ''Tableau des saints, ou Examen de l'esprit, de la conduite, des maximes & du mérite des personnages que le christianisme révere & propose pour modèles'']
* 1770 - [https://books.google.gr/books?id=SoZjAAAAcAAJ&printsec=frontcover ''L'esprit du judaïsme : ou Examen raisonné de la loi de Moyse, & de son influence sur la religion chrétienne'']. Has been wrongly attributed to Anthony Collins. Cf. Revue d'hist. littéraire de la France, v. 46, 1939, p. 221
* 1770 - [https://books.google.gr/books?id=U4ZjAAAAcAAJ&printsec=frontcover ''Essai sur les préjuges, ou, de l'influence des opinions sur les moeurs et sur le bonheur des hommes. Ouvrage contenant l'apologie de la philosophie'']. Par D. M. (= César Chesnau DuMarchais). Het werk wordt ook toegeschreven aan Paul-Henri-Thiry d' Holbach
* 1770 - [https://books.google.gr/books?id=v4tnAAAAcAAJ&printsec=frontcover''Examen critique de la vie & des ouvrages de Saint Paul avec une dissertation sur Saint Pierre'']. Par feu M. Boulanger. Waarschijnlijk geschreven door Paul-Henri-Thiry d'Holbach; ook toegeschreven aan Peter Annet. Zie Vercruysse, 1770-D2. Cat. BN, vol. 3 (1924), kol. 400: "traduit de l'anglais de Peter Annet par le baron d'Holbach"
* 1770 - [https://books.google.gr/books?id=uPtaAAAAcAAJ&printsec=frontcover ''Histoire critique de Jésus-Christ, ou, Analyse raisonnée des Evangiles'']
* 1772 - [https://books.google.gr/books?id=QrJaAAAAcAAJ&printsec=frontcover ''Le bon-sens, ou Idées naturelles opposées aux idées surnaturelles'']. Auteur: Paul Henri Thiry d'Holbach. Later gepubl. op naam van Jean Meslier
* 1772 - ''L'antiquité dévoilée par ses usages, ou Examen critique des principales opinions, cérémonies et institutions religieuses et politiques des différens peuples de la terre'' [https://books.google.gr/books?id=pgVpAAAAcAAJ&printsec=frontcover Tome premier], [https://books.google.gr/books?id=1AVpAAAAcAAJ&printsec=frontcover Tome second], [https://books.google.gr/books?id=_AVpAAAAcAAJ&printsec=frontcover Tome troisieme]. Boulanger. Bewerkt naar het ms. door Paul-Henri-Thiry d'Holbach. Met korte biografie van Boulanger door Denis Diderot
* 1774 - [https://archive.org/details/bim_eighteenth-century_le-vrai-sens-du-systme-_1774/page/n1/mode/2up ''Le vrai sens du système de la nature'']
* 1780 - [https://archive.org/details/systmedelanatu02holb/page/n5/mode/2up ''Système de la nature ou des lois du monde physique et du monde moral'']
* 1782 - [https://books.google.gr/books?id=OE9kAAAAcAAJ&printsec=frontcover ''Le bon-sens ou idées naturelles opposées aux idées surnaturelles'']
* 1820 ''La morale universelle, ou Les devoirs de l'homme, fondés sur sa nature''. Bevat: T. 1 : Théorie de la morale. T. 2 : Pratique de la morale. T. 3 : Des devoirs de la vie privée
 
== Externe links ==
Regel 54 ⟶ 71:
 
{{Appendix}}
{{Bibliografische informatie}}
 
{{DEFAULTSORT:Holbach, Paul}}
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/wiki/Paul_Henri_Thiry_d%27Holbach"