Wiesbaden

In de Romeinse tijd werden er verschillende militaire versterkingen gebouwd rond de bronnen van Wiesbaden, waarvan de eerste tussen 14 en 16 n.Chr. werd aangelegd. Rond 40 n.Chr. verrees een kamp dat in het jaar 68/69 werd verwoest. Vanaf keizer Vespasianus werden diverse versterkingen gebouwd, waaronder een stenen fort onder keizer Domitianus. Dat laatste fort werd in de jaren 121-122 verlaten door het garnizoen. De oudste vermelding dateert uit diezelfde jaren: de plaats wordt op een mijlpaal uit 121/122 genoemd als Castellum Mattiacorum. Bij het fort was de vicus Aquae Mattiacorum ontstaan, met de thermen als belangrijkste economische activiteit. Deze baden waren rond 89/90 gebouwd. De verering van de plaatselijke godin Diana Mattiaca vond hier eveneens plaats. Rond 259 vond een terugval in inwoneraantal plaats als gevolg van het bezwijken van de limes. In de 4e eeuw werd de plaats gebruikt als versterkt bruggenhoofd voor de stad Mogontiacum (Mainz). De Romeinen behielden de plaats tot begin 5e eeuw.^[5]

In de Middeleeuwen groeide Wiesbaden uit tot een kleine stad.

Wiesbaden was onderdeel van het Hertogdom Nassau, en zo verbonden met het Huis Nassau. Ter nagedachtenis is een standbeeld van Willem van Oranje geplaatst op het plein voor de (Marktkirche). In de 19e eeuw ontwikkelde Wiesbaden zich tot een internationaal kuuroord. De stad werd een geliefd woonoord voor welgestelden en renteniers en groeide daardoor snel.

Tussen 1892 en 1935 bestond er een Bezirksverband Wiesbaden. Sinds 1922 werd de vlag van het voormalige hertogdom Nassau-Dietz gebruikt als stads- en verbandsvlag. Deze vlag bestond uit de kleuren van het voormalige hertogdom; blauw en oranje (Duits: gold) in horizontale banden. Het was een van de weinige vlaggen in het Duitse Rijk die ooit de kleur oranje gedragen heeft.

Wiesbaden doorstond de Tweede Wereldoorlog als een van de weinige Duitse grote steden relatief ongeschonden, mede omdat de Amerikanen de stad tot een van hun hoofdkwartieren hadden benoemd. Na de oorlog werd de plaats aangewezen als hoofdstad van de deelstaat Hessen en brak een nieuwe groeiperiode aan.

Wiesbaden ligt in de deelstaat Hessen in het zuidwesten van Duitsland. De stad bevindt zich in het uiterste noorden van de Boven-Rijnslenk en ten zuidwesten van de Taunus, een middelgebergte met toppen tot 880 meter. De stad is gelegen aan de oevers van de rivier de Rijn.

De stad heeft een totale oppervlakte van 347,9 km². Grote steden in de nabije omgeving van Wiesbaden zijn Frankfurt, Darmstadt en Mainz. De metropoolregio Frankfurt/Rijn-Main is met meer dan 5 miljoen inwoners een van de grootste metropoolregio's van Duitsland.

Wiesbaden ligt op een hoogte van 115 meter boven Normalnull. Het hoogste natuurlijke punt van de stad ligt op 608 meter boven Normalnull bij de Hohe Wurzel in de Taunus. Het laagste punt bevindt zich op 83 meter boven Normalnull en is te vinden in het centrum aan de "Schloßplatz" nabij het stadhuis.

 

  Zie het artikel Stadsdelen van Wiesbaden voor een overzicht van alle Ortsbezirke.

Wiesbaden is verdeeld in 26 Ortsbezirke. Het kleinste Ortsbezirk is de Westend met een oppervlakte van slechts 0,67 km², het grootste is "Nordost" met een oppervlakte van ongeveer 20 km². Aan de oevers van de Rijn liggen Kostheim, Kastel, Amöneburg, Biebrich en Schierstein.

Het klimaat van Wiesbaden is gematigd. De zomers en winters in de Boven-Rijnslenk behoren tot de warmste respectievelijk mildste van Duitsland. De jaargemiddelde temperatuur bedraagt 9,8°C. Dat is hoger dan andere grote Duitse steden als Hamburg (9,0 °C) Berlijn (8,9 °C) en München (7,6 °C). De warmste maand is juli (gemiddeld 18,6 °C), de koudste maand is januari (gemiddeld 1 °C). Jaarlijks valt gemiddeld 638 mm neerslag. In juni valt de meeste neerslag (68 mm), in februari en april het minst (41 mm).

