Veluwsche Stoomtrein Maatschappij

Veluwsche Stoomtrein Maatschappij (VSM)
Algemene informatie
Land	Nederland
Hoofdvestiging	Beekbergen
Actief	1975-heden
Website	www.stoomtrein.org
Beheer
Trajecten	Dieren – Apeldoorn
Trajectlengte	22 km
Portaal    Openbaar vervoer

De Veluwsche Stoomtrein Maatschappij (VSM) is een stoomtreinmaatschappij die een toeristische treindienst exploiteert op de spoorlijn Dieren - Apeldoorn op de Veluwe in de Nederlandse provincie Gelderland.

De stoomtreinritten zijn populair bij toeristen en daarom rijdt de VSM van begin april tot eind oktober iedere zondag. In de zomer zelfs zeven weken lang zes dagen per week en rijdt de stoomtrein drie dagen per week door naar Dieren.

De VSM is een vrijwilligersorganisatie en is opgericht in 1975. In het jaar daarvoor vatten enkele personen uit het lokale toeristische bedrijfsleven het plan op een nieuwe toeristische attractie op te richten in de vorm van een stoomtreindienst. De NS gaf toestemming om op de goederenspoorlijn tussen Apeldoorn en Dieren te rijden.^[1]

De VSM doet in de normale (groene) dienstregeling de stations Apeldoorn, Beekbergen, Loenen en Eerbeek aan. Op de terugweg vanuit Eerbeek hebben de reizigers in Beekbergen 45 minuten de tijd om het Museumstoomdepot van de VSM te bezoeken. Daarna rijdt de trein nog op en neer naar Apeldoorn. In de zomer rijdt de stoomtrein zeven weken lang, zes dagen per week. Op de dinsdag, woensdag en donderdag ook naar Dieren.

Jaarlijks wordt in het eerste volle weekend van september het stoomtreinfestival 'Terug naar Toen' georganiseerd, waarbij alle bedrijfsvaardige locs en rijtuigen worden ingezet. De afgelopen jaren zijn tijdens het festival meer dan 10 stoomlocomotieven actief. Op de stations van Beekbergen en Loenen zijn tal van attracties en bezienswaardigheden te vinden zoals oude voertuigen, stoomwalsen, modelbanen e.d.

Hoogtepunt was een aantal jaar de laatste rit op zaterdagavond van Apeldoorn naar Beekbergen, met een trein getrokken door alle bedrijfsvaardige stoomlocomotieven. In 2005 en 2006 bestond deze trein uit 10 locomotieven, de Oostenrijkertrein en de Blokkendozentrein. In verband met de te grote publieke belangstelling is er in 2007 om veiligheidsredenen met deze traditie gebroken.

• In Beekbergen bevindt zich aan de Dorpstraat van de bebouwde kom van Lieren een werkplaats voor regulair onderhoud aan het rollend materieel zoals locomotieven en rijtuigen. Het materieel dat op rijdagen wordt gebruikt wordt hier gestald.
• In Apeldoorn bevindt zich aan de Rijnstraat/Kanaal Zuid een werkplaats voor groot onderhoud en restauratiewerkzaamheden. Deze werkplaats is niet voor publiek toegankelijk.

De VSM startte de treindienst op 14 juli 1975 met de kort daarvoor verworven stoomlocomotief 094 055, afkomstig van de Deutsche Bundesbahn. Wegens de slechte staat waarin deze verkeerde, werd deze al in 1976 afgevoerd en vervangen door o.a. de locs 23 076 en 80 036. In de volgende jaren werd de collectie stoomlocomotieven verder uitgebreid. De VSM beschikt in 2023 over 17 stoomlocomotieven en 23 diesellocomotieven.^[2] Voorts zijn er 33 spoorwegrijtuigen en vele goederenwagens.

De meeste stoomlocomotieven zijn afkomstig uit Duitsland, van de Deutsche Bundesbahn en de Deutsche Reichsbahn. Ook zijn er twee locs uit Polen en één uit Oostenrijk.

