Assemblage (kunst)

Assemblage is een kunstzinnig proces waarbij driedimensionale gevonden voorwerpen bedacht samengevoegd worden tot een nieuwe compositie. De kunstwerken die op deze wijze ontstaan, noemt men assemblages. Het gaat hier in het algemeen om beeldhouwkunst, vaak met raakvlakken aan schilderkunst (in de zin van een object aan de muur) en met collage (in de zin van het gebruik van gevonden vormen). De term werd in 1953 voor het eerst gebruikt door Jean Dubuffet, die het aanvankelijk toepaste op een aantal van zijn eigen twee-dimensionale werken uit papier (assemblages d'empreintes) en later op zijn sculpturen van hout en spons.

Men kan in de kunstgeschiedenis een rode draad volgen beginnend bij de collagetechnieken van het kubisme en het dadaïsme via het gebruik van kant-en-klare voorwerpen als readymade, bijvoorbeeld het fietswiel op het krukje door Marcel Duchamp en het fietsstuur gemonteerd aan het zadel van Pablo Picasso en dan via het irrationele combineren van onderwerpen dat te zien is in het surrealisme naar de heterogene accumulaties van de popart in de jaren 60 van de twintigste eeuw.

Assemblage als kunstzinnige werkwijze werd bekend door de tentoonstelling The Art of Assemblage, die in 1961 gehouden werd in het Museum of Modern Art in New York. Er werd terug gekeken en er werden tijdgenoten gepresenteerd. Op deze tentoonstelling was werk te zien van de Europese kunstenaars Georges Braque, Jean Dubuffet, Marcel Duchamp, Pablo Picasso en Kurt Schwitters en van de Amerikanen Man Ray, Joseph Cornell, Robert Rauschenberg, Wallace Berman, Bruce Conner, Edward Kienholz en William C Seitz.

Door de beweging van het nouveau réalisme werd deze beeldende aanpak ook in Europa bekend. Reële objecten werden aan dragers gemonteerd en de reliëfs werden als schilderijen of wandobjecten gepresenteerd. Assemblages kunnen geconserveerd worden door ze in brons te gieten of door ze in een vitrine of objectkast te plaatsen. De triviale voorwerpen die bestanddeel zijn van het beeld of wandobject kunnen hun originele texturen behouden of voorzien worden van een monochrome verflaag.

In de moderne beeldhouwkunst wordt het begrip assemblage veelvuldig gebruikt bij het definiëren van de constructie van metaalsculpturen, bestaande uit metalen onderdelen zoals buizen, vaten, H-profielen en metaal afkomstig van de schroothoop. Ook in de glasbeeldhouwkunst, bijvoorbeeld bij een glaskunstenaar als Dale Chihuly kan men spreken van assemblage.

De Verbeke Foundation beheert een uitgebreide kunstverzameling bestaande uit collages en assemblages van de 20e eeuw. Deze wordt tentoongesteld in een museale ruimte in de Vlaamse gemeente Kemzeke.

De assemblages worden tot op heden door verschillende kunstenaars gemaakt. Kunstenaars die met assemblages bekend werden zijn behalve de reeds genoemden:

• In de Verenigde Staten: James Rosenquist, Jasper Johns, George Segal, Robert Watts, Red Grooms, Richard Artschwager, Louise Nevelson, David Smith.
• In België: Camiel Van Breedam, Marcel Broodthaers, Danny Matthys, Panamarenko, Vic Gentils, Ludo Giels. Remo Martini, Annie Debie.
• In Duitsland: Hans Bellmer, Wolf Vostell, H.A. Schultz, Markus Meurer
• In Engeland: Allen Jones, Anthony Caro, Richard Hamilton, Eduardo Paolozzi.
• In Frankrijk: Martial Raysse, Arman, Daniel Spoerri, Christo.
• In Italië: Alberto Burri
• In Nederland: Henk Peeters, Jan Henderikse, Carel Visser, Wim T. Schippers en Woody van Amen.
• In Oostenrijk: Dieter Roth
• In Zwitserland: Jean Tinguely.

• 
  Daniel Spoerri,
• 
  Christo
• 
  Wolf Vostell
• 
  Robert Rauschenberg
• 
  Woody van Amen
• 
  Ingo Klöcker, Primeur, 2010
• 
  Carel Visser, Pleinbeeld, 1998
• 
  David Smith, Cubi VI, 1963
• 
  Bernhard Luginbühl, Kleiner Zyklop, 1967
• 
  Jean Tinguely, Heuraka - Zürichhorn
• 
  Anthony Caro, Black Cover Flat, 1974
• 
  Dale Chihuly, 2005

• William C. Seitz: The Art of Assemblage. Exhib. October 4 - November 12, 1961, The Museum of Modern Art, New York, 1961.
• William C. Seitz, The Art of Assemblage, Doubleday, 1962.
• Stephan Geiger: The Art of Assemblage. The Museum of Modern Art, 1961. Die neue Realität der Kunst in den frühen sechziger Jahren, (Proefschrift Universiteit Bonn 2005), München 2008, ISBN 978-3-88960-098-1
• Sophie Dannenmüller: "Un point de vue géographique: l'assemblage en Californie", in L'art de l'assemblage. Relectures, sous la direction de Stéphanie Jamet-Chavigny et Françoise Levaillant. Presses universitaires de Rennes, collection "Art & société", Rennes, 2011.
• Sophie Dannenmüller: "L'assemblage en Californie: une esthétique de subversion", in La Fonction critique de l'art, Dynamiques et ambiguïtés, sous la direction de Evelyne Toussaint, Les éditions de La Lettre volée / Essais, Bruxelles, 2009.
• Sophie Dannenmüller: "Bruce Conner et les Rats de l'Art", Les Cahiers du Musée national d'art moderne, Editions du Centre Pompidou, Paris, n^o 107, avril 2009, p. 52-75.
• Tatlin, Vladimir Evgrafovich "Counter-relief (Material Assortment)"^[1]

• Installatie (kunstwerk)
• Gemengde techniek

• Assemblage, definitie bij Art History
• Assemblages van Markus Meurer bij Collectie de Stadshof