met

Nederlands

Uitspraak

Geluid: met (hulp, bestand)
IPA: / mɛt / (1 lettergreep)
- (Noord-Nederland): /mɛt/
- (Limburg): /mɛd/, /mɛt/

Woordherkomst en -opbouw

erfwoord, als voorzetsel aangetroffen vanaf 901 ^[1]

afkomstig van:

Middelnederlands: met, med

Oudnederlands: mit

Germaans: *midi

Indo-Europees: *medʰi-, *meta

Verwant in Germaans:

West: Engels: mid (Angelsaksisch: mid, miþ, mit), Duits: mit, (Oudhoogduits: mit, miti), Fries: mei (Oudfries: mith, mit, mei, mithi, mithe, methe)

Noord: Zweeds/Deens/Noors/Faeröers: med, (Oudnoords: með), IJslands: með

Oost: Gotisch: miþ

Andere talen:

Oudgrieks: μετά (metá)

Sanskriet: स्मत (smat)

Voorzetsel

met

en daarbij
- 's Ochtends eten we brood met beleg.
in gezelschap van
- Ik ga met hem mee.
als partner hebbende
- Morgen zal ik er met m'n manager over spreken.
als gevoel hebbende
- Hij bekeek de pentekening met interesse.
na, als gevolg van
- Het wordt er met de tijd niet beter op.
- Met Karels vertrek raken we een waardevolle collega kwijt.
gelijktijdig met, tijdens
- Met de schoolvakantie is het rustig in de stad.
ter gelegenheid van
- We zijn met mijn verjaardag naar de Keukenhof geweest.
gebruik makend van, door middel van, met behulp van
- Met dit mes werd de moord gepleegd.
- Ik reis morgen met de trein naar Purmerend.

«Met dat ik binnenkwam ging de telefoon over.»

Uitdrukkingen en gezegden

verkering hebben met

met dat

op hetzelfde moment, toen, zodra

Met Noach in de ark geweest zijn

erg oud(erwets) en uit de mode zijn

Met Sint Juttemis als de kalveren op het ijs dansen

Nooit! (Sint Juttemis valt op 17 augustus, en dan ligt er geen ijs)

Met alle winden waaien

door alles en iedereen laten beïnvloeden

Met andermans kalf ploegen

terwijl je de hulp van een ander gebruikt, doen alsof je het zelf alleen gedaan hebt

Met andermans veren pronken

weglopen met de ideeën van een ander ofwel: met iets van een ander zelf gaan pronken

Met bed en bult

met alles wat men bijeen kan pakken op reis gaan

Met de Franse slag doen

een taak (uit desinteresse) niet goed afmaken ofwel: weinig tijd/moeite in iets steken

Met de deur in huis vallen

meteen ter zake komen / onmiddellijk over datgene beginnen waarvoor men kwam zonder

Met de gebakken peren (blijven) zitten

voor de moeilijkheden opdraaien

Met de hand op het hart

eerlijk en gemeend

Met de handen in het haar zitten

niet weten wat je moet doen/Niet weten wat je er mee aan moet vangen

Met de helm (op) geboren zijn

de toekomst kunnen voorspellen

Met de hoed in de hand komt men door het ganse land.

iemand die vriendelijk is bereikt meer in het leven dan iemand die onaardig en onbeleefd is

Met de kippen op stok gaan

vroeg naar bed gaan

Met de kous op de kop thuiskomen

teleurgesteld thuiskomen

Met de maat waarmee gij meet, zal u weder gemeten worden.

op de manier zoals je een ander behandelt zal je ook zelf behandeld worden

Met de mond vol tanden staan

niet weten wat je moet zeggen/ergens versteld van staan

Met de muts naar iets gooien

ergens geen zorg aan besteden

Met de nachtschuit komen

erg laat

Met de nachtschuit vertrekken

het er erg stilletjes vandoor gaan

Met de natte vinger doen

Onnauwkeurig, overhaast of zonder de geschikte methode of middelen uitgevoerd werk

Met de nek aanzien

iemand negeren en duidelijk laten merken een hekel aan iemand te hebben

Met de noorderzon vertrekken

stil vertrekken

Met de paplepel ingeven

al heel jong iets leren

Met de pet naar iets gooien

niet echt moeite voor iets doen ofwel: zonder inzicht schatten

Met de pet rondgaan

Om geld vragen

Met de prins over de Maas geweest zijn

Veel meegemaakt hebben

Met de rug tegen de muur staan

geen kant op kunnen, hooguit een laatste uitweg

Met de vinger nawijzen

iemand uitgelachen

Met dubbel krijt schrijven

Te hoge prijzen rekenen

Met een gouden hengel vissen.