De VSM beschikt over stoomlocomotieven van de Duitse Baureihen 23, 41, 44, 50, 52, 52.80, 64, 65, 80 en de Poolse TKp 23 en TKp 5353. De meeste zijn gebouwd in de jaren veertig en vijftig. De oudste locomotief in het bezit van de VSM is de 80 036 uit 1929. Deze is sinds 1976 aanwezig.

De VSM bezit een grote en brede collectie Nederlandse diesellocomotieven uit de jaren vijftig. De diesellocomotieven zijn afkomstig van de Nederlandse Spoorwegen. Er zijn locomotoren (NS 200), rangeerlocs (NS 500) en lijndiesellocs (NS 2200 en NS 2400). Van de serie 2400 bezit de VSM de unieke 2530 met lagere motorhuiven en een hogere cabine. Hierdoor heeft de machinist een aanmerkelijk beter uitzicht dan bij de rest van de serie. De 2530 was oorspronkelijk lila geschilderd, en reed tot augustus 2019 bij de VSM in de bruine kleur die zij in de jaren zestig had. Sinds september 2019 rijdt de 2530 weer in de oorspronkelijke lila kleur.

Sinds mei 2018 beschikt de VSM ook over een ex-Amerikaanse loc NS 2000, een type dat uit Nederland was verdwenen, maar waarvan een soortgenoot uit de Verenigde Staten is gehaald.

• 
  Station Beekbergen; circa 1905.
• 
  Station Beekbergen; 2008.
• 
  Station Beekbergen, perronzijde in 1995.
• 
  Locomotief DR 52 8139 met tender voor te Station Beekbergen in 1995.
• 
  Interieur VSM-werkplaats met locs 52 8053, 50 3654 en TKp 23 te Beekbergen.
• 
  Loc 52 8091-2 stond enige tijd bij het AMC in Amsterdam-Zuidoost voordat deze naar de VSM kwam.
• 
  Loc 52 8139 met een kerstrit nadert Station Eerbeek; 26 december 2016.
• 
  Loc 23 071 met rijtuigen Mat '24 op weg van Beekbergen naar Loenen; 2 september 2018.
• 
  Locs 65 018 (SSN) en 23 071 (VSM) met rijtuigen Mat '24 op weg van Beekbergen naar Loenen; 4 september 2016.
• 
  In 2019 mocht de VSM de landelijke sinterklaasintocht regelen.
• 
  Trein tijdens het evenement 'Terug naar Toen' met vijf stoomlocs in voorspan: 23 076 + 50 3654 + 23 071 + 44 1593 + 50 307 en 64 415; 31 augustus 2018.
• 
  Reizigerstrein met loc 44 1593 van Beekbergen naar Loenen; 3 september 2017.
• 
  Loc 50 3654 met goederentrein naar Apeldoorn; 3 september 2017.
• 
  Locs 52 3879 en 52 8139 met goederentrein van Beekbergen naar Loenen; 8 september 2019.
• 
  Loc 64 415 met Oostenrijkse rijtuigen bij Beekbergen; 4 september 2016.
• 
  Trein van de VSM met Oostenrijkse rijtuigen tijdens een winterrit; 26 december 2010.
• 
  Gastoptreden van de locs 'Bison' (SGB) en 'Bello' (SHM) met reizigerstrein; 6 september 2015.
• 
  Locs 2299 en 2530 met goederentrein naar Beekbergen; 6 september 2015.
• 
  Loc 2459 met goederentrein van Apeldoorn VAM naar Beekbergen; 2 september 2018.
• 
  Loc 2530 (weer) in lila uitvoering met goederentrein bij Beekbergen; 8 september 2019.
• 
  VSM 50 3564/50 307, Lunteren, Stoom op de Heideweek 25 aug 2007
• 
  23 076 in Dieren
• 
  50 3654-6 bij de overgang loubergweg (Eerbeek)
• 
  Sik 306 in werkplaats apeldoorn

