[go: up one dir, main page]

Levensvorm: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Levensduur: aanpassing
- dubbel
 
(47 tussenliggende versies door 11 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1:
{{Zie ookartikel|zie ookZie [[OrganismeLevensvorm (doorverwijspagina)]] voor '''levensvorm'''andere in de betekenisbetekenissen van '''levend wezen'''Levensvorm.}}
De indeling in '''levensvormen''' van [[planten]] heeftzijn betrekkingde op[[Plantenfysiologie|fysiologische]] [[Adaptatie (biologie)|aanpassingaanpassingen]] aan het [[Standplaatsfactor|milieu]]., Ditdie kanzich onderscheidenweerspiegelt worden vanin de term ''groeivorm'', wat een [[Plantenmorfologie|plantenmorfologischbouw van de plant]] begrip is. VaakLevensvormen kunnen worden deonderscheiden termenop nietgrond scherpvan gescheidenverschillende criteria, omdatzoals eraanpassing gewoonlijkaan eenhet nauweleven samenhangin isof tussenbij [[Morfologiehet (biologie)|vorm]]water, enof [[Functieoverleving (biologie)|functie]]van het ongunstige seizoen.
 
De term ''levensvorm'' wordt onderscheiden van de term ''[[groeivorm]]'', wat een meer zuiver [[Plantenmorfologie|plantenmorfologisch]] begrip is. Vaak worden de termen niet scherp gescheiden of zelfs door elkaar gebruikt, omdat er gewoonlijk een nauwe samenhang is tussen [[Morfologie (biologie)|vorm]] en [[Functie (biologie)|functie]].
== Levensvormen ==
 
[[Bestand:Life forms.png|thumb|400px|Raunkiær's levensvormen:<br>1. Fanerophyt.<br>2-3. Chamaefyt. <br>4. Hemikryptofyt. <br>5-6. Cryptophyt. <br>7. Helofyt. <br>8-9. Hydrofyt. <br>Therofyt (wordt niet getoond)]]
[[Nota bene|N.B.]]: de term ''levensvorm'' wordt in het dagelijks spraakgebruik gebruikt voor ''[[organisme]]'' of ''[[Leven|levend wezen]]''.
 
== Gebruik ==
Bij het [[Vegetatiekunde|vegetatiekundig onderzoek]] van [[vegetatie]]s wordt de [[vegetatietextuur]] mede bepaald aan de hand van [[spectrum]] (relatieve aandeel) aan levensvormen. Van [[vegetatieopname]]n kunnen de spectra worden berekend en worden vergeleken tussen de verschillende [[Plantengemeenschap|vegetatietypen]]. Deze textuurkenmerken van de vegetatie geven informatie over de [[milieufactor]]en die een rol spelen in de [[ecologie]] van de betreffende vegetatie. Voor elke [[soort]] moet vooraf bekend zijn tot welke categorie ze worden gerekend; daarbij kan de [[Abundantie (ecologie)|abundantie]] van de waargenomen soorten in een vegetatieopname worden meegewogen. Deze benadering kan nuttige [[Ecologie|ecologische]] informatie opleveren, bijvoorbeeld over de gevoeligheid voor wijzigingen in de [[Freatisch vlak|grondwaterspiegel]].
 
== Groeivorm en levensduur ==
De indeling in ''[[groeivorm]]en'' naar [[Plantenmorfologie|morfologische]] kenmerken voor [[planten]] is voor een deel verwerkt in de indeling in levensvormen volgens Raunkiær. Bij een [[Fysiognomie (vegetatiekunde)|fysiognomische indeling]] van vegetatie spelen de groeivormen een rol.
 
Eveneens is een indeling van planten naar [[Levensduur (plant)|levensduur]] voorgesteld, die voor een deel overeenkomt met die voor groeivormen en voor levensvormen. De verschillende literatuur over definities van groeivormen en levensvormen is soms verwarrend of tegenstrijdig.
 
