Handige Harrie

Deze gebruiker beschouwt onderstaande lemma's een beetje als zijn kinderen. Hij heeft ze gecreëerd of er veel aan veranderd.

• Aanhouding -
• Aanraken-is-zetten - Tekstzet - Bridge - Mahjong - Electro - Reversi - Solitaire -
• Ahasverus - Archangel - Azarja (Daniël) - Bethanië - Chananja - Eben-Haëzer - Eber (Hebreeuwse Bijbel) - Johannes Marcus - Kefas - Leviraatshuwelijk - Logos - Maria van Bethanië‎ - Nazoreeër - Nicky Cruz - Urim en Tummim - Zeven gemeenten - Jefta
• Amy Groskamp-ten Have -
• Antedateren -
• APL - Bootsector - Master boot record - Bootstrap - Bootstrapcompiler - Conditiecode - Conversational Programming System - Expanded memory - Extended memory - Identifier - Instructieset van 8080 en Z80 - Instructieset van IBM 360 - Instructieset van de M6800 - X86-instructieset - Protected mode - Real mode - LBA - Logical Block Addressing - LOADALL - NOP - Opcode - Partitie (informatica) - Volume (fysieke informatiedrager)
• Applaus
• Alesia - Arosa - Arousa - Bouillac (Dordogne) -
• Asperge (verdedigingswerk)
• Autogiro - Gebroeders Wright - Zweefvliegen (sport) - Zweefvliegtuig - Luchtballon - Gasballon - Heteluchtballon - Gebroeders Montgolfier - Haakeffect
• Barbertje - Batavus Droogstoppel - Droogstoppel - Pak van Sjaalman -
• Beiaard - Klok (bel) - Lijst van beiaarden in Nederland - Schilderijen van een tentoonstelling - Transponerend instrument -
• Bosvarken (zeer serieus, maar mocht niet in de hoofdnaamruimte) -
• Brennschluß - Vrije val
• Breedbeeld - Breedbeeld (film) - Epidiascoop - Omkeerfilm - Omkeerontwikkeling - Omkeerproces - Omkeerprocédé - Bundel van Haidinger - Cobox - Geometrie van stereofoto's - Stereocamera - Stereomontage - Stereoscoop - Stereoscopie - View-Master -
• CVBS - Televisiesysteem -
• Carrierselectie - Netnummer - Telefooncentrale - Telefoontonen - Patchpanel - Register Recall - Aardtoets
• Chopper (elektronica) - Denderen - Stopcontact - Transistor-transistorlogica - Tri-state - 7400-serie - Sluipverbruik
• Clinge Doorenbos
• Datum - Easting en northing - Oostwaarde en noordwaarde -
• Demontagepuzzel - Driedimensionale legpuzzel -
• Dubbel enkelspoor - Engels wissel - Kopmaken - Kruisingsstation - Balkon (trein)
• Elfstedenrijwieltocht - Nieuwjaarsduik - Verzet (fiets)
• Enigma (codeermachine) -
• Ève Curie -
• Gaskamer - Puls (verhuizer) -
• Gebruiker -
• Gedicht - Het lelijke eendje (lied) -
• Gelijktijdigheid -
• Generalísimo -
• Genetische code -
• Godiva -
• Gotisch knooppunt -
• Grammofoonplaat -
• HMAV Bounty - Opvarenden van de Bounty -
• Handicap -
• Heldring-gestichten - Hendrik Pierson -
• J'accuse -
• Klink (sluiting) - Seriesluiting -
• Kwartierherhaling -
• Kwartierstaat - Kwartierverlies - Wassende maan
• Lijst van kleuren -
• Lijst van symbolen van eenheden -
• Loten -
• Mot (vlindersoort) -
• NFR - Nationale Fietsregistratie -
• Oogspiegel
• Paslood -
• Patsy Heymans -
• Planck-eenheden - Lorentzklok
• Playboy
• Pontianak - Pontianak (demon) -
• Rok -
• Saudade - Mac (zoon)
• Schuifbalk - Scrollen - Scrolling
• Slingerhek -
• Stoker (spoorwegen) - Tender (locomotief)
• Tegengestelde (wiskunde)
• Tabel van weeknummers - Weeknummer -
• Zone (openbaar vervoer)‎

