Paul Hörbiger

Paul Hörbiger
Algemene informatie
Geboren	Boedapest, 29 april 1894
Overleden	Wenen, 5 maart 1981
Land	Oostenrijk
Werk
Beroep	acteur
Handtekening
(en) IMDb-profiel
(mul) TMDb-profiel
Portaal    Film

Paul Hörbiger (Boedapest, 29 april 1894 - Wenen, 5 maart 1981)^[1][2][3] was een Oostenrijkse acteur.

Paul Hörbiger groeide op als zoon van de ingenieur Hanns Hörbiger en zijn echtgenote Leopoldine met drie broers in het keizerrijk Oostenrijk-Hongarije. In 1902 verhuisde de familie naar Wenen. Na het eindexamen aan het Stiftgymnasium St. Paul in het Lavantdal vervulde hij vrijwillig zijn militaire dienstplicht tijdens de Eerste Wereldoorlog in een bergartillerie-regiment. Meermaals onderscheiden werd hij in november 1918 bevorderd tot luitenant. Door de oorlog verloor zijn vader zijn hele vermogen wegens investeringen in oorlogsaandelen.

Door toeval kwam hij in aanraking met het acteren. Hij voltooide de Schauspielschule Otto in Wenen en startte in 1919 een artiestenloopbaan bij het Stadttheater Reichenberg (tegenwoordig Liberec) in Bohemen en van 1920 tot 1926 bij het Deutsche Theater in Praag. Met een verbintenis bij het Deutsches Theater Berlin van Max Reinhardt van 1926 tot 1940 lukte Hörbiger de grote doorbraak. Vanaf 1929 speelde hij vervolgens bij de Baranowsky-podia en bij het Cabaret der Komiker. Van 1940 tot 1943 was hij te zien in het ensemble van het Weense Burgtheater. Hij trad op bij de Salzburger Festspiele in 1943 als Papageno, samen met Gusti Huber in Die Zauberflöte van Wolfgang Amadeus Mozart. In 1936 richtte hij met de regisseur E.W. Emo en de Oostenrijkse consul Karl Künzel in Berlijn de Algefa-Film op.

In 1964 nam hij samen met Hans Moser het muziekalbum Servus Wien op. Vanaf medio jaren 1960 wijdde hij zich meer aan het theaterwerk, omdat hij in zijn filmrollen te erg werd afgerekend op de rol van de gemoedelijke persoon. Vanaf 1965 was hij weer lid van het ensemble van het Burgtheater. Daarnaast speelde hij in talrijke tv-films. Hörbigers laatste première bij het Burgtheater vond plaats in 1979 met Komödie der Eitelkeit van Elias Canetti, waarin hij nogmaals de pet droeg van de diender, zoals eerder in de film Hallo Dienstmann van Franz Antel.

In de jaren 1930 werd Hörbiger met geluidsfilms een der populairste Duitstalige acteurs. In zijn rollen vertolkte hij het type van een lieftallige, levenslustige persoon. In Hans Moser vond hij een partner.

Na de oorlog kon Hörbiger in tegenstelling tot zijn schoonzus Paula Wessely^[4] zijn carrière zonder onderbreking voortzetten. Bij de commissie ter bevrijding van het nationaalsocialisme getuigde hij ten gunste van zijn broer Attila. Terwijl deze in de jaren 1950 hoofdzakelijk theater speelde, was Paul meestal in film en televisie te zien. Tot zijn bekendste films in deze tijd behoorden onder andere Der dritte Mann, Hallo Dienstmann, Der Raub der Sabinerinnen, Mädchenjahre einer Königin, Die Deutschmeister en Charleys Tante.

Net als zovele andere artiesten stelde ook Hörbiger zich in 1938 beschikbaar voor de oproep voor de volksstemming over de samenvoeging van Oostenrijk en Duitsland. In zijn autobiografie vermeldde hij, dat hij en zijn vrouw bij de stemming met nee had gestemd.

Hij gebruikte zijn populariteit om veel Joodse collega's uit de Weense artiestenwereld te helpen vluchten naar Zwitserland. In 1944 werd hij door Joseph Goebbels op de Gottbegnadeten-Liste geplaatst als onvervangbare artiest, die geen dienstplicht of verplicht werk hoefde te verrichtten en een bepaalde bewegingsvrijheid genoot. Tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog sloot Hörbiger zich aan bij een kleine verzetsgroep, die was opgericht in Wenen door Richard Patsch en kon meerdere persoonlijkheden overhalen voor het verzet, waaronder Theo Lingen en Oskar Sima^[5]. Zijn politieke status en zijn onaantastbaarheid had hij blijkbaar onderschat na overhandiging van een cheque van 3000 Reichsmark aan de verzetsgroep met zijn handtekening. Nadat dit bekend werd, werd hij door het nazi-regime gearresteerd en wegens hoogverraad ter dood veroordeeld. Het einde van de oorlog redde hem waarschijnlijk het leven.

Van 1947 tot 1949 was Hörbiger president van de voetbalclub First Vienna FC 1894.

Paul Hörbiger was sinds 1921 getrouwd met de actrice Josepha 'Pipa' Gettke. Hij had vier kinderen: Christl (geb. 1922), Hansi (1926 – 1929), Monica (geb. 1930) en Thomas, die ook acteur werd.

Privé investeerde Paul Hörbiger in de jaren 1950 veel energie in het onderzoek naar de mysterieuze dood van zijn derde broer Alfred op 31 juli 1945, die op 54-jarige leeftijd in de Innsbrucker Universiteitskliniek was overleden. Terwijl zijn andere broer Attila geloofde in een natuurlijke oorzaak, deed Paul aangifte tegen onbekend van moord. Er volgden 15 processen met opgravingen en autopsies van het lichaam. Zijn verhouding met zijn broer raakte hierdoor ontwricht. Wegens een gebrek aan bewijs werden in 1963 meerdere gerechtsprocedures gestaakt. Later verzoende hij zich weer met zijn broer.

Paul Hörbiger overleed op 5 maart 1981 op 86-jarige leeftijd in Wenen. Hij werd bijgezet in een eregraf van de stad Wenen op de Weense Zentralfriedhof.

• 1942: Staatsacteur
• 1964: Ereteken van de Republiek Oostenrijk
• 1964: Eremedaille van de bondshoofdstad Wenen
• 1969: Kameracteur
• 1969: Goldenes Filmband voor jarenlang en voortreffelijk werk in de Duitse film
• 1972: Girardi-Ring
• 1974: Österreichisches Ehrenkreuz voor Wetenschap en Kunst Eerste Klasse
• 1977: Erering van de stad Wenen
• 1980: Nestroy-Ring