== Typologieën ==
[[Bestand:Life forms.png|thumb|400px|Raunkiær's levensvormen:<br>1. Fanerofyt.<br>2-3. Chamefyt. <br>4. Hemikryptofyt. <br>5-6. Cryptofyt. <br>7. Helofyt. <br>8-9. Hydrofyt. <br>Therofyt (wordt niet getoond)]]
 
Er zijn verschillende typologieën voor levensvormen, waarvan die volgens Raunkiær de meest gebruikte, en ook de meest aangepaste is. Zijn indeling is gebaseerd op de overlevingsstrategie gedurende het ongunstigste seizoen. [[Johannes Iversen|Iversen]] en [[Ger Londo|Londo]] hebben indelingen gemaakt waarbij de afhankelijkheid van water of van de [[Freatisch vlak|grondwaterspiegel]] belangrijke indelingscriteria zijn.
 
=== Raunkiær ===
De indeling in levensvormen volgens [[Christen Christiansen Raunkiær|Raunkiær]] iswordt dehet meest gebruikt, zoals in de [[beschrijvende plantkunde]] en in de [[vegetatiekunde]]. De indeling is gebaseerd op de plaatsing van de organen, (zoalsmet name de [[Knop (plant)|knop]]pen en [[Zaad (plant)|zaden]]), die van belang zijn voor het overleven van het ongunstige seizoen, (zoals koude winters, of droge zomers). DezeDe indeling in levensvormen van Raunkiær wordt veel gebruikt en is veelvuldig aangepast.<ref>[https://www.vcbio.science.ru.nl/virtuallessons/landscape/raunkiaer/ ''Levensvormen''] Radboud Universiteit Nijmegen</ref><ref>{{aut|[[Ger Londo|Londo G.]]}} [https://repository.naturalis.nl/pub/527857/GOR1971005007016.pdf ''Over levensvormensystemen''] (Rijksinstituut voor Natuurbeheer)</ref>
{|class="vatop" style="background-color:aliceblue;font-size:90%;line-height:120%;border:dotted thin dimgray;border-radius:8px;" cellspacing="0"
{{Stamboom2}}
|+{{TekstAchtergrondRand|dimgray|solid|thin|transparent|8|white}}<span style="letter-spacing:2.0pt;">{{sc|'''De indeling in levensvormen naar Raunkiær'''}}</span>{{einde}}
|-
|{{Stamboom2}}
{{Stamboom2/einde aftakking}}
* {{TekstAchtergrondRand|lightcyan|solid|medium|paleturquoise}}[[Therofyt]]en zijn eenmaal bloeiende ([[Monocarpisch|hapaxanth]]e), [[kruidachtig]]e soorten die hun levenscyclus bereikenvoltooien in minder dan een jaar.<br>&nbsp;Therofyten envormen geen organen voor overwintering, vormen. De overwinteringmaar vindtze plaatsoverwinteren door zaden.{{einde}}
* {{TekstAchtergrondRand|lightcyan|solid|medium|paleturquoise}}[[Fanerofyt]]en (→ 1) hebben een [[houtigeHoutige plant|houtige]] [[stengel]] of stam meten hebben de [[Knop (plant)|knop]]pen meer dan 30 cm boven de grond.
** [[Boom (plant)|bomen]] hebben een stam, die zich niet direct boven de bodem vertakt.
** {{Stamboom2/einde tak}} [[struik]]en vertakt zich reeds vlak boven de bodem.
* {{TekstAchtergrondRand|lightcyan|solid|medium|paleturquoise}}[[Epifyt]]en leven vastgehecht op andere planten (niet afgebeeld).{{einde}}
* {{TekstAchtergrondRand|lightcyan|solid|medium|paleturquoise}}[[ChamaefytChamefyt]]en zijn rechtopstaande en kruipende planten met de knoppen tussen de één en 30 cm boven de grond.<br>&nbsp;De Ditknoppen betekent dat de knoppenworden meestal beschermd door de sneeuw en genietenprofiteren van een gelijkvloersehet microklimaat; dezeboven omvattende dergelijke dwergstruiken en kussenplanten)bodem.
** [[dwergstruik]]en (→ 2)
** kussenplanten (stengels alle ongeveer even lang en dicht naast elkaar geplaatst).
** kruipende planten (→ 3) (met bovengrondse [[Uitloper (planten)|uitloper]]s).
** [[succulent|vetplant]] (bladeren verdikt of afwezig, stengel verdikt; daar vindt de opslag van water plaats).
** {{Stamboom2/einde tak}} [[Gras (term)|grasachtige planten]] (met lange smalle bladeren; bv. grassen, zeggen, russen en biezen).
* {{TekstAchtergrondRand|lightcyan|solid|medium|paleturquoise}}[[Hemikryptofyt]] (→ 4) hebben hun knoppen direct op de bodem, zodat ze worden beschermd door de strooisellaag. <br>&nbsp;De knoppen bevinden zich vaak in basale delen van scheuten van het voorgaande jaar.
** [[Bladrozet|rozetplanten]] (hebben een zeer verkorte stengel met een bladrozet).
** polvormende planten.
** {{Stamboom2/einde tak}} rechtopstaande en opstijgende planten.
* {{TekstAchtergrondRand|lightcyan|solid|medium|paleturquoise}}[[Geofyt]]en of kryptofyten vormen ondergrondse in de organen voor overwintering en knoppen die bijzonder goed worden beschermd.
** knolgeofyten (→ 6) (overwintering met [[Wortel (plant)#Wortelknol|knollen]]).
** bolgeofyten (→ 6) (overwintering met [[bol (biologie)|bol]]len).
** {{Stamboom2/einde tak}} wortelstok-geofyten (→ 5) (overwintering met [[wortelstok]]ken).
* {{Stamboom2/einde takTekstAchtergrondRand|lightcyan|solid|medium|paleturquoise}} [[Helofyt]]en (→ 7) en [[Hydrofyt]]en (→ 8+9) zie hieronder.{{einde}}
* {{Stamboom2/einde tak}}{{TekstAchtergrondRand|lightcyan|solid|medium|paleturquoise}}[[Hydrofyt]]en (→ 8+9) zie hieronder{{einde}}
{{Stamboom2/einde}}
|}
 