Onder de 278.919 inwoners die Wiesbaden op 31 december 2011 had, waren 47.843 buitenlanders, een percentage van 16,8. Een derde hiervan was afkomstig uit andere Europese landen. De tien omvangrijkste buitenlandse bevolkingsgroepen waren op 31 december 2012 de Turken (10.073), Italianen (3.868), Polen (4.103), Grieken (2.657), Serviërs (2.030), Marokkanen (1.667), Roemenen (1.456), Amerikaanse (1.294), Bulgaren (1.247) en Portugezen (1.229). Op diezelfde datum waren er circa 149 Belgen en ongeveer 431 Nederlanders woonachtig in Wiesbaden^[6].

 

In 2009 waren 65 495 inwoners (24%) lid van de Rooms-Katholieke Kerk, 78 007 (28%) van de Protestantse Kerk en 48% behoorde tot andere religies of helemaal geen religie. Het aandeel van de katholieken en protestanten ging in de laatste jaren terug, van 84 procent in 1970 tot op heden met ongeveer 52 procent.

 

De verkiezingen voor de stadsraad werden het laatst gehouden op 27 maart 2011 voor een termijn van vijf jaar. De participatie van de kiezer is toegenomen van 39,6% in 2006 tot 41.2%. Van de 201.731 kiesgerechtigden, gingen 83.113 naar de stembus. De volgende gemeentelijke verkiezingen van Hessen zullen in Maart 2016 worden gehouden.

In 2019 werd Gert-Uwe Mende als nieuwe burgemeester (Duits : Oberbürgermeister) verkozen. Zijn voorgangers staan in deze lijst:

 

Het wapen van de stad Wiesbaden is blauw met drie gouden lelies, in de heraldiek Fleur-de-lis, die in de 16e eeuw voor het eerst in het stadszegel opdoken en vermoedelijk van Franse oorsprong zijn. De huidige vorm van het wapen werd officieel opgericht in 1906.

De stad Wiesbaden heeft jumelages met twaalf steden:

•   Klagenfurt, Oostenrijk (1930)
•   Montreux, Zwitserland (1953)
•   Friedrichshain-Kreuzberg, Duitsland (1964)
•   Gent, België (1969)
•   Fondettes, Frankrijk (1975)
•   Ljubljana, Slovenië (1977)
•   Kefar Sava, Israël (1981)
•   San Sebastian, Spanje (1981)
•   Wrocław, Polen (1987)
•   Royal Tunbridge Wells, Engeland (1989)
•   Görlitz, Duitsland (1990)
•   Ocotal, Nicaragua (1990)
•   Fatih, Turkije (2012)

Ook het Ortsbezirk Biebrich, een voormalige zelfstandige gemeente, heeft een stedenband: sinds 2009 is er een jumelage met de zwitsers stad Glarus.

In 2008 had Wiesbaden een bbp per hoofd van de bevolking van ongeveer € 77.500, en was daarmee na Frankfurt de welvarendste stad in Hessen en een van de welvarendste in Duitsland.^[7] In vergelijking met de koopkracht van Duitsland bereikte Wiesbaden in 2012 een index van 114 (Duitsland: 100), wat overeenkomt met een koopkracht per inwoner van € 23.500 en is daarmee de tiende welvarendste stad van Duitsland en tweede in Hessen.^[8] De hoogste koopkracht van de stadsdelen heeft Sonnenberg met € 32.317 per inwoner.^[9]

 

In de stad zijn een aantal internationale bedrijven gevestigd bijvoorbeeld Abbott, CSC, Ferrari, Federal-Mogul, SCA en Melbourne IT Duitse bedrijven met hun hoofdkantoor zijn fabrikant van koolstofvezels SGL Carbon, cementbedrijf Dyckerhoff, fabrikant van vorkliften Kion GROUP en de verzekeringen DBV-Winterthur en R+V Versicherung. Het Industriepark Kalle-Albert is een 1 km² groot industrieterrein van het voormalige chemische bedrijf Hoechst AG. Het bevindt zich in de zuidelijk gelegen stadsdelen Biebrich en Amöneburg. Het industrieterrein is gelegen aan de oevers van de Rijn. Het Industriepark ligt ongeveer 5 kilometer zuidelijk van het centrum van Wiesbaden. Ten noordoosten van het terrein ligt S-Bahn-Station Wiesbaden Ost. Het station ligt aan de spoorlijn Frankfurt - Wiesbaden. Er zijn ook nog een paar industriegebieden, die met de auto goed te bereiken zijn.

