Voet (lengtemaat)

Methode voor het maken van een meetstok van 16 voet, naar een houtsnede in *Von urspruong der Teilung, Maß und Messung deß Ertrichs der Ecker, Wyngarten, Krautgarten, und anderer Velder* door Jacob Köbel (Oppenheim, 1522).

De voet (Engels: foot, meervoud feet) is een lengte-eenheid die in Angelsaksische landen veel wordt gebruikt (zie ook: Brits-Amerikaans maatsysteem). Het eenheidssymbool is ft, of ' (een enkel accentteken). De maat komt ongeveer overeen met de Romeinse pes.

Van oudsher verwees de lengtemaat 'voet' naar de (gemiddelde) lengte van een menselijke voet. De maat verschilde van streek tot streek en raakte in de loop van de 19e eeuw in onbruik door de invoering van het metrieke stelsel. In Engeland (en Engelssprekende landen) bleef het oude maatsysteem veel langer bestaan.

Als tegenwoordig over een 'voet' wordt gesproken, wordt dan ook meestal een internationale voet bedoeld, die gelijk is aan de Engelse voet.

De internationale voet

Hoewel de voet geen SI-eenheid is, is de lengte ervan in 1958 internationaal vastgelegd via de inch (geldig sinds 1 juli 1959). Een inch is exact gelijk aan 2,54 cm en er zitten 12 inches in één voet. Hiermee is een voet 304,8 mm = 0,3048 m = 381/1250 m. Eén meter is dan dus 1/0,3048 ofwel ongeveer 3,28 voet.

De voet wordt gebruikt in de luchtvaart om de vlieghoogte mee aan te geven: op trans-Atlantische vluchten wordt vaak gevlogen op een hoogte van 30.000 voet, ongeveer 9 kilometer hoog.

Ook wordt de voet veel in de scheepvaart gebruikt om lengte van schepen aan te geven. Ook de maten van containers worden in voet uitgedrukt: een lengte van 20 of 40 voet, bij een standaard breedte van 8 voet en een standaard hoogte van 8 voet en 6 inch (8' 6").

Er zitten 3 voet in een yard en 5280 voet in een Engelse mijl.

Vierkante voet

Een vierkante voet (Engels: square foot) is het kwadraat van de lengtemaat: 0,3048 m × 0,3048 m, dus ongeveer 0,0929 m² groot. In een vierkante meter gaan 10,764 ft².

De vierkante voet (v.v.) wordt anno 2011 in Nederland nog altijd gebruikt bij de verkoop van leer om de oppervlakte van lederen vellen en perkament aan te geven.

Kubieke voet

Eén kubieke voet (Engels: cubic foot) is de lengtemaat tot de derde macht: ongeveer 0,0283 m³. In 1 m³ gaan ongeveer 35,315 ft³. Voor het volume van hout wordt nog de board foot gebruikt, dit is een volume van 1 voet x 1 voet x 1 inch.

Voet naar land

De voet in Frankrijk

Tot de invoering van het metrieke stelsel in 1799 gebruikte Frankrijk officieel de koningsvoet (pied de roi), met een lengte die 1/6 was van de toise, een staaf die in Parijs bewaard werd, in Grand Châtelet. In sommige delen van het land gebruikte men een eigen standaardvoet die afweek van de koningsvoet. De lengte van de koningsvoet was 324,8 mm (maar voor 1667, toen de staaf vervangen werd, iets langer: 326,6 mm). Van 1812 tot 1837 werd in de detailhandel als overgang naar de definitieve invoering van het metrieke stelsel een nieuwe voet van 333,3 mm toegestaan, de pied metrique van het "mesures uselles" systeem. Daarna werd gebruik van de voet als lengtemaat verboden.

De voet in Nederland

Aan de voorgevel van het stadhuis van Leiden is een ijzeren staaf bevestigd van één Rijnlandse voet lang. Deze diende om de maatstaven van de marktkooplui op te ijken.