=== Iversen ===
Naar [[Johannes Iversen|Iversen]] is de indeling in levensvormen naar de aanpassing aan de [[Waterkringloop|waterhuishouding]] van hun standplaats. De volgende categorieën van ''hydrotypen'' kunnen worden onderscheiden:
{|class="vatop" style="background-color:aliceblue;font-size:90%;line-height:120%;border:dotted thin dimgray;border-radius:8px;" cellspacing="0"
{{Stamboom2}}
|+{{TekstAchtergrondRand|dimgray|solid|thin|transparent|8|white}}<span style="letter-spacing:2.0pt;">{{sc|'''De indeling in hydrotypen naar Iversen'''}}</span>{{einde}}
|-
|{{Stamboom2}}
{{Stamboom2/einde aftakking}}
* {{TekstAchtergrondRand|lightcyan|solid|medium|paleturquoise}}[[Terrestrische plant|terrifyten, terrestrische planten]]: de op het land levende planten, weer onderverdeeld in:
** {{TekstAchtergrondRand|floralwhite|solid|medium|paleturquoise}}[[xerofyt]]en of droogteplanten, waaronder:
*** seizoensxerofyten kunnen droogte goed verdragen omdat ze zich in het natte seizoen volzuigen.
*** [[sklerofytSclerofylle plant|sclerofyten]]en: planten met stevige of taaie, leerachtige bladen, zodat de verdamping wordt tegengegaan, en met een goed wortelstelsel.
*** {{Stamboom2/einde tak}} [[succulent]]en: vlezige planten, vaak zonder of met slechts kleine bladen.
** {{TekstAchtergrondRand|floralwhite|solid|medium|paleturquoise}}[[mesofyt]]en: aan een matig vochtig milieu aangepaste planten door grotere, dunnere bladen.{{einde}}
** {{Stamboom2/einde tak}}{{TekstAchtergrondRand|floralwhite|solid|medium|paleturquoise}} [[hygrofyt]]en: vochtplanten; planten met weinig steunweefsel, [[turgordruk]] van de cellen zorgt voor de stevigheid van de plant.{{einde}}
* {{TekstAchtergrondRand|lightcyan|solid|medium|paleturquoise}}[[Helofyt|helofyten, telmatofyten of moerasplanten]] (→ 7),: moerasplanten met luchtkanalen als aanpassing aan een zuurstofarm milieu.{{einde}}
* {{TekstAchtergrondRand|lightcyan|solid|medium|paleturquoise}}[[Waterplant#Echte waterplanten|hydrofyten of limnofyten]] (→ 8+9): (drijvenddrijvende en ondergedoken) waterplanten.{{einde}}
* {{Stamboom2/einde tak}}{{TekstAchtergrondRand|lightcyan|solid|medium|paleturquoise}} [[amfifyt]]en die aangepast zijn aan een wisselende omstandigheden, vaak met land- en watervormen.{{einde}}
{{Stamboom2/einde}}
|}
 