• Sjabloon:APL - kon op een veel netter manier met Unicode
• Sjabloon:Adam tot David heet thans Sjabloon:Navigatie Adam tot David
• Sjabloon:Stamboom Bach
• Sjabloon:JaarNavigatie heet thans Sjabloon:Maanden per jaar
• Sjabloon:Jaar heet thans Sjabloon:Jaarkalender en thans Sjabloon:Tabel jaarkalender
• Sjabloon:Maand heet thans Sjabloon:Zijbalk maandkalender
• Sjabloon:Navigatie Maandzonderweek heet thans Sjabloon:Zijbalk maandkalender zonder week
• Sjabloon:Zijbalk jaar
• Sjabloon:Muzieknotatie
• Sjabloon:ReversiDiagram heet thans Sjabloon:Diagram reversi
• Sjabloon:SI-eenheden (thans aparte sjablonen per eenheid)

We kunnen er niet omheen, Wikipedia heeft veel last van vandalisme. Gelukkig zijn er veel trouwe medewerkers die het vandalisme snel ongedaan maken. Maar soms draaien deze trouwe lieden te ver door: ze zien een wijziging waarvan ze niet zeker weten of die wel terecht is, en dus besluiten ze die wijziging maar ongedaan te maken. Dat is erg onbeleefd tegen degene die de wijziging aanbracht. Voorbeelden:

• Adam en Eva
• Santiago de Compostella
• Baan (hemellichaam)
• Lijst van valse vrienden met een zeer gevatte reactie: Zoiets kun je gewoon in het woordenboek opzoeken, hoor!

We hebben een groen boekje waarin staat hoe je moet spellen en afbreken. Dan hebben we nog een Taalunie en een dikke Van Dale die ons ook het een en ander voorschrijven. Of misschien beschrijven ze alleen maar een werkelijk bestaande situatie.

Ik denk dat ik zelf nogal conservatief ben. Ik spreek nogal makkelijk van taalverloedering als iemand slecht Nederlands schrijft. Misschien gebruikt hij constructies die al honderd jaar voorkomen, maar toch vind ik ze slecht. Vind ik dan dat je 'der' en 'des' moet gebruiken? Nee, dat ook niet, je hoeft niet overdreven deftig te doen.

Ik dacht dat iedereen het wel met me eens zou zijn, maar ik heb inmiddels geleerd dat Wikipedia niet zo in elkaar zit. Hieronder een aantal meningen van mij:

• 'enz.' is Nederlands, 'etc.' is Latijn en dus niet nodig.
• 'enz.', voluit 'enzovoort' (al is 'en zo voort' beter), begint met 'en'. Daarvóór komt dus geen komma.
• 'vice versa' betekent 'heen en weer'. Daarvóór komt dus niet het woordje 'en'.
  • "Van Amsterdam naar Brussel en terug."
  • "Van Amsterdam naar Brussel vice versa."
• Je kunt dingen 'veranderen' en 'wijzigen'. Dingen kunnen 'veranderen', maar niet 'wijzigen'.
  • "Het adres wordt veranderd."
  • "Het adres wordt gewijzigd."
  • "Het adres verandert."
• 'Versieren' is een actieve bezigheid. 'Sieren' doet het onderwerp passief, door zijn aanwezigheid.
  • "Het meisje versiert de kamer." Het meisje is aan het werk om de kamer mooi te maken.
  • "Het meisje siert de kamer." De kamer is extra mooi door de aanwezigheid van het meisje.
• Openen is overgankelijk.
  • "De nieuwe snelweg opent op 5 augustus" moet zijn: "De nieuwe snelweg wordt geopend op 5 augustus" of "De burgemeester opent de nieuwe snelweg op 5 augustus".
• 'Missen' is overgankelijk:
  • Ik mis een schroefje.
  • Er ontbreekt een schroefje. Dus niet: Er mist een schroefje.
• Iemand wordt vernoemd als iemand (of iets) anders naar hem genoemd is.
  • "Jean-Baptiste Lully is genoemd naar Johannes de Doper."
  • "Johannes de Doper is veel vernoemd."
• 'Alhoewel' is een onnodig deftig woord. Zeg maar 'Hoewel'.
• 'Ondanks dat' kan vaak beter worden vervangen door 'Hoewel', maar niet altijd.
• 'Vele' kan vaak worden vervangen door 'veel'.
• 'Hele' is een verbogen bijvoeglijk naamwoord, geen bijwoord. Het is dus "Een heel mooie pop" en niet "Een hele mooie pop". (tip van Erik Wannee)
• 'Luxe' is een zelfstandig naamwoord, geen bijvoeglijk naamwoord. 'Luxeflat' is dus één woord. Schrijf je het als twee woorden, dan wordt het 'luxueuze flat'. 'Luxer' is geen woord.
• 'Welke' kan vaak worden vermeden en vervangen door 'die' of 'dat'.
  • "een voetbalclub uit Emmen, welke/die werd opgericht op 3 augustus 1923"
• Geslachten
  • Een schip is in het Engels vrouwelijk, maar niet in het Nederlands. Het woord 'schip' is natuurlijk onzijdig. Iets lastiger wordt het als het schip een naam heeft als 'George' of 'Elizabeth'. Gebruik je nu 'hij', 'zij' of 'het' als je naar een schip verwijst? Vaak lees ik 'zij' en dat is dan vaak in een vertaling uit het Engels.
  • Een luipaard is mannelijk. Een doolhof ook. Dus 'de luipaard' en 'de doolhof'.
  • Het bezittelijk voornaamwoord voor onzijdige woorden is 'zijn'. Uitzondering als het gaat om een meisje of een wijf, dan is 'haar' beter. En 'Marietje' is een verkleinwoord, dus eigenlijk onzijdig, maar dat vergeet ik liever: "Die lieve Marietje"
  • Dergelijke uitzonderingen zijn er meer. Verwijzen we naar 'Zijne Hoogheid' dan geef ik de voorkeur aan 'hij' en 'zijn', hoewel 'hoogheid' vrouwelijk is. (In het Frans is dat anders.)
• Een merkwaardige formulering, die ik vaak in Engelstalige teksten aantref, maar tegenwoordig ook vaak in Nederlandstalige, is het vermelden van twee verschillende feiten in een zin, waarbij voor het eerste feit een verleden deelwoord of tegenwoordig deelwoord wordt gebruikt. Bijvoorbeeld: "Geboren in Baltimore ging hij in 1963 naar Europa".
• Het woord 'om' kan gebruikt worden om aan te geven dat iets gedaan wordt met een bepaald doel. Correct is "Hij nam een paraplu mee om niet nat te worden." Onjuist is "Hij stak bij de zebra over om door een auto overreden te worden."
• 'mogelijk', bijvoorbeeld in "Mogelijk is de compositie van Mozart". Correct is: "Misschien is de compositie van Mozart" of "Het is mogelijk dat is de compositie van Mozart is".
• 'nodig': "Er waren de nodige problemen". Wat is daar nodig aan?
• Shakespeare schreef Engels en Proust schreef Frans. Vanzelfsprekend? Voor sommige mensen niet, want ik heb wel eens in een Nederlandse tekst gelezen dat Shakespeare Ein Mitsommernachtstraum schreef en Proust In search of lost time. Dat staat erg dom, vind ik. Je mag titels wel vertalen, maar alleen naar het Nederlands. Shakespeare schreef dus A Midsummer Night's Dream of Een midzomernachtsdroom en Proust schreef À la recherche du temps perdu of Op zoek naar de verloren tijd.
• Symbolen
  • Een valutateken, zoals $ en €, komt vóór het bedrag, maar het wordt erná uitgesproken. Raar eigenlijk. Dit kan natuurlijk per taal verschillend zijn. We zeggen ook wel eens: "drie euro vijftig" met de eenheid in het midden.
  • Symbolen voor eenheden (geen valuta), zoals km en MHz, komen ná het getal. Ook hier geldt dat er misschien talen zijn waarin de eenheid in de uitspraak voorop komt. Of in het midden, zoals bij "drie meter vijftig", wat trouwens niet eens zo onlogisch is.
  • De symbolen voor eenheden zijn internationaal vastgesteld. Dat geldt in elk geval voor de SI-eenheden. Het symbool voor 'uur' is 'h', niet 'u'. Andere onjuiste symbolen zijn 'sec' en 'gr' (moet zijn: 's' en 'g'). Er zijn echter symbolen waarover geen internationale overeenstemming bestaat zoals 'pk' (voor paardenkracht). Ook voor zeemijl zou ik geen internationaal symbool kunnen bedenken. Sommige mensen zeggen dat 'u' en 'sec' geen symbolen zijn maar afkortingen - en dat vinden ze geoorloofd.
  • Op de markt zeggen ze "kilo" als ze "kilogram" bedoelen. In de wetenschap zeggen ze dat nooit. In Engelstalige landen zeggen ze ook al "kilo" als ze "kilometer" bedoelen. En het "symbool" voor kilometer per uur is dan 'kph'. Spreekt vanzelf, vinden ze, het is immers ook 'mph' voor mijl per uur.

