İzmir-moordaanslag

De redenen achter de moordpoging moeten gezocht worden in de concurrentie. Tijdens de Turkse Onafhankelijkheidsoorlog was niet iedereen in het Turks verzet het ermee eens, dat Atatürk de leiding had genomen over het Turks verzet en later toen Turkije gesticht werd daar de president van werd. Een andere reden was, dat de latere seculaire hervormingen van Atatürk bij zijn presidentschap veel weerstand opriepen bij de meer islamitisch georiënteerde parlementsleden en bestuursfunctionarissen.

 

Tijdens een stedenbezoek door land zou Atatürk de stad İzmir bezoeken op 14 juni 1926.^[1] De aanslag was op die betreffende dag gepland om plaats te vinden in het Kemeraltı district van İzmir op een kruispunt, waar Atatürks auto zou vertragen. Op dat moment zou Ziya Hurşit geweerschoten lossen vanaf het Gaffarzâde hotel, terwijl Gürcü Yusuf en Laz İsmail bommen op de auto zouden gooien vanuit de kapperszaak onder hotel. Vervolgens zouden de drie ontsnappen met Çopur Hilmi en Giritli Şevki, die in een auto in een zijstraat op hen zouden wachten. Vervolgens zouden ze dan met hulp van de motorboot van Giritli Şevki vluchten naar het naburige Griekse eiland Chios.

Het plot werd op het allerlaatste moment onthuld door de gouverneur van İzmir Kâzım bey, die een dag voor de geplande moordaanslag een telegram stuurde naar aan Atatürk, die zich op dat moment vanwege zijn stedenbezoek in de stad Balıkesir bevond en de volgende dag volgens plan naar İzmir zou afreizen.^[2] In het betreffende telegram beschreef Kâzım bey hoe hij achter de plannen van de moordenaars was gekomen. De dag ervoor kreeg hij nieuws van zijn vriend Sarı Efe Edip Bey, waarmee hij samen in de Turkse Onafhankelijkheidsoorlog had gevochten, om 's avonds ergens heen te gaan om een ontmoeting te hebben met een officier genaamd Hilmi en Ziya Hurşit. Bij die ontmoeting werd hem gevraagd om mee te werken aan het moordcomplot. Kâzım bey deed toen alsof hij zou meewerken, waarna hij nadere informatie verkreeg over hun plannen en de betrokken mensen in het complot. Na afloop van de ontmoeting besloot Kâzım bey de volgende dag Atatürk rechtstreeks in te lichten in plaats van de politie te verwittigen, omdat hij niet zeker was of dat leden van de İzmirse politie ook in het complot zaten.

De verdachten werden gearresteerd en een hoorzitting begon door een onafhankelijkstribunaal om ze te berechten.^[3][4] Bij de hoorzitting, eerst gehouden in İzmir en later in Ankara, bleek dat er een grotere oppositiegroep achter de aanslag zat. Een aantal leden van de opgeheven Progressieve Republikeinse Partij, een aantal oude leden van het Comité voor Eenheid en Vooruitgang en de Karakol-beweging werden verdacht. Meerdere personen werden gearresteerd en voorgeleid bij de hoorzitting. Van de 130 ondervraagde personen kregen er 19 de doodstraf, 7 werden verbannen, 2 kregen gevangenisstraf en 34 werden vrijgelaten.

 

 

 