=== Londo ===
{{Zie ook|Zie ook artikel [[Freatofyt]].}}
Planten kunnen naar [[Ger Londo]] ook verdeeld worden in levensvormen naar hun afhankelijkheid van [[freatisch vlak]]<ref>{{aut|Londo, G.}} ('''1988''') ''Nederlandse freatofyten.'' Wageningen. ISBN 90-220-0940-8</ref>. Deze indeling is mede afhankelijk van de korrelgrootteverdeling van de vaste bodemdeeltjes. Ook de kwaliteit van het grondwater speelt een grote rol. Sommige soorten zijn gebonden zijn aan basenrijke omstandigheden (kalk), zoals [[Zeegroene zegge]], [[Es (plant)|Gewone es]] en [[Parnassia (soort)|Parnassia]]. Samengevat is de indeling als volgt:
Planten kunnen naar [[Ger Londo]] ook verdeeld worden in levensvormen naar hun afhankelijkheid van [[freatisch vlak]]<ref>{{aut|[[Ger Londo|Londo G.]]}} (1988) ''Nederlandse freatofyten.'' Wageningen. ISBN 90-220-0940-8</ref>. Deze indeling is mede afhankelijk van de korrelgrootteverdeling van de vaste bodemdeeltjes. Ook de kwaliteit van het grondwater speelt een grote rol. Sommige soorten zijn gebonden aan basenrijke omstandigheden (kalk), zoals [[Zeegroene zegge]], [[Es (boom)|Es]] en [[Parnassia (soort)|Parnassia]].
{{Stamboom2}}
{|class="vatop" style="background-color:aliceblue;font-size:90%;line-height:120%;border:dotted thin dimgray;border-radius:8px;" cellspacing="0"
{{Stamboom2/einde aftakking}}
|+{{TekstAchtergrondRand|dimgray|solid|thin|transparent|8|white}}<span style="letter-spacing:2.0pt;">{{sc|'''De indeling van freatofyten naar Londo'''}}</span>{{einde}}
* [[hydrofyt]]en of waterplanten.
|-
* [[freatofyt]]en: gebonden aan bereikbaar grondwater.
|{{Stamboom2}}
** obligate freatofyten
{{Stamboom2/einde aftakking}}
* {{TekstAchtergrondRand|lightcyan|solid|medium|paleturquoise}}[[Waterplant|hydrofyten of waterplanten]]: planten waarvan in elk geval de vegetatieve delen zich in normale omstandigheden onder water en/of drijvend op het wateroppervlak bevinden{{einde}}
* {{TekstAchtergrondRand|lightcyan|solid|medium|paleturquoise}}freatofyten of grondwaterplanten: planten die in een bepaald gebied gebonden zijn aan bereikbaar grondwater
** {{TekstAchtergrondRand|floralwhite|solid|medium|paleturquoise}}obligate freatofyten: soorten die uitsluitend binnen de invloed van het grondwater voorkomen
*** permanent water aan het maaiveld nodig voor een goede ontwikkeling en een volledige levenscyclus
*** {{Stamboom2/einde tak}} soorten van vochtige bodem, met grondwater net onder het maaiveld
** {{Stamboom2/einde tak}} {{TekstAchtergrondRand|floralwhite|solid|medium|paleturquoise}}niet-obligate of facultatieve freatofyten: soorten die op bepaalde plaatsen ook buiten de invloed van het grondwater kunnen groeien
*** vochtsoorten
*** kalk-afreatofyten: soort waarvan het voorkomen gebonden is aan basenrijke omstandigheden (en daar niet afhankelijk is van grondwater)
*** plaatselijke freatofyten
*** {{Stamboom2/einde tak}} duinfreatofyten
* {{TekstAchtergrondRand|lightcyan|solid|medium|paleturquoise}}a[[afreatofytfreatofyt]]en: nietsoorten gebondendie in hun voorkomen niet aan de invloedssfeer van het grondwater. gebonden zijn{{einde}}
* {{Stamboom2/einde tak}}{{TekstAchtergrondRand|lightcyan|solid|medium|paleturquoise}}[[halofyt]]en: soorten die uitsluitend op zilte gebieden voorkomen.{{einde}}
{{Stamboom2/einde}}
|}
 
