doen

• Geluid:  doen    (hulp, bestand)
• IPA: / dun / (1 lettergreep)

• doen

• erfwoord, in de betekenis van ‘handelen, plaatsen’ voor het eerst aangetroffen in 901 ^{[1] [2]}

afkomstig van: Middelnederlands: doen Oudnederlands: duon Germaans: *dōnan Indo-Europees: *dʰeh₁-

Verwant in Germaans: Engels: do (Angelsaksisch: dōn), Duits: tun, (Oudhoogduits: tuon), Fries: dwaan, dwo (Oudfries: dūa, duā)

Verwant in Romaans: Frans: faire Italiaans: facere Latijn: facere Spaans: hacer

• [2] beïnvloed door Frans  faire ww  ^[3]
• [5.2] vergelijk Frans "faire … par heure"

naamwoord van handeling
zelfstandig	bijvoeglijk
doen	doend
daad	gedaan
gedoe	doenlijk

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
doen dun	deed det	gedaan ɣə.'dan
onregelmatig	volledig

doen

1. overgankelijk een actie ondernemen

   • Laten we wat anders doen. 

   ▸ Het zal u zijn opgevallen dat het hotel hier en daar sporen vertoont van achterstallig onderhoud. We hebben nu eenmaal niet zoveel gasten meer als vroeger. Ook daaraan wil meneer Wang iets doen. Hij streeft naar een volle bezetting.^[4]

2. hulpwerkwoord maakt van een ergatief werkwoord een causatieve constructie
   In Belgisch-Nederlands wordt deze betekenis meer gebruikt, in Nederland is buiten formele taal "laten" meer gangbaar.

   • De hitte van de zon deed de boter smelten. 

   ▸ Iemand die op tien maanden tijd zijn omzet met zestig procent heeft doen stijgen, die moet zijn prijzen van buiten kennen.^[5]

   ▸ ik zag mannen, gekleed en opgemaakt als courtisanes aan lagerwal, die verliefd aan de armen van andere mannen voortsjouwden, soms struikend over hun overvloedige rokken, terwijl er uit de massa ook vrouwen opdoemden, gekleed als fikse kerels, die brutaal de nabijheid van jonge meisjes zochten om haar te benaderen met obscene voorstellen, die een sjouwer zouden doen blozen.^[6]

3. functioneren

   • Hij deed het goed op zijn werk. 

4. iets op een bepaalde plaats brengen

   • Hij doet de suiker in de suikerpot. 

5. een bepaalde waarde hebben
   1. (handel) als prijs hebben
      Vaak in combinatie met een geldbedrag per hoeveelheid.

      • Goud doet nu meer dan 50.000 euro per kilo. 

   2. (verkeer) als snelheid hebben

      ▸ Alleen krijg ik veel reacties van mensen die zich netjes aan 90 kilometer per uur houden en aan wier bumper daarom een vrachtwagen kleeft die ook 90 per uur doet. Die mensen, en ik begrijp dat, zouden liever 100 per uur mogen rijden.^[7]

6. ~ aan: iets beoefenen zonder dat het je beroep is

   • Hij deed aan bergbeklimmen. 

• [5.2] Dit is Belgisch-Nederlands, maar ook in België geen standaardtaal. ^[3]

• [1] verrichten
• [2] laten
• [4] plaatsen, zetten
• [5.1] kosten, opbrengen
• [5.2] rijden

• Aangifte doen

• Cadeau doen

• Doen alsof je neus bloedt

• Een beroep op iets of iemand doen

• Een gebedje doen

• [1]: Dat doet me wat

• [1]: Het is daarom te doen

• [1]: Iemand iets/wat doen

• [1]: Er is niets aan te doen

• [1]: Iets gedaan krijgen

• [1]: Iets van de hand doen

• [1]: Iets vriendelijk doen

• [3]: In goeden doen

• [1] laten doen
• [5.1]: Opgeld doen

• [3] van doen zijn
• Zich te goed doen aan

• [1]: Jong geleerd is oud gedaan.

• [1]: Zo gezegd, zo gedaan.

• [1]: Wie goed doet, goed ontmoet.

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	doen	-
verkleinwoord	-	-

het doen o

1. het verrichten van een werk

   • Tegenwoordig is niet het spreken belangrijk, maar het doen. 

• In goeden doen zijn

• Het woord doen staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "doen" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.[8]

• frequentie in teksten in het Nederlands uit België, op een 7-puntsschaal: ^[9]

        7

• frequentie in teksten uit België, vergeleken met die in Nederland, op een 7-puntsschaal: ^[9]

        1

• Afgeleid van het Middelnederlandse doen, via het Nederlandse doen

doen

1. doen; een actie ondernemen

• (dialect) doet

• Afgeleid van het Oudhoogduitse duon, via het Middelhoogduitse duon

doen

1. doen
2. maken

• dinn
• dunn

ausdoen ëmdoen hindoen

ofdoen opdoen undoen

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd		voltooid deelwoord
	enkelvoud	meervoud
doen	dede	daden	ghedoen
onregelmatig	volledig

• [A] Afgeleid van het Proto-West-Germaanse *dōn, via het Oudnederlandse duon

[A] doen

1. doen

   «Ende hi sal alle daghe doen een lam onbesmet van dien seluen iaer. in holocaust den here. Altoes sal hij des morghens dat doen. -- 1477»^[1]

   En hij zal den Heer dagelijks een brandoffer offeren, een eenjarig lam zonder gebrek; dit zal hij elken morgen offeren. - Ezechiël 46-13

• Limburgs: doon
• Nederlands: doen
  • Afrikaans: doen

doen

1. toen

   «ENde van sauls huse was een knape die ciba hete. Ende doen die coninc tot hem geropen hadde: soe seide hi hem. Bistu cyba? Hi antwoerde Ic bin dijn knecht. -- 1477»^[2]

   En er was een knecht van het huis van Saul, genaamd Ziba; dien riepen zij tot David. En de koning sprak tot hem: Zijt gij Ziba? Hij sprak: Ja, uw knecht - 2 Samuël 9:2

• Vroegmiddelnederlandse woordenboek - Instituut voor de Nederlandse taal
• Middelnederlandse woordenboek - Instituut voor de Nederlandse taal

doen

1. doen

• Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?
• IPA: / ˈduːən /

• doen

Naar frequentie	14370

[A]: doen

1. nominatief bepaald mannelijk enkelvoud van do

[B]: doen

1. nominatief bepaald mannelijk enkelvoud van do

•  doet zn , o

•  done ww 
•  oden zn 
•  onde zn 

• Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?
• IPA: / ˈduːən /

• doen

[A]: doen

1. nominatief bepaald mannelijk enkelvoud van do

[B]: doen

1. nominatief bepaald mannelijk enkelvoud van do

•  doet zn , o

•  done ww 
•  node zn 
•  oden zn 

doen

1. doen