Als de twee delen van een woord van elkaar gescheiden kunnen worden, en als ze apart vervoegd of verbogen kunnen worden, dan zijn het kennelijk twee aparte woorden. Waarom worden ze dan aan elkaar geschreven?

• meewerken en veel andere samengestelde werkwoorden - Kan gescheiden worden, we hebben ook werk mee en meegewerkt en mee te werken. Dit geldt ook in het Duits, sterker nog, daar schrijft men ook nog mitzuarbeiten. Zonder het voorvoegsel schrijven de Duitsers de delen apart, net als wij, zu arbeiten.
• dezelfde, hetzelfde - Het eerste deel is duidelijk een lidwoord, dat afhankelijk is van het genus. In andere talen zijn dit wel twee woorden.
• mijnheer - Het meervoud is mijne heren, twee woorden. Hoe is dat uit te leggen? Nu is dat wel wat archaïsch, tegenwoordig schrijven we meneer en dat is lastig als twee woorden te zien. Dan is het echt één woord geworden. Tot overmaat van ramp zeggen we zelfs die meneer, wat in het Nederlands eigenlijk ongrammaticaal is, je zegt ook niet dat mijn huis.
• elkander - Volgens het Groene Boekje moet je zelfs el-kander afbreken. In het Engels each other. Wordt het verkort tot elkaar, dan is het één woord geworden.
• eruit, hiermee - Kan gescheiden worden: Ga er maar uit Ik werk hier niet mee.
• hoeveel - Snap ik ook niet. Het is hoe mooi, hoe rijk dus ook hoe veel.

De volgende twee betwist ik niet, dat wil zeggen dat ik het met de richtlijnen eens ben. Maar het wordt vaak verkeerd gedaan.

• teveel - teveel is goed als het een zelfstandig naamwoord is. In andere gevallen moet je je maar afvragen of je ook teweinig schrijft. Dus: ik heb te veel gegeten.
• hoelang - Volgens Van Dale alleen in de combinatie tot hoelang? en in dat geval is het een synoniem van wanneer. Dus: hoe lang duurt die film?

• cannot
• another - Dat is de tegenhanger van dezelfde'.

• monsieur, madame - In het meervoud messieurs, mesdames, dus evenals mijnheer apart verbogen. Ook hier zien we ongrammaticale constructies, zoals ce monsieur en les beaux messieurs font comme ça.
• ledit - apart verbogen: ladite, lesdits en lesdites.