Doodstraf

1. Ziya Hurşit
2. Laz İsmail
3. Gürcü Yusuf
4. Çopur Hilmi
5. Ahmet Şükrü Bey
6. Mehmet Arif Bey
7. İsmail Canbulat (Hoewel hij eerst berecht werd tot 10 jaar gevangenisstraf, werd dit uiteindelijk veranderd in de doodstraf)^[5]
8. Sarı Efe Edip Bey
9. Abidin Bey
10. Halis Turgut Bey (Hoewel hij eerst berecht werd tot 10 jaar gevangenisstraf, werd dit uiteindelijk veranderd in de doodstraf)^[5]
11. Rüştü Pasha
12. Hafız Mehmet
13. Miralay Rasim Bey
14. Kara Kemal (Hij werd berecht tot de doodstraf bij verstek, maar pleegde zelfmoord op 27 augustus 1926, toen men hem op het spoor was)
15. Abdülkadir Bey (Hij werd berecht tot de doodstraf bij verstek en werd gevangen genomen, terwijl hij op het punt stond naar Bulgarije te ontsnappen. Later werd hij berecht in Ankara en opnieuw ter dood veroordeeld. Vervolgens werd hij geëxecuteerd in de nacht van 31 augustus 1926.)

Gevangenisstraf

1. Sürmeneli Vahap (Hij werd eerst veroordeeld tot 10 jaar opsluiting in een fort, maar werd uiteindelijk verbannen naar Konya)

Vrijspraak

Doodstraf

1. Mehmet Cavit Bey
2. Hilmi Bey
3. Nail Bey
4. Nâzım Bey

Gevangenisstraf

1. Vehbi Bey (aanvankelijk veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf, maar werd uiteindelijk verbannen)
2. Hüsnü Bey (aanvankelijk veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf, maar werd uiteindelijk verbannen)
3. İbrahim Bey (aanvankelijk veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf, maar werd uiteindelijk verbannen)
4. Ethem Bey (aanvankelijk veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf, maar werd uiteindelijk verbannen)
5. Rahmi Bey (aanvankelijk veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf, maar werd uiteindelijk verbannen)
6. Rauf Orbay (aanvankelijk veroordeeld tot 10 jaar gevangenisstraf, maar werd uiteindelijk verbannen)
7. Ali Osman Kâhya (10 jaar gevangenisstraf)
8. Salih Kâhya (10 jaar gevangenisstraf)

Vrijspraak

Bronnen

• Kuyaş, Ahmet (June 2012). İzmir Suikastı-1926. NTV Tarih (41).
• Savaşal Savran, Gülten, 1926 İzmir Suikastı ve İstiklal Mahkemeleri. Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi (2006).
• Anıl, Yaşar Şahin (2005). Mahkeme Tutanaklarına Göre İzmir Suikastı Davası. Kastaş Yayınları. ISBN 9789752820593.
• Kocahanoğlu, Osman Selim (September 2012). Atatürk'e Kurulan Pusu: İzmir Suikastinin İçyüzü, 4.. Temel Yayınları, İstanbul. ISBN 978-975-410-064-8.
• Mehmetefendioğlu, Ahmet, Gürel, Cemal Necip (Fall 2012). İzmir Suikastı Mahkûmları İçin 1956 Yılında Yapılan Bir İade-i İtibar Girişimi. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi.

Referenties

• Mumcu, Uğur (1992). Gazi Paşa'ya Suikast. Uğur Mumcu Vakfı Yayınları. ISBN 9758084097.
• Sönmez, Pakize (1994). Atatürk'e İzmir Suikastinin İçyüzü. Detay Yayıncılık.
• Kandemir, Feridun (1955). İzmir Suikastinin İçyüzü (I-II). Tarih Yayınları.
• Avcı, Cemal (2007). İzmir Suikasti: Bir Suikastin Perde Arkası. IQ Kültür-Sanat Yayıncılık, İstanbul. ISBN 9789752551138.
• Özoğlu, Hakan (2011). Cumhuriyetin Kuruluşunda İktidar Kavgası: 150'likler, Takrir- i Sükun ve İzmir Suikastı. Kitap Yayınevi, İstanbul. ISBN 978-6051050812.
• Erman, Azmi Nihat (1971). İzmir Suikasti ve İstiklâl Mahkemeleri. Temel Yayınları, İstanbul.
• Kılıç, Sümer (1994). İzmir Suikastı: İddianame ve Kazım Karabekir'in Savunması. Emre Yayınları, İstanbul. ISBN 9789757369332.