Nummer	Bouwjaar (fabriek)	Opmerkingen[4]	Afbeelding
Stoomlocomotieven
DB 23 071	1956 (Arnold Jung Lokomotivfabrik)	In revisie
DB 23 076	1956 (Arnold Jung Lokomotivfabrik)	Dienstvaardig
DR 41 241	1940 (AEG)	Dienstvaardig
DR 44 193	1940 (Fried. Krupp Aktiengesellschaft Essen)	Ex VSM, sinds 2022 van de BEM - Bayerisches Eisenbahnmuseum e.V.[5]
DR 44 1085	1942 (Lokomotivfabrik Floridsdorf)	Buiten dienst
DR 44 1593-1	1943 (Societé Alsacienne de Constructions Mecaniques)	Dienstvaardig
DR 50 307	1940 (Lokomotivfabrik Floridsdorf)	Dienstvaardig, ex-50 3564
DR 50 0073-2	1943 (Societé Franco-Belge)	Sinds 2020 in bruikleen aan de ZLSM in Simpelveld en is naar de ZLSM overgebracht. Buiten dienst, ex-Vennbahn 50 3666. Oliestook
DR 50 3520	1941 (Berliner Maschinenbau)	Ex VSM, sinds 2022 van de BEM - Bayerisches Eisenbahnmuseum e.V.[5]
DR 50 3618	1942 (Skoda Lokomotivbau Pilsen)	Gesloopt
DR 50 3654-6	1942 (Berliner Maschinenbau)	Dienstvaardig
DR 50 3681-5	1940 (Henschel & Sohn)	Buiten dienst
DR 52 532	1943 (L. Schwartzkopff)	Bij de ZLSM in Simpelveld
DR 52 3879	1944 (Lokomotivfabrik Floridsdorf)	Dienstvaardig, ex-SSN 52 3879
DR 52.8010	1943 (Lokomotivfabrik Floridsdorf)	Buiten dienst
DR 52.8053	1943 (Henschel & Sohn)	Wacht op revisie
DR 52.8091	1943 (Lokomotivfabrik Floridsdorf)	Buiten dienst
DR 52.8139	1943 (Arnold Jung Lokomotivfabrik)	In revisie
DB 64 415	1936 (Arnold Jung Lokomotivfabrik)	Dienstvaardig
DB 65 018	1955 (Kraus Maffei)	Sinds oktober 2019 aanwezig bij de VSM. Bedrijfsvaardig, voor 10 jaar gehuurd van de Stoom Stichting Nederland. Laatste uit een serie van 18.
DB 80 036	1928 (Hohenzollern AG)	In revisie
DB 094 055	1921 (Hanomag)	In 1976 gesloopt
RAG 777	1953 (Krupp)	In 1981 verkocht aan SSTT
PKP TKp 23	1957 (Chrzanów)	Wacht op revisie
PKP TKp 5353	1957 (Chrzanów)	Buiten dienst
Locomotoren en rangeerlocomotieven
NS 116	1930 (Schwarzkopff)	Dienstvaardig
NS 218	1935 (Werkspoor, Amsterdam)	Dienstvaardig
NS 225	1935 (Werkspoor, Amsterdam)	Dienstvaardig
NS 265	1936 (Werkspoor, Amsterdam)	Dienstvaardig
NS 289	1938 (Centrale Werkplaats NS, Zwolle)	Verkocht, staat nu in Winterswijk
NS 306	1938 (Centrale Werkplaats NS, Zwolle)	Motorblok zit in de 307
NS 306/307	1940 (Werkspoor, Amsterdam)	Dienstvaardig
NS 309	1940 (Werkspoor, Amsterdam)	Dienstvaardig
NS 321	1940 (Werkspoor, Amsterdam)	Dienstvaardig
NS 532	1954 (English Electric)	Dienstvaardig
NS 604	1956 (English Electric)	gesloopt
NS 618	1956 (English Electric)	Buiten dienst
NS 636	1956 (English Electric)	Dienstvaardig
NS 650	1956 (English Electric)	Buiten dienst/ in revisie
NS 661	1957 (English Electric)	Gesloopt in 2015
TM 565	(H. Breuer & Co)	Buiten dienst
MAK 400023	1959 (Machinenbau Kiel)	In 2006(?) naar HKS metals Amsterdam
Deutz 55779 (ESSO)	1954 (Deutz)	Ging in 2012 naar DSP in Tilburg
Diesellocomotieven
NS 2019	1943 (Whitcomb)	Buiten dienst[6]
NS 2203	1955 (Allan Rotterdam)	Buiten dienst
NS 2207	1955 (Allan Rotterdam)	Buiten dienst
NS 2233	1956 (Allan Rotterdam)	Dienstvaardig
NS 2299	1959 (Allan Rotterdam)	Dienstvaardig
NS 2412	1954 (Alsthom)	Dienstvaardig
NS 2459	1956 (Alsthom)	Dienstvaardig
NS 2530	1957 (Alsthom)	Dienstvaardig
DR 100 093-2	1968 (LEW)	Buiten dienst, in 1995 naar VEB tractie