De lengtemaat voet was in het verleden niet eenduidig gedefinieerd en verschillende plaatsen hadden ieder hun eigen, vaak niet met elkaar overeenkomende maatvoering. Afhankelijk van de plaats was een voet ook nog eens verdeeld in 10, 11, 12 of 13 duimen. De hier getoonde waarden zijn voorbeelden, in de praktijk had bijna elke stad en streek zijn eigen maat. In Nederland was de meest gebruikte voet de Rijnlandse voet.

De Amsterdamse voet is 0,2831 meter (onderverdeeld in 11 Amsterdamse duimen). De VOC voerde deze voet in 1650 als standaard in
De Blooise voet is 0,301 meter
De Bossche voet is 0,287 meter
De Honsbossche en Rijpse voet is 0,285 meter
De Kaapse voet is 0,3149 meter (12 Kaapse duimen)
De Maastrichtse voet is 0,287 meter
De Rijnlandse voet is 0,3140 meter (onderverdeeld in 12 Rijnlandse duimen)
De Rotterdamse voet is 0,2823 meter (onderverdeeld in 11 Rotterdamse duimen)
De Schouwse voet is 0,311 meter

De voet in België

De Antwerpse voet is 0,2868 meter (onderverdeeld in 11 Antwerpse duimen)
De Aalsterse voet is 0,2770 meter
De Brusselse voet is 0,2758 meter
De Doornikse voet is 0,2978 meter
De Henegouwse voet is 0,2934 meter
De Leuvense voet is 0,2855 meter
De Luikse voet is 0,2918 meter
De Mechelse voet is 0,278 meter
De Nijvelse voet is 0,2770 meter
De Brugse voet is 0,2743 meter
De Kortrijkse voet is 0,2976 meter
De Veurnse voet is 0,2728 meter
De Ieperse voet is 0,2729 meter
De Oudburgse voet is 0,2753 meter
De Dendermondse voet is 0,2756 meter

De voet in Duitsland

De Akense voet is 0,2807 meter
De Hamburgse voet is 0,2860 meter = 12 Zoll
De Lübecker voet is 0,2876 meter = 12 Zoll
De Pruisische voet is 0,3138 meter = 12 Zoll
De Rijnlandsche voet is 0,3139 meter = 12 Zoll

De voet in Engeland

Engelse ijkmaten bij de sterrenwacht van Greenwich

De Engelse voet is 0,3048 meter (de internationale voet, zie boven).

De voet in de VS

In de VS wordt de internationale voet (international foot) aangehouden, maar in sommige staten, zoals Arizona en Montana, gebruikt men de U.S. survey foot voor landmeetkundige doeleinden. De U.S. survey foot is gedefinieerd als 1200/3937 meter, een breuk met een oneindig aantal decimalen achter de komma, ongeveer 0,3048006096... meter. Omdat niet altijd duidelijk is welke voet is gebruikt voor oude projecten, en omdat over grote afstanden het minieme verschil gaat optellen is men het National Geodetic Survey Project begonnen, met als doel het uitfaseren van de U.S. survey foot. Vanaf 1 januari 2023 moeten alle staten van de VS zijn overgegaan op de internationale voet.^[1]

De voet in Denemarken

De Deense voet is 0,3139 meter

De voet in Zweden

De Zweedse voet is 0,2960 meter

De voet in Italië

De Venetiaanse voet is 0,3480 meter

Bronnen, noten en/of referenties

↑ (en) Putting the Best “Foot” Forward: Ending the Era of the U.S. Survey Foot (1959 to 2022). NIST. Geraadpleegd op 18 september 2020.

[1] (en) Putting the Best “Foot” Forward: Ending the Era of the U.S. Survey Foot (1959 to 2022). NIST. Geraadpleegd op 18 september 2020.

[1]

Lengtematen:	uur gaans · mijl · gaarde of roede · el · voet · palm · duim · lieue
Oppervlaktematen:	hoeve · bunder · morgen · mud · gras · gemet · dagwand · hont · loopense · schepel · schat · spint · roede · wind
Inhoudsmaten:	last · mud · schepel · spint · kan · kop · malder
Vloeistofmaten:	okshoofd · aam · anker
Gewichtsmaten:	pond · ons · lood · grein · scrupel