• conocerlo en veel andere overgankelijke werkwoorden - Ook hier is het duidelijk dat de delen apart verbogen worden: conózcola, conóceslos. De twee delen kunnen verwisseld worden en zijn dan twee woorden: la conózco

Als je twee versies van een pagina vergelijkt, dan merk je dat Wikipedia hele alinea's (d.w.z. tekstdelen tussen twee Enters) vergelijkt. Dat gaat niet altijd goed doordat de synchronisatie uit de pas loopt: dan wordt de 2e alinea van de oude versie vergeleken met de 3e van de nieuwe, en de 3e met de 4e enz, terwijl er maar een paar minieme wijzigingen zijn geweest. Ik heb daarom wel eens voorgesteld vaker op Enter te drukken, bijvoorbeeld na elke punt: in het uiteindelijke resultaat zie je geen verschil, maar er blijven meer alinea's onveranderd waardoor het vergelijken beter gesynchroniseerd wordt. Een andere oplossing is: de vergelijkingsprocedure van Wikipedia aanpassen.

Is er een lange inhoudsopgave, zet dan het plaatje eens naast de inhoudsopgave en niet aan het begin. Er is daar witruimte.

Wat betekent opwaartse compatibiliteit? Het betekent dat we al onze eerdere fouten moeten handhaven. Met sommige van die fouten zitten we nog steeds.

In de geschiedenis van de mensheid werd met diverse talstelstels gerekend. Tientallig, twaalftallig, twintigtallig en zestigtallig zijn historisch bekend. Het tientallige stelsel is thans de standaard en werd natuurlijk gekozen omdat we met onze vingers telden.

Is tientallig wel de beste keus? Ik denk dat het voor de meesten prima voldoet. Alleen computers kunnen er slecht mee omgaan. Het werk met computers zou een stuk simpeler zijn als zestientallig de standaard was geweest.

Met geld en de meeste natuurkundige eenheden is de meeste rommel wel opgeruimd.

Nog niet zo lang geleden hadden de Britten 12 pence in een shilling en 20 shillings in een pond. Maar niet alleen de Britten, hoor. In Nederland was het leven vroeger ook zo ingewikkeld.

De Fransen hebben een mooi metriek stelsel ingevoerd en het grootste deel van de wereld heeft het aangenomen. Alleen in Engelstalige landen lijkt dat nog een beetje moeizaam te gaan en werken ze nog met inches en imperiale ponden en gallons. Intussen krijgen wij daar ook wat van mee, bijvoorbeeld doordat de maat van monitoren en de indeling van computerpapier in inches wordt opgegeven.

Een dag is verdeeld in 24 uur. Erger nog, na 12 uur begint men opnieuw te tellen. Je schrijft bijvoorbeeld 14.00 en je spreekt het uit als 2 uur. Verschrikkelijk, zo'n systeem. Nog erger: Je schrijft 13.25 en spreekt het uit als vijf voor half 2.

Alsof dat nog niet erg genoeg is, wordt een uur in 60 minuten verdeeld en een minuut in 60 seconden.

In de Franse revolutie besloten ze de dag in 10 uur te verdelen en een uur in 100 minuten. Dat had de zaak ongetwijfeld simpeler gemaakt. Jammer dat ze niet hebben doorgezet. Toch vind ik het vreemd dat ze hebben gekozen voor een tweetrapsverdeling, eerst in uren en die uren verder onderverdelen. Ze hadden de dag ook meteen in 1000 minuten kunnen verdelen (zie hieronder).

Als ik het voor het zeggen had gehad, verdeelde ik een dag in 100 centidagen. Een centidag is dan iets korter dan 15 minuten. Dat is voor burgerlijk gebruik nauwkeurig genoeg, bijvoorbeeld om het tijdstip van een vergadering af te spreken. Of misschien is een indeling in 1000 millidagen wel beter, want wetenschappelijke eenheden werken ook in stapjes van duizend. Voor enkele toepassingen, bijvoorbeeld de spoorwegen, heeft een millidag, iets minder dan 1,5 minuut, ongetwijfeld de voorkeur boven een centidag.

Diezelfde indeling in minuten en seconden zie je ook bij de geografische indeling. Veel GPS-apparaten en -computerprogramma's kun je instellen. Dezelfde hoek wordt dan op drie manieren aangegeven:

• graden - minuten - seconden, bijvoorbeeld 3^o 15' 27
• graden - minuten, bijvoorbeeld 3^o 15,45'
• graden, bijvoorbeeld 3,2575^o

Lekker overzichtelijk, zoiets. Dat hebben we te wijten aan onze mallotige voorouders die kozen voor een verdeling in 60.

