Omega Centauri
Omega Centauri, kortweg ω Cen of NGC 5139, is een bolvormige sterrenhoop in het sterrenbeeld Centaur (Centaurus). Omega Centauri staat vrij zuidelijk en is niet te zien vanaf de breedte van de Benelux. Als bolvormige sterrenhoop beschouwd is Omega Centauri de helderste en grootste van zijn soort in de halo van de Melkweg en zo helder dat hij in het verleden als ster geclassificeerd is en met het blote oog zichtbaar is. Misschien bevat de kern een zwart gat, maar recent onderzoek spreekt dat tegen.[1][2][3] Recent onderzoek heeft aanwijzingen opgeleverd dat Omega Centauri wellicht een overblijfsel is van een dwergmelkwegstelsel dat met de Melkweg in botsing kwam.
| Omega Centauri | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Foto van Omega Centauri's centrum gemaakt door ESO's La Silla Paranal Observatory
| ||||
| Type | Bolvormige sterrenhoop (VIII) | |||
| New General Catalogue | NGC 5139 | |||
| Fysische gegevens | ||||
| Type progenitor | Dwergsterrenstelsel | |||
| Diameter | 86 ± 6 lichtjaar | |||
| Afmeting | 36,3' | |||
| Massa | 5 miljoen zonnemassa's | |||
| Waarnemingsgegevens | ||||
| Standaardepoche | J2000 | |||
| Rechte klimming | 13u26m48s | |||
| Declinatie | −47° 29' | |||
| Sterrenstelsel | Melkweg | |||
| Sterrenbeeld | Centaur (Centaurus) | |||
| Afstand | 15.800 lj | |||
| ||||
Eigenschappen
bewerkenDe afstand van de aarde naar Omega Centauri bedraagt ongeveer 16.000 lichtjaar.[4] De diameter is ongeveer 86 ± 6 lichtjaar.[5] Zijn massa is enkele jaren geleden nauwkeurig bepaald door sterrenkundigen van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) in Chili. Van 1981 tot 1993 heeft men door spectroscopisch onderzoek snelheden bepaald van meer dan 450 rode reuzen in deze sterrenhoop. Uit de verdeling van de snelheden, gecombineerd met metingen van de sterdichtheid in het stelsel, kon men de totale massa berekenen. Deze blijkt ongeveer vijf miljoen keer de massa van onze zon te bedragen. Dat is vijftig keer zo veel als de gemiddelde bolvormige sterrenhoop die 100.000 zonsmassa's zwaar is. Omega Centauri ligt wat betreft grootte tussen die van gewone bolhopen en de veel grotere dwergstelsels die het Melkwegstelsel begeleiden. In het centrale deel van Omega Centauri staan de sterren naar schatting een kleine 0,1 lichtjaar van elkaar.
Leids onderzoek aan Omega Centauri (2005)
bewerkenOmega Centauri bevindt zich – in tegenstelling tot de Aarde – niet in de schijf van de Melkweg, maar net als de andere bolvormige sterrenhopen in de halo. De afstand tot de bolhoop is klein genoeg om er met een telescoop afzonderlijke sterren in te kunnen zien. Dat maakt Omega Centauri een ideale kandidaat voor het bestuderen van de dynamische structuur van stersystemen. Dat was ook de reden voor Glenn van de Ven[6][7] om Omega Centauri te gebruiken bij zijn onderzoek naar het ontwikkelen van een alternatieve methode om de afstand tot sterren te bepalen. Tot 2005 gebeurde dat meestal nog door uit te gaan van de helderheid van karakteristieke variabele sterren in een cluster ten opzichte van gelijksoortige, maar dichterbij gelegen sterren, waarvan de absolute magnitude bekend is. De basis voor deze schalingsmethode is door Henrietta Leavitt ontwikkeld en al bijna een eeuw in gebruik, maar is gevoelig voor fouten, bijvoorbeeld doordat men een ster per ongeluk verkeerd typeert.
Van de Ven probeerde een andere methode te ontwikkelen, waarbij wordt uitgegaan van de bewegingen van de sterren in het cluster. Omega Centauri was hiervoor een goede kandidaat, aangezien Leidse sterrenkundigen al rond 1930 een aantal foto’s van Omega Centauri hebben gemaakt, en die fotografische platen bewaard zijn gebleven. Eind jaren 1970 zijn dergelijke foto’s nogmaals gemaakt. Toen de fotografische platen van die twee perioden met elkaar werden vergeleken was te zien hoe de positie van de zichtbare sterren in de cluster in de loop van vijftig jaar was veranderd.
Het blijkt dat de sterren in Omega Centauri netjes rond een as roteren. Ze bewegen niet kriskras door elkaar heen, zoals in een bolhoop. Het is deze waarneming die heeft geleid tot de hypothese dat Omega Centauri eerder een dwergsterrenstelsel of het overblijfsel daarvan is dan een gewone bolvormige sterrenhoop.
Externe links
bewerken- SEDS artikel over Omega Centauri
- Opname van de Hubble Sky Telescope
- Omega Centauri: oude pit van een dwergstelsel?
- Omega Centauri: trotse sterhoop of triest fossiel? (gearchiveerd)
- Omega Centauri bij ESA/Hubble
- Omega Centauri op Wikisky.org
- Omega Centauri, databank van bolhopen
- ↑ Noyola, E. and Gebhardt, K. and Bergmann, M. (apr 2008). Gemini and Hubble Space Telescope Evidence for an Intermediate-Mass Black Hole in ω Centauri. The Astrophysical Journal 676: 1008–1015. DOI: 10.1086/529002. arxiv|0801.2782
- ↑ Anderson, J. and van der Marel, R. P. (feb 2010). New Limits on an Intermediate-Mass Black Hole in Omega Centauri. I. Hubble Space Telescope Photometry and Proper Motions. The Astrophysical Journal 710: 1032–1062. DOI: 10.1088/0004-637X/710/2/1032. arxiv|0905.0627
- ↑ van der Marel, R.P. and Anderson, J. (feb 2010). New Limits on an Intermediate-Mass Black Hole in Omega Centauri. II. Dynamical Models. The Astrophysical Journal 710: 1063–1088. DOI: 10.1088/0004-637X/710/2/1063. arxiv|0905.0638
- ↑ van de Ven, G.; van den Bosch, R.C.E.; Verolme, E.K.; de Zeeuw, P.T. (January II 2006). The dynamical distance and intrinsic structure of the globular cluster ω Centauri. Astronomy and Astrophysics 445 (2): 513–543. DOI: 10.1051/0004-6361:20053061. “best-fit dynamical distance D = 4,8 ± 0,3 kpc ... consistent met de klassieke waarde van 5,0 ± 0,2 kpc bepaald met fotometrie”.
- ↑ afstand × sin (diameter_hoek / 2), bij een afstand van 5 kpc en een hoek van 36,3 boogminuten
- ↑ Drie artikelen 2000, 2005
- ↑ Nienke Beintema, Gestript door de Melkweg in Waar wij trots op zijn - De ontdekkingen van het jaar 2005, Universiteit Leiden