Door bedrog zijn doel halen.

Met een kanon op een mug schieten

Ophef maken om niks

Met een nat zeil thuiskomen

dronken thuiskomen

Met een schone lei beginnen

beginnen alsof er niets gebeurd is

Met een sisser aflopen

probleem leek heel groot, maar viel uiteindelijk reuze mee

Met één voet in het graf staan

iemand gaat bijna dood

Met een waterzeil thuiskomen

doornat zijn

Met geen pen te beschrijven zijn

iets niet met woorden kunnen zeggen

Met gelijke/dezelfde munt betalen

op dezelfde wijze op iemand reageren zoals die dat zelf naar jou deed

Met gesloten beurs betalen

door middel van een wederzijdse schuld het bedrag verrekenen

Met grote heren is het kwaad kersen eten

met hoge heren verlies je meestal

Met hangen en wurgen

Met hangende pootjes

bewust van schuld (thuis)komen

Met hart en ziel (doen)

met plezier en passie iets doen

Met het blote oog waarneembaar

Zichtbaar zonder optische hulpmiddelen

Met het ene been in het graf staan

niet lang meer te leven hebben

Met het hoofd tegen de muur lopen

mislopen

Met het verkeerde been uit bed stappen

een slecht humeur hebben

Met het water voor de dokter komen

zeggen wat je bedoelt

Met het zout komen als het ei op is.

met een oplossing komen als het probleem er niet meer is

Met hutje en mutje vertrekken

vertrekken met alles wat je maar hebt

Met iets op de proppen komen

Met kunst- en vliegwerk

Met lange tanden eten

met tegenzin eten

Met lege handen staan

niets meegenomen hebben

Met man en macht iets doen

iedereen werkt hard mee

Met man en muis vergaan

iedereen verdronk bij het vergaan van een schip

Met molentjes lopen

in de war zijn ofwel: niet goed bij het verstand zijn

Met onwillige honden is het slecht hazen vangen.

het is moeilijk om samen te werken met mensen die niet willen

Met open vizier strijden

openlijk zijn en eerlijk uitkomen voor de eigen mening in een conflict

Met opgestoken/opgestreken zeil naar iemand toe gaan

boos naar iemand toe gaan of boos bij iemand binnen komen

Met pak en zak (gaan)

met veel bagage gaan

Met passen en meten wordt de tijd versleten.

men moet het aanpakken en geen tijd met onbelangrijke dingen verspillen

Met sint-juttemis

Nooit!

Met spek schieten

overdrijven of opscheppen

Met stille trom vertrekken

vertrekken zonder iemand het te laten weten

Met tijd en stro rijpen de mispels

Met twee maten meten

niet gelijk behandeld worden (met dezelfde omstandigheden)

Met twee monden praten

jezelf tegenspreken in verschillende situaties ofwel: niet eerlijk zijn

Met twee tongen spreken

niet eerlijk zijn

Met vallen en opstaan (leren)

door mislukkingen leren

Met vlag en wimpel slagen

met zeer goede cijfers slagen

Met vuur spelen

met gevaarlijke dingen laks omgaan, gevaarlijke dingen doen

Met wortel en tak uitroeien

iets volledig bestrijden om er geen last meer van te hebben

Met zijn gat in de boter vallen

trouwen met een rijke vrouw ofwel: onverwacht veel geluk hebbende

Met zijn neus in de boter vallen

onverwacht voordeel hebben

Met zijn talenten woekeren

de persoonlijke mogelijkheden/gaven goed gebruiken

Met zijn tien geboden eten

zonder bestek met de vingers eten

Met zijn ziel onder de arm lopen

zich vervelen

met de hand gemaakt

niet machinaal gemaakt

Al vaak met dat bijltje gehakt hebben

het werk al vaker gedaan hebben en weten hoe het moet

Appels met peren vergelijken

twee totaal verschillende dingen vergelijken alsof ze eender zijn, waardoor de vergelijking onzinnig is

Dat zijn aambeien met slagroom.

dat zijn dingen die niets met elkaar van doen hebben.

