पालि भाय्

पालि
उच्चारण	[paːli]
मू भाषी जनसंख्या	क्याम्बोडिया, बंगलादेश, भारत, लाओस, बर्मा, नेपाः, श्रीलंका, थाइल्याण्ड
Native speakers	मदूगु
भाषा परिवार	भारोपेली भाषा परिवार Indo-Iranian Indo-Aryan पालि
लिपि	ब्राह्मी लिपि व मेमेगु
भाषा कोड
ISO 639-1	pi
ISO 639-2	pli
ISO 639-3	pli

पालि भाय् (ब्राह्मि लिपिइ 𑀧𑀸𑀮𑀺) छगू प्राचीन प्राकृत भाषा ख। थ्व भाषा बुद्धकालीन समयय् यक्व प्रचलनय् दूगु खनेदु। यक्व बुद्ध धर्मया ग्रन्थ पालिइ च्वयातःगु दु। पालि दक्षिण एसियाया छगू मध्य इन्दो-आर्यन धर्मभाषा ख। बुद्ध धर्मया पालि ग्रन्थ वा त्रिपिटकया भाषा जूगुलिं थ्व भाय् व्यापक रुपं अध्ययन यायेगु परम्परा दु। थेरवाद बुद्धधर्मय् थ्व भाषायात पवित्र भाषाया रुपय् नालातःगु दु। ^[१]

थ्व भाषायात 'पाली' खँग्वःया छ्येलातःगु थीथी थेरवाद ग्रन्थय् खनेदु। थ्व खँग्वःया उत्पत्ति त्रिपिटकया टीकासफूलि जूगु सम्भावना दु। त्रिपिटकया टीकासफूलि पाली (अर्थात् मूल पाठयात उद्धृत याःगु हरफ)यात उकिया टीका/विवरण व स्थानीय भासय् भाय्हिलातःगु पाठ स्वया बायाःतयेगु शैली खनेदु।^[२] के आर नर्मनया विचाःकथं थ्व नांया उदय पालिभासा खँग्वलं जुल। कालान्तरय् थ्व खँग्वः अस्पष्ट जूजुं लिपा भाय्या नां हे पालि धका च्वयेगु चलन वल[1] ।^[२]:1

त्रिपिटकया दुने गनं नं थ्व खँग्वःया नां मवः। त्रिपिटकया टीकसफूलि थ्व भाषायात थाय्थासय् तन्ति धका धयातःगु दु गुकिया अर्थ सुका वा वंश ख। ^[२]:1 थ्व नां श्रीलङ्काय् करिब निगू सहस्राव्दीइ पालिभाषाया पूनर्जागरणय् प्रसिद्ध जूगु खनेदु। ^[३][1] : 1 ^:1 थ्व खँग्वः दकलय् न्हापा अट्ठकथाय् खनेदु धाःसा भाषायारुपय् थ्व खँग्वःया छ्येला श्रीलङ्काया पराक्रमबाहु चतुर्थ (१४१०?-१४६७)या शासनकालय् छगू च्वसुइ खनेदु।

पालि ग्रन्थ धाःगु पालि भासय् च्वयातःगु बुद्ध धर्मया ग्रन्थ ख। पालि ग्रन्थ पालि साहित्यया दकलय् तःधंगु भाग ख। पालि ग्रन्थयात छुं मू पुचलय् बायेछिं। थ्व पुचःत थथे दु-

• तिपिटक
• अनुपिटक
• अट्ठकथा
• टीका
• अन्य

तिपिटक पालि ग्रन्थया दकलय् मू ग्रन्थ ख। थ्व ग्रन्थ भगवान बुद्धया धर्मदेशनायात सूत्रबद्ध यानातःगु दु। तिपिटकयात वर्णन यासें मेमेगु ग्रन्थतयेगु रचना जूगु ख।

श्रीलङ्काय् पालिभासय् वंशावलीत च्वयेगु इतिहास दयाच्वन। थनया राजवंशावली पालि व सिंहल भासय् च्वयातःगु दु।

थ्व भाय् व संस्कृतया यक्व खँग्वः पर्यायय् खनेदु

प्यता आर्य सत्य

चत्वारि आर्यसत्यानि -- चत्तारि अरियसच्चानि (four noble truths)

१) दुःख (सं) -- दुक्ख (पा)

२) समुदय (सं) -- समुदय (पा) (origin, cause of ill)

३) निरोध (सं) -- निरोध (पा) (destruction of ill, cessation of ill)

४) मार्ग (सं) -- मग्ग (पा) (road, way)

आर्याष्टांग मार्ग (सं) -- अरिय अट्ठांगिक मग्ग (पा) (THE NOBLE EIGHTFOLD PATH)

१) सम्यग्दृष्टि (सं) -- सम्मदिट्ठि (पा) (right insight, right understanding, right vision)

२) सम्यक् संकल्प (सं) -- सम्मसंकप्प (पा) (right aspiration, right thoughts [right thoughts in the Theravada terminology denote the thoughts free from ill will, hatred, and jealousy)

३) सम्यग्वाक् (सं) -- सम्मवाच (पा) (right speech)

४) सम्यक् कर्मान्त (सं) -- सम्मकम्मन्त (पा) (right action)

५) सम्यग्जीव (सं) -- सम्मजीव (पा) (right livelihood, right living)

६) सम्यग्व्यायाम (सं) -- सम्मवयाम (पा) (right effort)

७) सम्यक्स्मृति (सं) -- सम्मसति (पा) (right memory, right mindfulness)

८) सम्यक्समाधि (सं) -- सम्मसमाधि (पा) (right concentration)

• बुद्ध धर्म
• संस्कृत