Eerste klas (openbaar vervoer)

De printervriendelijke versie wordt niet langer ondersteund en kan weergavefouten bevatten. Werk uw browserbladwijzers bij en gebruik de gewone afdrukfunctie van de browser.

Op grotere stations bevond zich vroeger een aparte wachtkamer voor de eerste klasse, zoals in Haarlem.

De eerste klas of eerste klasse is de meest luxueuze comfortklasse in het openbaar vervoer, vooral in treinen maar ook bij sommige andere vormen van vervoer, zoals op schepen. Vroeger hadden ook sommige tramlijnen eerste klas.

In een aantal landen heeft de eerste klas een andere naam. Zo heet zij bij de Thalys comfort 1 en bij de langeafstandstreinen in Australië gold kangaroo service.^[1] Andere vervoersvormen, zoals het vliegtuig, gebruiken aanduidingen zoals first class, businessclass, executive class, comfort class, star class, royal class.

De eerste klas heeft een hoger tarief dan de tweede klas en onderscheidt zich door comfortabelere, ruimere zitplaatsen, meer beenruimte en regelmatig extra faciliteiten, zoals aansluitingen voor werken met laptops. In sommige landen houdt het in dat er een meer persoonlijke service is. In het vliegtuig is de catering beter. Ook is de eerste klas doorgaans rustiger dan de tweede klas door het prijsverschil.

Meestal zijn de eerste en tweede klas door wanden gescheiden. Een uitzondering gold voor de Nederlandse DE1, bijgenaamd Blauwe Engel. Dit treintje, bestaande uit slechts een rijtuig, had twee compartimenten (roken en niet roken) en de eerste klas bestond uit acht zitplaatsen in het niet-rokencompartiment, zonder scheidingswand. In vliegtuigen bestaat de scheiding vaak uit een gordijn, dat, om veiligheidsredenen, tijdens de start en landing geopend wordt.

Sommige treinen zoals de voormalige TEE en de eerste Duitse Intercitytreinen hadden uitsluitend eerste klas. Daarentegen hebben sommige lokale treinen in het geheel geen eerste klas.

Van buiten is de eerste klas herkenbaar aan het cijfer 1 en aan een gele streep over de lengte van de trein, boven de ramen. Bij de Nederlandse Spoorwegen, waar geel een huiskleur is, is die gele streep vervangen door een (soms geblokte) blauwe streep of een witte streep, ook wel boven én onder de ramen. In Nederlandse treinen waren de stoelen van de eerste klas tot het begin van de eenentwintigste eeuw vrijwel altijd blauw en de stoelen van de tweede klas rood. Daarna werd dat precies andersom: rode stoelen in de eerste klas en blauwe in de tweede.

Bij drukte kan een conducteur toestaan dat reizigers in de eerste klas plaatsnemen, ook als ze een tweedeklaskaartje hebben. Hierdoor vervalt echter het voordeel (meer rust) waar de eersteklasreizigers voor betalen. Ook in vliegtuigen kan men toestaan dat een tweedeklasreiziger in de eerste klas plaatsneemt (bij de plaatsreservering of achteraf) en zo'n reiziger heeft dan ook het voordeel van de betere verzorging.

De klapstoeltjes op het balkon van een trein behoren tot de tweede klas.

Geschiedenis

Vroeger was er bij de spoorwegen nog een derde klas. Per 3 juni 1956 werd op voordracht van de UIC de eerste klas afgeschaft en werd in Europa overgegaan op een tweeklassensysteem. Vervolgens werd de toenmalige derde klas gewijzigd in de huidige tweede klas en de toenmalige tweede klas werd eerste klas. De oorspronkelijke eerste klas, die alleen in grensoverschrijdende treinen nog aanwezig was, keerde in 1957 bij de TEE terug als speciale toeslag op de eerste klas.

Buiten Europa, in landen als bijvoorbeeld Thailand en India bestaan nog meer dan 2 klassen en is het verschil in comfort en verzorging tussen de eerste klas en andere klassen vaak aanzienlijk.

In de tijd dat er nog aparte compartimenten waren voor de twee geslachten, waren die in de eerste klas vaak aangeduid als "dames" en "heren" en in de derde klas als "mannen" en "vrouwen".