Nummer	Tractie	Naam	Bouwjaar	Opmerkingen	Afbeelding
T 6	Diesel		1936	Op 4 augustus 1975 arriveerde in Apeldoorn motorrijtuig T6 van de Mindener Kreisbahnen. De VSM verwierf dit rijtuig van de Noord Nederlandse Museumbaan. Het motorrijtuig kwam alleen in 1976 in die functie in dienst. Hij werd begin 1980 gesloopt.
M 1503	Diesel	'Uil'	1955	In 1955 door Talbot (Aken) als VT3 gebouwd voor de AG Ruhr-Lippe-Eisenbahnen. In 1967 naar de Hümmlinger Kreisbahn. In 1971 naar de SHM. In 1982 naar VSM, in 1984 ook bij de Hoogovens.[7][8] Gesloopt in 1994.

De VSM beschikt over een grote collectie rijtuigen. In de stoomtreindienst worden met name de 'Oostenrijkers' ingezet. Deze tweeassige rijtuigen zijn in de jaren vijftig door de Österreichische Bundesbahnen gebouwd op oude onderstellen. Met hun open balkons zijn ze bij het publiek populair.

Aan Nederlands materieel heeft de VSM zes rijtuigen van het type 'Blokkendoos' (mat '24), rijtuigen uit de jaren twintig die oorspronkelijk in elektrische treinen reden. Hieronder is ook de B 8501: een van de rijtuigen uit het prototype Blokkendoos-treinstel uit 1924. Er zijn ook 10 rijtuigen van het type 'bolkop', waaronder de ABC 7301, het oudste en laatste vooroorlogse rijtuig van dit type, drie rijtuigen Plan D en zes Plan K.

Naast deze rijtuigen beschikt de VSM over de 'blauwe trein', een luxe trein samengesteld uit restauratierijtuigen van de Compagnie Internationale des Wagons-Lits en van Oost-Duitse oorsprong. Deze trein wordt met name gebruikt voor gezelschapsritten en sinds 2009 ook voor brunch- en dinerritten op feestdagen.

Behalve de bedrijfsvaardige rijtuigen heeft de VSM een slaaprijtuig, dat tijdens meerdaagse ritten op het hoofdspoornet door VSM-vrijwilligers gebruikt wordt, en een aantal niet-bedrijfsvaardige Oost-Duitse rijtuigen.

