keel

vervoeging van
	kelen

Nederlands

Uitspraak

Geluid: keel (hulp, bestand)
IPA: / kel / (1 lettergreep); /keːl/

Woordafbreking

keel

Woordherkomst en -opbouw

[A] In de betekenis van ‘strot’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 901 ^[1]
[B] Leenwoord uit het Frans, in de betekenis van ‘rood (in de heraldiek)’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1350 ^[1]

Zelfstandig naamwoord

[A] de keel

v/m: (anatomie) voorste, uitwendige gedeelte van de hals
- De chauffeur kreeg een mes op zijn keel en moest zijn geld afstaan.^[2]
v/m: (anatomie) lichaamsopening beginnend achter in de mondholte waardoor voedsel en drank het lichaam in komt
- Wanneer een cliënt schrikt van een handeling of aanraking zal hij reflexmatig inademen waardoor de voedselbrok nog verder de keel in kan schieten.^[3]

Typische woordcombinaties

(België) neus-, keel- en oorheelkunde / (Nederland) keel-, neus- en oorheelkunde

Synoniemen

strot

Hyponiemen

blauwkeel, bruinkeel, geelkeel, grijskeel, holkeel, roodkeel, witkeel

Afgeleide begrippen

Uitdrukkingen en gezegden

de baard in de keel hebben

de overgang van jongensstem naar mannenstem ondergaan hebben (door de groei van het strottenhoofd)

een brok in de keel hebben

verdrietig of ontroerd zijn

de keel schrapen

een schrapend geluid maken in de keel, als voorbereiding om te gaan spreken

de keel smeren

drinken (van met name alcoholische dranken)

de keel kost veel

drankverslaving kan leiden tot armoede

praten met een hete aardappel in de keel

bekakt praten

een keel opzetten

schreeuwen

Het hangt mij de keel uit

Ik heb er genoeg van, ik ben het helemaal zat

▸ De soupers aan het hof beginnen me behoorlijk de keel uit te hangen.^[4]

iemand het mes op de keel zetten

iemand door bedreiging of intimidatie tot iets trachten te dwingen

iemand naar de keel vliegen

iemand aanvallen

iets niet door de keel krijgen

iets uit afkeer niet op kunnen eten

zijn hart klopte in zijn keel

hij was heel erg ongerust, bang

• Mijn hart bonkte in mijn keel en de rest van de dag stond ik op scherp. ^[5]

Anagrammen

elke, leek

Vertalingen

anatomie

Afrikaans: keel ^(af)
Albanees: fyt ^(sq) m
Arabisch: حَلْق ^(ar) (ḥalq) m
Deens: strube ^(da) g, svælg ^(da)
Duits: Kehle ^(de) v
Engels: throat ^(en)
Frans: gorge ^(fr) v
Fries: kiel ^(fy)
Indonesisch: tenggorok ^(id), tekak ^(id)

heraldiek

Engels: gules ^(en)
Frans: gueules ^(fr) m

Spaans: gules ^(es) m
Zweeds: hals ^(sv) g

Zelfstandig naamwoord

[B] het keel o

(heraldiek) rood
- Wapen van Hendrik I, hertog van Brabant: in (sabel) een leeuw van goud (ingekleurd), getongd en genageld van keel.^[6]

Werkwoord

keel

eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van kelen
- Ik keel.
gebiedende wijs van kelen
- Keel!
(bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van kelen
- Keel je?