Gelukkig is er een beter systeem voor geografische locaties: UTM. Helaas heb ik hier een Tomtom die daar niet mee kan werken.

Een besmettelijk virus moet je zo snel mogelijk uitroeien, voordat anderen ermee besmet zijn. Dat spreekt vanzelf.

De Fransen kozen ooit voor de korte schaalverdeling, dus 'billion' betekent 10⁹. De rest van de wereld koos voor de lange schaalverdeling: 'billion' (of 'biljoen' e.d.) betekent 10¹².

Ik denk dat de Fransen zich vergisten, maar misschien waren de Fransen de enigen die het goed hadden. Hoe het ook zij, de Fransen besloten zich te conformeren aan de rest van de wereld. Zoiets geeft wat overgangsproblemen, als een oude Fransman 'billion' zegt, bedoelt hij iets anders dan wanneer een jonge het zegt, maar uiteindelijk leidt het tot minder misverstanden.

Maar het was al te laat, het virus had zich al verspreid naar Amerika.

Enige tijd betekende 'billion' in de V.S. dus iets anders dan in de rest van de wereld. Dat gaf vooral verwarring tussen Engelstaligen. En wat gebeurde er: de Britten besloten zich te conformeren aan de Amerikanen, in plaats van andersom.

Het virus is in Frankrijk uitgeroeid maar het had zich al verspreid.

Onze kalender is gebaseerd op drie onafhankelijke cycli. Het jaar, de maand en de week.

De maand was oorspronkelijk gebaseerd op de fasen van de maan, maar dat is nu volledig losgelaten.

Nu zitten we met een jaar van twaalf maanden, die allemaal verschillend van duur zijn, en een weekindeling die zich daar niets van aantrekt.

In veel bedrijven hebben ze geprobeerd orde in de chaos te scheppen door de weken te nummeren. Je hebt dan niet meer 5 april, maar bijvoorbeeld de vrijdag in week 14. Maanden bestaan niet meer.

Maar algemeen aanvaard is dat nog niet. Als ik heb het over week 14, dan willen de mensen meteen weten welke maand en welke dag. En dat moet ik dan in een tabelletje opzoeken.

Laten we de maandindeling maar afschaffen! Alleen genummerde weken, dat werkt prima.

Probleempje is misschien dat elk jaar weer op een andere weekdag begint. Weinig aan te doen, het aantal dagen in een jaar is nu eenmaal geen veelvoud van 7. Of misschien toch: we zouden een jaar van precies 52 weken kunnen maken, met eens in de paar jaar een schrikkelweek.

In de Franse revolutie wilden ze weken van tien dagen, drie weken per maand van 30 dagen, en 5 of 6 schrikkeldagen per jaar. Een regelmatig systeem, alles even lang, precies een heel aantal dagen in de maand. Maar de mensen wilden het niet - de werkweken waren te lang.

In de 20e eeuw hadden de Verenigde Naties een voorstel. 13 maanden van 28 dagen plus een of twee schrikkeldagen die bij geen enkele maand en geen enkele week horen. De kerken protesteerden: God heeft een zevendaagse week bevolen, zonder een dag over te slaan.

Beide systemen blijven vasthouden aan een tweetrapsverdeling: eerst in maanden en daarna in weken. Je kunt een jaar ook meteen in weken verdelen. Sommige bedrijven doen dat al, ze gebruiken weeknummers in plaats van maand en dag.

Bij mijn studie kreeg ik een oefening tekstverwerken voorgelegd, met het bovenstaande opschrift. De tekst maakte indruk op me:

• Socrates vergiftigd
• Aristoteles verbannen (hiervan is me niets bekend)
• Jezus gekruisigd
• Spinoza vervloekt
• Lichtenberg vergeten
• Mozart als een hond in de grond gestopt

Ik weet er nog meer:

• Lavoisier geguillotineerd
• Galileo het zwijgen opgelegd
• Thomas More onthoofd
• Seneca tot zelfmoord gedwongen
• Émile Zola beboet
• Paulus gevangen gezet
• Jeanne d'Arc levend verbrand