Maatschappij en nummer	Bouwjaar (fabrikant), opmerkingen	Opmerkingen	Afbeelding
Oostenrijkse rijtuigen
ÖBB BD 251	1953 (Simmering, Oostenrijk)	Spantenwagen, ex ÖBB 47810
ÖBB B 261	1955 (St. Pölten, Oostenrijk)	Spantenwagen, ex ÖBB 38851
ÖBB BR 271	1953 (Simmering, Oostenrijk)	Spantenwagen
ÖBB B 272	1954 (Simmering, Oostenrijk)	Spantenwagen
ÖBB B 274	1957 (St. Pölten, Oostenrijk)	Spantenwagen
ÖBB B 275	1956 (St. Pölten, Oostenrijk)	Spantenwagen
ÖBB B 276	1957 (St. Pölten, Oostenrijk)	Spantenwagen
Nederlandse rijtuigen
NS B 8501	1923 (Hawa, Hannover, Duitsland)	Mat '24
NS C 8503	1925 (Werkspoor, Amsterdam)	Mat '24
NS C 8505	1925 (Werkspoor, Amsterdam)	Mat '24
NS Aec 8508	1927 (Werkspoor, Amsterdam)	Mat '24, andere nummers Abec 8508, Bec 8508, 165 080, 30 84 974 1 618-x. Afkomstig van de SGB
NS WR 8527	1928 (Werkspoor, Amsterdam)	Mat '24
NS C 8535	1929 (Beijnes, Haarlem)	Mat '24
NS C 8536	1929 (Beijnes, Haarlem)	Mat '24
NS mC 9018	1926 (Werkspoor, Utrecht)	Mat '24, Gesloopt in 2015
NS ABC 7301	1935 (Werkspoor, Amsterdam)	Bolkoprijtuig, enige overgebleven uit deze serie
NS AB 7704	1950 (Werkspoor, Utrecht)	Plan D
NS AB 7705	1950 (Werkspoor, Utrecht)	Plan D
NS RD 7658	1951 (Beijnes, Beverwijk)	Plan D. In mei 2018 naar de BSH te Haarlem.
NS C 7838	1951 (Werkspoor, Utrecht)	Plan D
NS AB 7355	1957 (Beijnes, Beverwijk)	Plan K
NS AB 7359	1957 (Beijnes, Beverwijk)	Plan K
NS AB 7367	1957 (Beijnes, Beverwijk)	Plan K
NS AB 7370	1958 (Beijnes, Beverwijk)	Plan K. Via Stichting Brabant Rail en het Stoomcentrum Maldegem naar VSM.
NS AB 7377	1958 (Beijnes, Beverwijk)	Plan K
NS AB 7378	1958 (Beijnes, Beverwijk)	Plan K. Afkomstig van de SGB.
Wagon-Lits rijtuigen
CIWL WR 2855	1925 (Birmingham, Engeland)
CIWL WR 4267	1927 (Birmingham, Engeland)
CIWL WR 4269	1927 (Metropolitan, Engeland)
(Oost-)Duitse rijtuigen
DR WR 055 117		Mitropa
DR B 32 633	1935-'39	Reihe 36, type B4ipüho. Via Deutsche Reichsbahn naar ÖBB.
DR WLAB 054 182	1967 (Görlitz, Duitsland)	Mitropa
DR WLAB 054 125	1962 (Görlitz, Duitsland)	Mitropa
DR WLS 055 025		Mitropa
DR 61 50 89-80 008-5	1969 (VEB Bautzen, Duitsland)
DR 89-40 019-5
BE Pw 4i 101	1928 (Waggonfabrik Wismar)	In 1979 naar de Grafschafter Modell- und Eisenbahn-Club te Nordhorn.
BE B4i 202 (VSM 481)	1929 (Waggonfabrik Wismar)	In 1979 naar de Grafschafter Modell- und Eisenbahn-Club te Nordhorn.
BE B4i 204	1929 (Waggonfabrik Wismar)	Verbouwd in de jaren 50. Werd bij VSM verbouwd tot restauratiewagen met nummer BR 482. In 1990 naar de MBS als AR44.

Tijdens de intocht van Sinterklaas van 2019 in Apeldoorn verving de VSM de Pakjesboot 12 omdat het kanaal van Apeldoorn te smal was voor de boot. Bovendien kreeg Sinterklaas dat jaar een nieuw paard dat bang was voor water. Sinterklaas maakte daarom dat jaar gebruik van de trein in plaats van de stoomboot. De trein werd getrokken door stoomlocomotief 23 071 uit 1956.

• Lijst van toeristische spoorwegen en museumlijnen in Nederland

• Veluwsche Stoomtrein Maatschappij
• Railmusea in Nederland
• Nederlandse Museummaterieel Database

Zie de categorie VSM van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.