Straat van Kertsj

Straat van Kertsj
Locatie	Oekraïens/ Russisch grondgebied
Coördinaten	45° 19′ NB, 36° 34′ OL
Diepte (max.)	18 m
Breedte	4 km
Max. breedte	15 km
Lengte	40 km
Foto's
De Straat van Kertsj vanaf de Krim
Portaal    Geografie

De Straat van Kertsj^[1] (Russisch: Ке́рченский проли́в, Oekraïens: Керченська протока, Krim-Tataars: Keriç boğazı) is de zeestraat die de verbinding vormt tussen de Zwarte Zee en de Zee van Azov. Westelijk ligt het schiereiland Kertsj, een onderdeel van de Krim, en oostelijk het schiereiland Taman in het district Temrjoekski, in de kraj Krasnodar met daarvoor het eiland Toezla.

De zeestraat is genoemd naar de stad Kertsj op de Krimse oever. In de oudheid stond de straat bekend als de Cimmerische Bosporus (niet te verwarren met de Thracische Bosporus, die nu nog steeds als Bosporus bekend staat). De Turken en Tataren noemen de straat Yenikale.

De Krim was tot 2018 vanuit Rusland alleen te bereiken met een veerboot vanaf Port Kavkaz. De reis over de weg, via Oekraïne, was moeizaam door de slechte politieke verhouding tussen de twee landen.^[2] Voor de veerboten stonden vaak lange files.^[2]

In de tweede helft van de 19e eeuw maakte Vladimir Mendeleev, ingenieur en officier van de marine van het Keizerrijk Rusland, concrete plannen voor een vaste oeververbinding door de straat van Kertsj. Hij stelde een dam voor tussen de Tuzla Spit en de Pavlovskikaap op de Krim ten zuiden van de stad Kertsj, ongeveer de locatie van de brug die in de 21e eeuw gebouwd werd.^[3]

Ook de Britten waren rond 1900 geïnteresseerd in een verbinding hier, voor een spoorweg naar hun kolonie India. Daar kwam het niet van, maar ze legden wel een telecommunicatiekabel door de straat. In het begin van de 20e eeuw werden nieuwe ontwerpen gemaakt voor een brug. Door de uitbraak van de Eerste Wereldoorlog, de Russische Revolutie en de Russische Burgeroorlog kwam daar niks van terecht, maar Jozef Stalin haalde de plannen in 1934 uit de kast.^[4] Hij wilde een spoorlijn vanaf Cherson in het zuiden van Oekraïne via de Krim naar het schiereiland Taman en langs de Zwarte Zeekust via Soechoemi naar de Georgische havenstad Poti.

Het besluit tot de brug werd eind jaren 1930 genomen.^[4] De Sovjetfabrieken konden destijds de productie niet aan van de ijzeren onderdelen van de enorme brug. Nog voor het begin van de Tweede Wereldoorlog werden deze in Duitsland besteld.^[3] Vlak voor de Duitse invasie van de Sovjet-Unie was de route Feodosija naar Kertsj al aangelegd. Ook Adolf Hitler was geïnteresseerd in de oeververbinding voor strategisch-militaire doeleinden en gaf in maart 1943 opdracht voor de bouw van een 4,8 kilometer lange auto- en spoorbrug om het verplaatsen van de troepen naar de Kaukasus te vergemakkelijken. De Duitsers gebruikten voor de brug de delen die de Sovjets bij hen hadden besteld.^[3]

Er werd een begin mee gemaakt en een kabelbaan om spullen over de straat te vervoeren functioneerde, maar het Duitse leger werd al teruggedrongen naar het westen voordat de brug gereed was. De restanten bleven staan en werden door de Sovjets gebruikt om de bouw van de brug te hervatten. Op 3 november 1944, op tijd voor de 27e viering van de Oktoberrevolutie, reed de eerste trein over de brug. Tijdens de koude winter van 1945 werd de brug door ijsgang zwaar beschadigd. Er volgden studies naar een tijdelijke en een nieuwe brug, maar de Sovjet-autoriteiten legden zich uiteindelijk neer bij een veerboot die in 1953 opende en ook treinen vervoerde.^[4]