De drukste winkelstraten van Wiesbaden zijn de Kirchgasse en de Langgasse. De Kirchgasse is een van de meest bezochte winkelstraten in Duitsland^[10] . Naast vele kleine winkeltjes hebben de meeste grote (kleding-)winkelketens zoals H&M, Mango, Zara, C&A, Kaufhof, Karstadt en Peek & Cloppenburg er een vestiging. De luxe-winkelstraat is de Wilhelmstraße nabij het Kurhaus. Verder heeft Wiesbaden twee grote winkelcentra, de Liliencarre nabij de centraal station en het Luisenforum aan de Kirchgasse. De kleinere winkels liggen voornamelijk in het oude centrum en in de zijstraat van de Kirchgasse en Langgasse.

In Wiesbaden zijn studio’s van de publieke omroepen HR en ZDF gevestigd. Uit Wiesbaden komen daarnaast de programma’s van de regionale zender TV-Wiesbaden. Het plaatselijke dagblad is de Wiesbadener Kurier. De kleinere concurrent, het Wiesbadener Tageblatt, verschijnt sinds 2020 niet meer.^[11]

• Marktkerk
• Hoofdkerk
• Kerk van Maria, Hulp der Christenen
• Sint-Bonifatiuskerk
• Drievuldigheidskerk
• Ringkerk
• Bergkerk
• Lutherkerk
• Oranje-Gedachteniskerk
• Heilig-Hartkerk (Sonnenberg)
• Heilig-Hartkerk (Biebrich)

•  
  Marktkirche is de evangelische hoofdkerk van Wiesbaden
•  
  St. Bonifatiuskerk, de katholieke hoofdkerk van de stad
•  
  St. Bonifatiuskerk op Luisenplatz
•  
  De Lutherkerk, de vierde evangelische kerk van de stad
•  
  St. Mauritiuskerk
•  
  Oud-katholieke Friedenskirche
•  
  Anglicaanse kerk
•  
  Russisch-orthodoxe kerk
•  
  Bovenverdieping nieuwe synagoge
•  
  Bonifatiuskerk op Luisenplatz
•  
  Blik vanaf Römertor op de Marktkirche

 

 

• Het Hessische Staatstheater: op 16 oktober 1894 en ingewijd door Keizer Wilhelm II. Dit is het belangrijkste theater in de stad. Elk jaar sinds 1986 vinden de "Internationale Maifestspiele" plaats in het theater.
• De "Rhein-Main-Hallen" op de Wilhelmstraße werden geopend in 1957. Zij vormen vaak het kader voor beurzen, concerten, congressen en andere evenementen. In totaal zijn er ongeveer 110 evenementen met 400.000 bezoekers per jaar.
• Het Kurhaus, waar het Wiesbaden Casino is gehuisvest met twee balzalen.

Andere bekende locaties zijn het "Pariser Hoftheater", de "Tattersall", het "Thalhaus" en het "Schlachthof".

Het grootste museum in de stad is het Museum Wiesbaden. Het heeft een kunstcollectie, een natuurhistorische collectie en een verzameling van oudheden Nassau. Deze laatste zal de basis vormen voor een geplande "Stadtmuseum" in de komende jaren zijn. Een van de belangrijkste tentoonstellingen van het museum is een grote hoeveelheid schilderijen van Alexej von Jawlensky, en een van de oudste collecties van insecten van Maria Sibylla Merian.

 

Wiesbaden is voor een stad zeer rijk aan natuur. Binnen de gemeentegrens ligt een omvangrijk, ruigbegroeid bosgebied. Verspreid door de stad liggen enkele grotere en kleinere parken, zoals het Kurpark, de Warmer Damm, de Reisinger Anlagen en de Düreranlage. Onderdeel van de bosgebied is het "Wiesbadener Stadtwald" in het noorden van de stad. De meeste andere landgoederen liggen, soms aaneengesloten, aan de rand van de stad, waar ze een omvangrijke groene gordel vormen die aan de noordkant van de stad overgaat in de Taunus. Noordelijk van de centrum ligt de Fasanerie, een dierenpark en het onderkomen van meer dan 250 dieren van zo'n 50 verschillende soorten.