== GroeivormReferenties ==
{{Appendix|2=
De indeling in '''groeivormen''' naar [[Plantenmorfologie|morfologische]] kenmerken voor [[planten]] is grotendeels verwerkt in de indeling in levensvormen volgens Raunkiær. De verschillende literatuur over definities van groeivormen en levensvormen is vaak verwarrend en tegenstrijdig. Een min of meer gebruikelijke indeling, waarop naar behoefte variaties worden gemaakt, volgt hieronder.
{{References}}
}}
 
=== Bedektzadigen ===
Bij "hogere" planten kunnen worden onderscheiden:
{{Stamboom2}}
{{Stamboom2/einde aftakking}}
* [[Houtige plant]]en
** [[Coniferen|naaldbomen]]
** [[Loofboom|loofbomen]]
*** [[Bladverliezend|loofverliezende]] loofbomen
*** {{Stamboom2/einde tak}} [[groenblijvend]] loofbomen
** [[struik]]en
** {{Stamboom2/einde tak}} [[Liaan|lianen]]
* {{Stamboom2/einde tak}} [[Kruidachtig]]e planten
** [[Bladrozet|rozetplanten]]
** kussenplanten
** breedbladige kruiden
** smalbladige kruiden, [[Gras (term)|grasachtigen]]
** [[klimplant]]en, [[slingerplant]]en
** {{Stamboom2/einde tak}} hoge [[Kruidachtig|kruiden]]
{{Stamboom2/einde}}
 
=== Korstmossen ===
Een gebruikelijke indeling bij [[Korstmos#Groeivormen|korstmossen]]:
* Korstvormige korstmossen
* Bladvormige korstmossen
* Struikvormige korstmossen
* Baardvormige korstmossen
* Haarvormige korstmossen
* Geleivormige korstmossen
 
=== Mossen ===
Een indeling bij [[mossen]] is:
* Eenjarige mossen
* Alleenstaande mossen
* Lage zoden
* Kussens
* Waaiers
* Matten
* Hoge zoden
* Weefsels
* Hangende mossen
* Boomvormige mossen
 
== Levensduur ==
{{Zijbalk levensduur zaadplanten}}
{{Zie hoofdartikel|Levensduur (plant)}}
 
== Toepassing ==
In de [[vegetatiekunde]] wordt gebruikgemaakt van de indeling in levensvormen en groeivormen. Van [[vegetatieopname]]n kunnen de [[Spectrum|spectra]] worden berekend en worden vergeleken tussen de verschillende [[vegetatietype]]n. Deze [[Vegetatie#Textuur|textuur]]kenmerken van de [[vegetatie]] geven informatie over de [[milieufactor]]en die een rol spelen in de [[ecologie]] van de betreffende vegetatie.
 
== Referenties ==
{{Appendix}}
{{Navigatie fytografie bloemplanten}}
{{Navigatie fytografie mossen}}
Regel 124 ⟶ 103:
 
[[Categorie:Ecologie]]
[[Categorie:Plantenfysiologie]]
[[Categorie:Plantenmorfologie]]
[[Categorie:Plant naar groeivorm| ]]