De draak met iets steken

ergens niets van geloven en grapjes over gaan maken

De gek met iemand steken

spotten met iemand

De hand met iets lichten

minder streng zijn dan normaal

De kip met gouden eieren slachten

Een iets met veel rendement wegdoen

De ouderdom komt met gebreken.

als je ouder wordt ga je van alles mankeren

De weg naar de hel is geplaveid met goede voornemens.

veel goede voornemens hebben zonder ze daadwerkelijk uit te voeren

Dieven met dieven vangen

mensen die niet eerlijk zijn of gemeen, moet je op dezelfde manier ook behandelen

Dweilen met de kraan open

het probleem is zo erg dat de middelen te kort schieten

Een appeltje met iemand te schillen hebben

nog een rekening met iemand te vereffenen hebben, i.e. op vergelding/wraak uit zijn (of: nog een vervelend onderwerp te bespreken hebben)

Een dood kind met een lam handje.

Een nietswaardige zaak.

Een hartig woordje met iemand spreken.

Een loopje met iemand nemen

zich weinig van iemand aantrekken (die de leiding heeft)

Een schip met zure appels zijn/komen

iemand begint bijna met huilen ofwel: het naderen van een zware bui

Er met de pet naar gooien

je doet niet je best

Er met de pet niet bij kunnen

het niet willen/kunnen snappen

Ergens met lood in de schoenen naar toe gaan

ergens verschrikkelijk tegen opzien

Geen land met iemand kunnen bezeilen

met iemand niets kunnen beginnen omdat die niet wil

Het met iemand aan de stok hebben/krijgen

ruzie met elkaar hebben/krijgen

Het ene gat met het andere stoppen

het slecht beheren van geld door met de ene schuld de andere af te lossen

Het kind met het badwater weggooien

iets afkeuren omdat een klein deel niet goed is ofwel: het goede en waardevolle met het slechte en waardeloze weggooien

Het verstand komt met de jaren

naar mate je ouder wordt, word je wijzer en verstandiger

Het verstand komt met de jaren.

oudere mensen zijn wijzer en...jongere mensen mogen fouten maken

Huilen met de wolven in het bos

het er niet mee eens zijn maar wel de baas gelijk geven en bevestigen

Iemand met een kluitje in het riet sturen

een antwoord krijgen waar men niets aan heeft

Iemand met open armen ontvangen

erg hartelijk ontvangen worden

Iemand met schele ogen aankijken

Jaloers zijn op iemand

Iemand koeien met gouden horens beloven

iets moois beloven maar niet nakomen

Iets met Argusogen gadeslaan

iets met wantrouwen bekijken

Iets met argusogen bekijken

Iets met de mantel der liefde bedekken

iets niet met anderen bespreken maar stilzwijgen en accepteren

Iets met de moedermelk binnenkrijgen

iets leren in de eerste levensjaren

Iets met een korreltje zout nemen

iets beschouwen als overdreven

Iets met lede ogen aanzien

jaloers zijn, Iets met spijt aanzien

Iets met voeten treden

zich (bewust) niet aan de regels houden

Iets (met krijt) aan de balk schrijven

een gebeurtenis is zo belangrijk/bijzonder dat men het niet wil vergeten

Iets niet met droge ogen kunnen aanzien

letterlijk: gaan huilen/tranen bij het zien gebeuren van iets

Je ergens met een jantje-van-leiden van afmaken

Je moet roeien met de riemen die je hebt.

je moet gebruikmaken van de middelen die je ter beschikking staan

Lachen als een boer met kiespijn

Men kan geen ijzer met handen breken.

iets niet doen omdat er op dat moment de tijd/middelen niet voor handen zijn

Men moet vossen met vossen vangen.

je moet een slimme persoon vangen door slim te zijn

Men vangt meer vliegen met honing dan met azijn.

door vriendelijk te zijn bereik je meer bij iemand dan met lelijke woorden

Op goede voet staan met iemand

Vriendschappelijk of vertrouwelijk met iemand om kunnen gaan

Ouderdom komt met gebreken.

letterlijk

Rekening houden met iets.

