Akan-voornamen

De Akan uit Ghana en Ivoorkust geven hun kinderen vaak de naam van de dag van de week waarop ze geboren zijn en een naam gebaseerd op de volgorde van geboorte.

Door de invloed van de Akan is dit ook gebruikelijk in andere delen van West-Afrika, van Benin/Dahomey (Fon) en Togo (Ewe), tot de Ga en door de slavenhandel tot in het Caraïbisch gebied en Zuid-Amerika. Ook bij de Marrons in Suriname en in Jamaica wordt dit systeem van dagnamen gebruikt.

Dagnamen

Geboortedag	Mannelijke naam	Vrouwelijke naam	Varianten	Variant Aukaans	Wortel	Associatie^[1]	Mannelijke naam (Suriname)	Vrouwelijke naam (Suriname)	Naam (Jamaica)
Maandag ([Ɛ]dwóada)	Kwadwó	Adwoa	Kodjó, Kojo, Jojo; Adjua, Ajwoba, Adjoa	Kodyo, Adyuba	Dwo	Vrede	Kodyo (Kodjo)	Adyuba	Cudjoe
Dinsdag ([Ɛ]bénada)	Kwabená	Abenaa, Abénaa	Komlá, Komlã, Komlan, Kobby, Ebo, Kobi Kobina; Ablá, Ablã, Abena, Abrema	Kwamina, Abeni	Bene	Oceaan	Kwamina	Abena	Cubbenah
Woensdag (Wukúada)	Kwakú	Akua, Akúá, Akuba	Koku, Kokou, Kweku, Kaku, Kuuku; Akú, Ekua	Kwaku, Akuba	Wukuo	Mythische spin Anansi	Kwaku (Kwakoe)	Akuba	Quaco
Donderdag (Yáwóada)	Yaw	Yaa	Yao, Yaba, Yawo, Ekow, Kow, Kwaw; Araba, Ayawa, Baaba, Yaaba, Aba	Yaw, Yaba	Ya	Aarde	Yaw	Yaba	Quao
Vrijdag ([E]fíada)	Kofí	Afia	Koffi, Fiifi, Yoofi; Afí, Afua, Efia, Efua	Kofi, Afiba	Afi	Vruchtbaarheid	Kofi	Afiba	Cuffee
Zaterdag (Méméneda)	Kwámè, Kwǎmè,	Ám̀ma, Ámmá	Ato, Kwami, Kuwame, Komi; Ame, Ama, Amba, Ameyo	Kwami, Amba	Mene	God	Kwami	Amba	Quamin
Zondag (Kwasíada)	Akwasí	Akosua	Kwesi, Siisi, Akwasi, Kosi; Akosi, Akosiwa, Así, Esi, Kwasiba.	Kwasi, Kwasiba	Asi	Universum	Kwasi	Kwasiba	Quashee

Namen van tweelingen

Er zijn speciale namen voor oudere en jongere tweelingen. De tweede van de tweeling wordt beschouwd als de oudste omdat deze 'volwassen' genoeg was om de eerste te helpen geboren te worden.

Tweeling	Mannelijke naam	Vrouwelijke naam	Variant
Tweeling	Atá	Ataá	Atta
Oudste	Atá Pánin	Ataá Pánin	Panyin
Jongste	Atá Kúmaa	Ataá Kúmaa	Akwetee (m), Atsú, Kaakra, Kakraba, Kakira
Geboren na een tweeling	Táwia
Geboren na Tawia	Gaddo	Nyankómàgó

Volgordenamen

Er zijn ook namen gebaseerd op de volgorde van geboorte, de volgorde na een tweeling en de volgorde van geboorten na hertrouwen.

Volgorde	Mannelijke naam	Vrouwelijke naam	Variant
eerstgebore	Píèsíe		Berko (m), Arko (m), Dede (f), Dedei (f), Abaka, Kande (f)?
tweede	Mǎnu	Máanu	Evelia (f)
derde	Meńsã́	Mánsã	Mensah, Mansah
vierde	Anan, Anané		Annan
vijfde	Núm, Anúm
zesde	Nsĩã́		Essien
zevende	Asón	Nsṍwaa	Esson, Ansong
achtste	Bótwe		Awotwe, Awotwie
negende	Ákron, Nkróma	Nkróma	Akun, Ackon, Nkrumah
tiende	Badú	Badúwaa	Bedu
elfde	Dúkũ
twaalfde	Dúnu
laatste	?	Kaakyire
eerste van een andere echtgenoot	?	?

Speciale geboorteplaats

Kinderen worden ook genoemd naar de geboorteplaats of naar de omstandigheden van de geboorte.

Plaats	Mannelijke/vrouwelijke naam	vertaling
in het veld	Afúom	op de boerderij
op de weg	Ɔkwán	de weg
in oorlogstijd	Bekṍe, Bedíàkṍ	oorlogstijd
gelukkige omstandigheid	Afiríyie	goed jaar
na de dood van de vader	Antó	ik kende hem niet
na lange kinderloosheid	Nyamékyε	gift van God
vroeggeboorte of ziekelijk	Nyaméama	wat God gegeven heeft (kan niemand afnemen)
vader weigert verantwoordelijkheid	Obím̀pέ	niemand wil hem/haar
vader weigert verantwoordelijkheid	Yεmpέw	wij willen je niet

Overige namen en betekenissen

Adofo - Degeen die liefheeft
Kumi - Krachtig

Voorbeelden

De meeste Ghanezen hebben ten minste één naam in dit systeem. Bijvoorbeeld:

De eerste president van Ghana, Kwame Nkrumah, werd Kwame genoemd omdat hij op een zaterdag was geboren en Nkrumah omdat hij de negende geborene was.
Kofi Atta Annan, de zevende secretaris-generaal van de Verenigde Naties, heeft deze namen gekregen omdat hij op een vrijdag was geboren (Kofi) als helft van een tweeling (Atta) en als vierde kind (Annan).

Bronnen

Bronnen, noten en/of referenties

Akan Teleteaching course
Aukaans/Engelse bibliotheek
J.E. Redden and N. Owusu (1963, 1995). Twi Basic Course. Foreign Service Institute (Hippocrene reprint). ISBN 0-7818-0394-2
Florence Abena Dolphyne (1996). A comprehensive course in Twi (Asante) for the Non-Twi learner. Ghana Universities Press, Accra. ISBN 9964302452

↑ Bartle, Philip F.W. (January 1978). Forty Days; The AkanCalendar. Africa: Journal of the International African Institute. 48 (1): 80–84 (Edinburgh University Press). DOI: 10.2307/1158712. Gearchiveerd van origineel op 29 januari 2021.

[1] Bartle, Philip F.W. (January 1978). Forty Days; The AkanCalendar. Africa: Journal of the International African Institute. 48 (1): 80–84 (Edinburgh University Press). DOI: 10.2307/1158712. Gearchiveerd van origineel op 29 januari 2021.

[1]