Zie Toezla voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In de Straat van Kertsj ligt het eilandje Toezla. Het is in 1925 ontstaan, toen de smalle landengte, die het destijds met Taman verbond, door een storm wegspoelde. Op grond daarvan kan men stellen dat het eilandje tot het huidige Rusland behoort. Toezla werd echter tot de oblast Krim gerekend en later tot de Oekraïense Socialistische Sovjetrepubliek en daarna het onafhankelijke Oekraïne. Het verloop van de grens is omstreden. Russische voornemens om een verbinding aan te leggen met Toezla leidden eind 2003 tot heftige Oekraïense protesten.

De Russische annexatie van de Krim in maart 2014 had tot gevolg dat de zeestraat, en dus ook Toezla, volgens de Russische geopolitieke doctrine binnen Rusland zelf kwam te liggen.

Zie Krimbrug voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Op 25 april 2010 tekenden de toenmalige Oekraïense president Viktor Janoekovytsj en de toenmalige Russische president Dmitri Medvedev een principeovereenkomst om brug te bouwen over de Straat van Kertsj.^[5] Er werden verschillende varianten uitgezocht en in 2011 koos Oekraïne voor de noordelijke variant, een ruim tien kilometer lange brug. Deze zou moeten lopen van de Fonarkaap, de meest oostelijke punt van de Krim, naar Maly Koet op het Russische vasteland.^[6] Volgens Medvedev zou de brug voor de Olympische Winterspelen 2014 in Sotsji gebouwd worden.

Na de annexatie van de Krim in 2014 gaf Medvedev, inmiddels de Russische premier, opdracht om te beginnen met de bouw ervan. Het Russische staatsbedrijf Avtodor kreeg de opdracht om het project met een geschatte kostprijs van 3 miljard dollar uit te voeren.^[7] De bouwtijd werd geraamd op 3 à 4 jaar en de brug kon de veerdienst over de zeestraat vervangen. Zonder openbare aanbesteding gunde Avtodor de daadwerkelijke bouw aan Strojgazmontazj, een aannemer zonder ervaring in de bruggenbouw.^[2] De eigenaren waren de gebroeders Rotenberg, vertrouwelingen van Russische president Vladimir Poetin.^[2]

Poetin opende de Krimbrug op 15 mei 2018.^[8] De verbinding, zuidelijk van de bovengenoemde veerdienst, is 19 km lang en bestaat uit 7 km van het Russische schiereiland Taman, naar het eiland Toezla, 6,5 km over Toezla, en 5,5 km van Toezla naar de Krim. Over de brug liggen een brede verkeersweg en een spoorweg.

In 2017 ging Oekraïne in beroep bij een arbitragehof over het gebruik van de Straat van Kertsj. Sinds de opening van de Krimbrug in mei 2018 controleerde Rusland de grootte van schepen die konden passeren. Er werden nieuwe regels opgelegd en herhaaldelijk Oekraïense schepen aangehouden.^[9] Op 25 november 2018 blokkeerde de Russische marine de zeestraat en werden drie Oekraïense boten die van Odessa naar Marioepol reisden in beslag genomen door Russische oorlogsschepen; 24 Oekraïense matrozen werden vastgehouden.^[10][11][12] Een dag later, op 26 november 2018, riep het Oekraïense parlement de staat van beleg af langs de kustgebieden van Oekraïne en de grenzen met Rusland.^[13][14][15]

Op 8 oktober 2022, ten tijde van de Russische invasie van Oekraïne, liep de brug door een explosie zware schade op. Hierdoor werd de logistiek tussen Rusland en de Krim tijdelijk ernstig belemmerd.^[16]

Zie de categorie Straat van Kertsj van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.