Het toerisme, in combinatie met de functie als een spa, conferentie-en de hoofdstad, vormt een belangrijke economische factor. Het aantal overnachtingen in 2012 bedroeg 1,093 miljoen.^[12] Er zijn 78 hotels en pensions met ongeveer 6.978 bedden in Wiesbaden.

 

In de 3. Liga (is de op twee na hoogste afdeling van het Duitse profvoetbal) heeft Wiesbaden een club spelen: SV Wehen Wiesbaden. Het team speelt in de Brita-Arena met 12.566 plaatsen. De SV Wiesbaden speelt in de Verbandsliga (is de op een na hoogste afdeling van profvoetbal in Hessen) een heeft haar thuishaven in het "Helmut-Schön-Sportpark" met 11.000 plaatsen. Het vrouwen-volleybalteam van 1. VC Wiesbaden speelt in de eredivisie (Bundesliga).

Wiesbaden was één keer etappeplaats in de wielerkoers Ronde van Frankrijk. In 1980 won de Nederlander Jan Raas er de etappe.

 

 

 

De Autobahnen rond om Wiesbaden behoren tot de drukste wegen van Hessen. De stad is direct aangesloten op in totaal 4 Bundesautobahnen. In het zuiden van de stad loopt de A66, die vanaf het Rheingau tot Frankfurt voert. Ten oosten van de stad ligt de A3, die in zuidoostelijke richting Midden- en Zuid-Duitsland doorkruist. De A643 uit Mainz eindigt in het centrum van de stad en nog de A671, die over een afstand van 12 kilometer het centrum met de A60 verbindt. Op kleinere schaal zijn er nog twee andere ringwegen: de dubbele Ringstraße ook 1. Ring omsluit de westelijke centrum en de 2. Ring omringt de aan de centrum grenzende westelijke wijken.

Op het Wiesbadener Kreuz, komen de A3 en A66 samen. Dagelijks passeren ongeveer 210.000 motorvoertuigen dit verkeersknooppunt, wat het tot een van drukste van Hessen en Duitsland maakt.

Het hoofdstation fungeert niet alleen als knooppunt voor openbaar vervoer in de stad en de regio, maar heeft snelle verbindingen met grote steden in het binnenland, waaronder Berlijn, Hamburg, Keulen, München, Stuttgart en Hannover. Door een hogesnelheidslijn tussen Frankfurt en Keulen bedraagt de reistijd tussen Keulen en Wiesbaden ongeveer een uur. Andere stations in Wiesbaden zijn: Biebrich en Schierstein aan de spoorlijn Keulen - Wiesbaden. De stations Aurigen-Medenbach, Igstadt en Erbenheim zijn aan de spoorlijn Wiesbaden - Niedernhausen. Wiesbaden Ost en Mainz Kastel zijn aan de spoorlijn Frankfurt - Wiesbaden.

Wiesbaden en omgeving hebben een uitgebreid netwerk van stads- en streekvervoer. De S-Bahn en de busnet omgaan met het verkeer.

De S-Bahn Rhein-Main verbindt Wiesbaden met de omliggende plaatsen en steden in de Rhein-Main-regio. Drie van de in totaal negen S-Bahnlijnen leiden tot Wiesbaden. De lijnen gaan naar steden als Frankfurt, Mainz, Offenbach en Hanau. Het netwerk heeft een totale lengte van ruim 300 kilometer en telt meer dan 100 stations.

De stad kent een uitgebreid buslijnennet van het gemeentelijk busbedrijf ESWE. De meeste bussen rijden maandag tot en met zaterdag om de 10 minuten. Het netwerk bestaat uit 40 buslijnen waaronder 9 nachtlijnen. De belangrijkste bushaltes zijn "Hauptbahnhof", "Dernsches Gelände/Wilhelmstraße", "Luisenplatz/Kirchgasse" en "Platz der Deutschen Einheit/Schwalbacher Straße - LuisenForum". Met uitzondering van vier lijnen houden alle lijnen minstens aan een van deze haltes aan. De ESWE heeft 233 bussen waaronder 98 gelede bussen zijn.