Roeien met de riemen die je hebt

het moeten doen met dat wat je hebt

Spijkers met koppen slaan

eindelijk een stap vooruit in het proces

Tranen met tuiten huilen/schreien

heel erg huilen zonder dat het echt erg is

Vertrek met je luizen.

Pak je biezen.

Wie met pek omgaat, wordt ermee besmet.

wie met slechte mensen omgaat neemt de gewoontes van die mensen over

Zich met hand en tand verzetten

zich zich heftig verzetten en er alles aan doen om het niet te laten doorgaan

Zich er met Jantje van Leiden afmaken

Onzorgvuldig zijn en weinig aandacht aan het werk besteden

Zuinigheid met vlijt, bouwt huizen als kastelen.

door te sparen krijg je uiteindelijk een grote som geld

iemand met de neus op de feiten drukken

iemand iets duidelijk maken

Vertalingen

1.

Woordherkomst en -opbouw

Germaans *mati voedsel, vgl. Engels: meat

Woordafbreking

met

Zelfstandig naamwoord

het met o

arch. stukjes die overblijven bij het snijden van grotere stukken vlees.

Afgeleide begrippen

metworst, ondermet

Gangbaarheid

Het woord met staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "met" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.^[2]

Verwijzingen

↑ "met" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
↑ Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

Afrikaans

Uitspraak

IPA: /mɛt/
Geluid: met (hulp, bestand)

Woordherkomst en -opbouw

Leenwoord uit het Nederlands

Voorzetsel

met

met

Synoniemen

mee

Antoniemen

sonder

Cimbrisch

Woordherkomst en -opbouw

Afgeleid van het Middelhoogduitse mit

Voorzetsel

met + datief

met

Afgeleide begrippen

Engels

Werkwoord

met

ontmoette, ontmoet (in bv. heb ontmoet).
onvoltooid verleden tijd of voltooid deelwoord van meet (ontmoeten)

Middelhoogduits

Woordherkomst en -opbouw

Afgeleid van het Oudhoogduitse metu

Zelfstandig naamwoord

met

mede

Schrijfwijzen

mete

Middelnederlands

Woordherkomst en -opbouw

Afgeleid van het Oudnederlandse mit

Voorzetsel

met + datief

met

Verwante begrippen

mede

Nedersaksisch

Woordafbreking

met

Voorzetsel

met

met

Schrijfwijzen

mit

Verwante begrippen

mee

Pools

Uitspraak

IPA: /mɛt/

Zelfstandig naamwoord

met

genitief meervoud van meta

Tsjechisch

Uitspraak

IPA: /mɛt/

Woordafbreking

met

Zelfstandig naamwoord

met m onbezield

(sport) slingerbeweging van de benen tijdens het sporten op een toestel
(verouderd)(sport) gooi, worp

Verbuiging

	enkelvoud	meervoud
nominatief	met	mety
genitief	metu	metů
datief	metu	metům
accusatief	met	mety
vocatief	mete	mety
locatief	metu	metech
instrumentalis	metem	mety

Synoniemen

–
hod m onbezield, vrh m onbezield, házení o, metání o

Gelijkklinkende woorden

med

Paroniemen

meť

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.

Verwijzingen

Internetová jazyková příručka - Ústav pro jazyk český AV ČR (Tsjechisch)
Slovník spisovného jazyka českého - Ústav pro jazyk český AV ČR (Tsjechisch)
Příruční slovník jazyka českého - Ústav pro jazyk český AV ČR (Tsjechisch)

Zelfstandig naamwoord

met

genitief meervoud van meta

Veluws

Woordafbreking

met

Voorzetsel

met

met

Verwante begrippen

mee

West-Vlaams

Voorzetsel

met

met
«Boheemn is ‘n historische regio in Centroal Europa, die bestoat uut de westelikke twi derdn van de nu Tsjechische Republiek, met ‘n hoofdstad Praag.»
Bohemen is een historisch regio in Centraal-Europa, die bestaat uit de westelijke twee derde van deze Tsjechische Republiek, met de hoofdstad Praag.

[p{{{1}}}-1] "met" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3

[2] Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

[1]

[2]