Het dichtstbijzijnde vliegveld is de Internationale luchthaven Frankfurt am Main op ongeveer 30 km. Gedurende de dag rijden treinen van de S-Bahn elke 15 minuten naar Frankfurt luchthaven station. De reistijd vanaf Wiesbaden Hauptbahnhof is ongeveer 40 minuten.

In het stadsdeel Erbenheim is een militaire vliegbasis van de Amerikaanse landmacht. Op de vliegbasis bevindt zich het Europese hoofdkwartier van de United States Army Europe.

 

De meest nabij gelegen universiteiten zijn die van Mainz en Frankfurt. In Wiesbaden is de Hochschule RheinMain met ongeveer 10.000 studenten. In de stad zijn verder alle belangrijke onderwijstypen die in Duitsland bestaan aanwezig.

• Adolf van Luxemburg (1817-1905), groothertog van Luxemburg (1890-1905)
• Maurits van Nassau (1820-1850), prins uit de Walramse tak van het Huis Nassau
• Helena van Nassau (1831-1988), moeder van koningin Emma
• Wilhelm Dilthey (1833-1911), historicus
• Sophia van Nassau (1836-1913), koningin van Zweden en Noorwegen
• Emil Pfeiffer (1846-1921), arts
• Hermann Diels (1848-1922), classicus
• Karl Brugmann (1849-1919), taalkundige
• Willem IV van Luxemburg (1852-1912), groothertog van Luxemburg (1905-1912)
• Karl Heun (1859-1929), wiskundige
• August Conrady (1864-1925), oriëntalist en professor in Oost-Aziatische talen
• Heinrich Rubens (1865-1922), natuurkundige
• Pavlo Skoropadsky (1873-1945), Oekraïens politicus
• Ludwig Hohlwein (1874-1949), afficheontwerper, grafisch ontwerper, architect en schilder
• Ernst Scholz (1874-1932), politicus
• Ludwig Beck (1880-1944), generaal
• Alexander Rüstow (1885-1963), socioloog en econoom
• Günther Lütjens (1889-1941), admiraal
• Helmuth Plessner (1892-1985), filosoof en socioloog
• Ernst Denny Hirsch Ballin (1898-1975), juridische autoriteit in auteursrecht
• Wilhelm Stuckart (1902-1953), jurist
• Adolf Schön (1906-1987), wielrenner
• Richard Koebner (1910-2002), Amerikaans componist, muziekpedagoog, dirigent, hoboïst en arrangeur
• Simone Signoret (1921-1985), Frans actrice
• Paul Kuhn (1928-2013), pianist, bandleider en zanger
• Hannie Termeulen (1929-2001), Nederlands zwemster
• Charlotte Posenenske (1930-1985), kunstenaar en socioloog
• Dieter Rams (1932), meubelmaker, architect en industrieel vormgever
• Daweli Reinhardt (1932-2016), gitarist
• Josef Bücheler (1936), beeldhouwer
• Hans Zender (1936-2019), componist
• Volker Schlöndorff (1939) filmmaker
• Jürgen Grabowski (1944-2022), voetballer
• Biruté Galdikas (1946), Canadees primatologe, natuurbeschermster, ethologe en schrijfster
• Edzard Ernst (1948), Brits arts
• Birgit Hogefeld (1956), voormalig terroriste
• Tim Reynolds (1957), Amerikaans gitarist en multi-instrumentalist
• John McEnroe (1959), Amerikaans tennisser
• Stefan Blöcher (1960), hockeyer
• Gary Weeks (1972), Amerikaans acteur, filmproducent, filmregisseur en scenarioschrijver
• Shannon Claire Spruill (1975-2021), Amerikaans worstelaar
• Tobias Welz (1977), voetbalscheidsrechter
• Helge Meeuw (1984), zwemmer
• Nico Rosberg (1985), Formule 1-coureur
• Benjamin Hübner (1989), voetballer
• Robin Poggenwisch (1989), Nederlands rolstoelbasketballer
• Carola Schnell (1989), actrice
• Shawn Parker (1993), Duits-Amerikaans voetballer
• Max Hopp (1996), darter
• Devante Parker (1996), Duits-Amerikaans voetballer

• (de) (...) Website van de gemeente Wiesbaden
• 23 live webcams van Wiesbaden (archive)

 

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Wiesbaden op Wikimedia Commons.